Киһи аймах кэрэ аҥаардарын бэрэстэбиитэллэрэ Саха сирин алмааһын салаатын устуоруйатыгар бочуоттаах миэстэни салгыы ыла сылдьаллар. АЛРОСА-ҕа үлэлиир дьахталлар хас да көлүөнэлэрэ бэйэлэрин маастарыстыбаларын көрдөрөллөрүнэн уонна атын үлэһиттэри кытары алмаас бырамыысыланнаһын кэккэ хайысхаларынан: геологическай чинчийиилэртэн уонна наукаҕа үлэттэн саҕалаан, алмааһы сыаналааһыҥҥа уонна батарыыга тиийэ, бэйэлэрин үөрүйэхтэрин үллэстэллэринэн киэн туттар. Биир саамай чаҕылхай уонна сааскы сылаас бырааһынньыгынан, кулун тутар 8 күнүнэн сибээстээн, АЛРОСА уонна “Анаабыр алмаастара” үлэһиттэрэ бэйэлэрин үлэлэрин, ситиһиилэрин уонна интэриэһинэй дьарыктарын туһунан кэпсээтилэр.
edersaas.ru
Фатима Афанасьева, алмаас бырамыысыланнаһын бэтэрээнэ, Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээт геолога:
– Мин Бүлүү оройуонугар кыракый дэриэбинэҕэ төрөөбүтүм. Төрөппүттэрим боростуой үлэһит этилэр: ийэм уһуйааҥҥа оҕо көрөөччүнэн, оттон аҕам сопхуоска кадровай булчутунан үлэлээбитэ.
Математик буолуохпун наһаа баҕарарым уонна физика-математика оскуолатыгар киирбитим. Оскуоланы бүтэрэрбэр инникитин талыахтаах идэбэр кыратык математика, графика уонна айылҕа (барыта холбоон) баар буолуохтарын наһаа баҕарар этим. Чопчу геологияны талбатаҕым. Тоҕо диэтэххэ, бу эр киһи идэтэ, онон гидрогеологияны талбытым.
Онтон биһигини анааһын буолбутугар, мин инженернэй геология хайысхатын талбытым. Бу идэ: кырыһы үөрэтии, буурдуур үлэ ыытыллар зонатыгар дьиэлэри сөпкө бырайыактааһын уо.д.а. наһаа интэриэһинэй дии санаабытым. 1986 сыллаахха Саха судаарыстыбаннай университетыгар хайа инженер-гидрогеологын идэтин ылан баран, ЯкутТИСИЗ-кэ инженер-геологынан үлэлээбитим. 1987 сыллаахха кэргэммин Удачнайга анааннар, көһөн кэлбиппит. Онно Айхаллааҕы-Удачнинскайдааҕы биир кэлим эспэдииссийэҕэ салгыы үлэлээбитим. Бу үлэҕэ 10 сыл устата сылдьыбытым.
1997 сыллаахха Удачнайдааҕы ХБК кылаабынай геолога Василий Курнев миигин саҥа идэҕэ сирдээбитигэр олус махтанабын. Ол курдук, миигин Удачнайдааҕы ХБК геологияҕа отделыгар техник-картограбынан ылбыттара. Мин хос үөрэнэргэ тиийбитим, ол гынан баран, уруккуттан сурааһыннары- кэрчиктэри үчүгэйдик оҥорор этим, онон барытын түргэнник баһылаабытым.
Хас да сылынан миигин геолог-картограф үлэтигэр көһөрбүттэрэ. Ол эрээри, бириэмэ биир сиргэ турбатаҕа, биһигини, илиинэн үлэлиир дьону, электроннай ньыманан үлэҕэ көһөрөн барбыттара. Онуоха мин эмиэ түргэнник үөрэммитим уонна сүрүннүүр геолог-картограбынан буолбутум.
Онтон 2012 сыллаахха кэргэммин уонна уолбун кытары Дьокуускайга көһөн кэлбиппит. Билигин – Туһалаах баайдар саппаастарыгар судаарыстыбаннай хамыыһыйа, бүддьүөт федеральнай тэрилтэтин (ФБУ ГКЗ) Саха сиринээҕи салаатыгар сүрүннүүр исписэлииспин.
Мин алмаас бырамыысыланнаһыгар кэлбитим 25 сыл буолла. Үлэбэр саамай үчүгэйинэн, биһиэхэ дуогабарынан наука эйгэтиттэн интэриэһинэй дьон уонна атастаһыы быһыытынан геологтар кэлэллэрэ буоларын өйдүүбүн. Кинилэри кытары кэпсэтэр уонна үлэ үөрүйэҕин атастаһар олус интэриэһинэй буолара.
Кэргэним эмиэ АЛРОСА-ҕа, Удачнайдааҕы ХБК үлэлээбитэ. Кыыспыт Александра Кубаннааҕы судаарыстыбаннай университеты кыһыл дипломунан бүтэрбитэ, билигин Краснодарга олорор. Уолбут Алексей Дьокуускайга олорор, менеджеринэн үлэлиир. Мин икки кыра сиэннээхпин.
Кэрэ аҥаардары барыларын Дьахталлар аан дойдутааҕы күннэринэн эҕэрдэлиибин! Үчүгэй доруобуйаны, дьахтар дьолун, үтүө түгэннэри, тапталы, дэлэйдик олорууну, өрө көтөҕүллүүнү уонна дьиэҕитигэр-уоккутугар сылаас эйгэни баҕарабын!
Марина Сакулина, алмаас бырамыысыланнаһын бэтэрээнэ, Мииринэйдээҕи хайа-байытар кэмбинээккэ үлэни тыырааччы:
– Мин АЛРОСА-ҕа 1992 сылтан үлэлиибин. 2002 №-дээх дыраага палубатыттан саҕалаабытым, онтон салайар пульт операторынан, симиэнэ маастарынан, ОТК маастарынан, 8 сыл бириискэ кылаабынай инженерин үлэ харыстабылыгар солбуйааччынан үлэлээбитим.
Биир кэмҥэ биир идэлээхтэрим улахан итэҕэллэрин биллэрбиттэрэ уонна идэлээх сойуус бэрэссэдээтэлинэн талбыттара – үгүстэр миэхэ куоластаабыттар этэ. Ол эрээри, дьиэ кэргэним балаһыанньатынан, кэлин боломуочуйаларбын барытын биэрбитим.
Оттон 2019 сыллаахха уочараттаах хос быыбардар буолбуттара, дьон эмиэ миэхэ куоластаабыта. Аккаастамматаҕым. Тоҕо диэтэххэ, бу үлэни, биир идэлээхтэрбин мин билэбин, ОТК маастарын быһыытынан драгаларга барытыгар сылдьыбытым. Саҥа дьон үлэҕэ киирээри гыннахтарына миэхэ кэлэллэр, онон барыларын тус билэттиибин.
Мин манна, Алмазнай бөһүөлэгэр, 1965 сыллаахха тохсунньу 11 күнүгэр төрөөбүтүм. Төрөппүттэрим Уус Маайа оройуонугар билсэн кэргэннэммиттэрэ. Онтон ыҥырыынан Алмазнайга үлэлии кэлбиттэрэ, ол саҕана бөһүөлэк буола илигэ, хостуур учаастак эрэ этэ. Кинилэр манна 1962 сыл ыам ыйын 7 күнүгэр – Араадьыйа күнүгэр кэлбиттэрэ.
Биһиги дьиэ кэргэммитигэр бары тиэхиньиичэскэй идэлээхпит. Ааҕан көрбүппүт, АЛРОСА хампаанньаҕа үлэлээбит барыбыт уопсай ыстааһа 200-тэн тахса сыл эбит. Мин уопсай ыстааһым – 40, онтон алмаас бырамыысыланнаһыгар 28 сыл эбит.
Оскуола кэнниттэн Саратовка «Полупроводниковое электровакуумное машиностроение» идэҕэ үөрэммитим уонна собуокка ананан үлэлии барбытым. Ол эрээри, 1990 сылларга судургута суох сыллар кэлэннэр, төрөппүттэрим: “Ынахтарбыт бааллар, хортуоппуйбутун хостоотубут. Кэргэҥҥи кытта кэл, хайдах эмэ гынан олоруохпут”, – диэн суруйбуттара. Онон кинилэргэ, Алмазнайга төннүбүппүт.
Кэргэним силиэсэринэн үлэҕэ киирбитэ, арыый хойут драгаҕа үлэлии барбыта. Үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьабыт, АЛРОСА бэтэрээннэрин аатын ыллыбыт. Уолбут эмиэ биһиги туйахпытын хатарда – үрдүк үөрэҕи ылла уонна кэргэнин кытары Красноярскайга геологтыыллар.
Билигин идэлээх сойуус үлэтин дьүөрэлиибин, ону сэргэ үлэһиттэрим тымныы кэмҥэ сырыы аайы куоракка кэлбэтиннэр диэн, Каадырдары бэлэмниир киин функциятын сороҕун бэйэбэр ыллым. Хамсыгынан сибээстээн, манна билиилэрин бэрэбиэркэлиибин, онтон докумуоннарын кытта түмүктэрин ыытабын.
Ону сэргэ, спецификациянан дьарыктанабын, үлэ харыстабылыгар уонна байытар комплекс АХС сулууспатын оробуочай идэлэригэр инструкциялары оҥоробун. Биллэриилэри, үлэ харыстабылыгар былакааттары бэлэмниибин.
Бастакы кэмнэргэ төрөппүттэрбит мин үлэм маннык эрэсиимигэр үөрэнэ охсубатахтара. Ол эрэн, мин куруук актыыбынай уонна наар үчүгэйи эрэ ыраланар этим. Бөһүөлэгим уонна АЛРОСА туһугар араас спартакиадаларга, туристическай сүлүөттэргэ кыттарым. Ханна-ханна сылдьыбатахпыный? Оҕолорбут улаатан, кинилэр олоҕум укулаатыгар эмиэ үөрэммиттэрэ уонна барыта этэҥҥэ буолбута.
Бэйэм үлэбэр биир сүрүнүнэн лоп-бааччы туругу уонна туруоруммут соругу толорууну ааҕабын. Өскөтүн бэйэҕэр эппиэтинэһи ылынар буоллаххына, саҕалаан баран түмүгэр тиэрдиэххэ наада. Чиэһинэй уонна эппиэтинэстээх буолуохтааххын. Хойутуур уонна эйиэхэ итэҕэйбит үлэлэрин хаачыстыбата суох оҥорор сатаммат.
Мин санаабар, хас биирдии дьахтарга олоҕун хас биирдии түгэнэ үөрүүнү, дьолу уонна мичээри эрэ аҕалыахтаах – хомолто хаһан да баар буолбатын уонна дьиэҕэ нус-хас олох буоларын туһугар. Атына барыта баар буолуо. Дьоллоох буолуҥ!
Туяра Рожина, «Юбилейнай» карьерга хайа үлэһитэ:
– Мин 1978 сыл кулун тутар 31 күнүгэр Усуйаана оройуонугар Депутатскай бөһүөлэгэр күн сирин көрбүтүм.
2011 сылтан көһөн кэлэн, алмаас хостуур бырамыысыланнаһыгар үлэбин саҕалаабытым, Айхаллааҕы тырааныспар автобазатыгар штукатур-малярынан 2018 сылга диэри үлэлээбитим. Онтон “Юбилейнай” карьерга хайа оробуочайдаабытым.
Дуоһунаһым балачча эппиэтинэстээх. Биһиги карьер иһигэр үлэлиибит, полигоҥҥа массыыналар уонна атын дьон киирбэтин курдук, дэлби тэбэр матырыйааллары харабыллыыбыт уонна хонтуруоллуубут. Үлэбин, кэлэктииппин уонна салалтабын барыларын олус ытыктыыбын.
Иллэҥ кэммэр дьиэбэр баайабын уонна кинигэ ааҕабын. Бассейҥҥа уонна успуорт саалатыгар дьарыктанабын.
Дьоллоох буолуҥ. Сааскы чаҕылхай күннэр эһиэхэ үөрүүнү-көтүүнү эрэ аҕаллыннар!
Октябрина Дмитриева, Ньурбатааҕы ХБК геолога:
– Мин 1977 сыллаахха Ньурба куоракка төрөөбүтүм. Мин санаабар, миигин геолог идэтэ бэйэтэ талбыта. Ол курдук, Киин Арассыыйа университетын устудьуонкатынан ааҕына сылдьан, бэйэбин геология эйгэтигэр боруобаланан көрүөхпүн баҕарбытым. Ол түмүгэр өр толкуйдуу барбакка, Саха судаарыстыбаннай университетын талбытым.
АЛРОСА-ҕа аан бастаан 2000 сыллаахха Мииринэйдээҕи ХБК быраактыкабын барар кэммэр кэлбитим. Куораты уонна оҥорон таһаарар үлэни олус сөбүлээбиппин өйдүүбүн. Сотору кэминэн АЛРОСА-ҕа инженер-картограбынан үлэлии кэлбитим.
Билигин хампаанньаҕа 20-чэ сыл үлэлээбит ыстаастаахпын, Ньурбатааҕы хайа-байытар кэмбинээт сүрүннүүр геологабын. Мин эбээһинэспэр хайа үлэлэрин ыытыы хайысхатын хонтуруоллааһын киирэр. Үлэ бигэргэтиллибит бырайыактарга уонна халандаарынай былаан пааспардарыгар сөп түбэһиннэриллэн ыытыллыах. Чинчийии хаамыытыгар геология матырыйаалларын анаалыстыыбын, сыллааҕы былааннары кытта үлэлиибин, отчуоттары оҥоробун.
Геолог идэтэ олус эппиэтинэстээх. Миэхэ тоҕо интэриэһинэйий? Бу сир сайдыытын туһунан наука – туһалаах баайдаах сирдэр үөскүүллэригэр ханнык түгэннэр уонна процесстар буолбуттарай уонна кинилэр үөскүүллэригэр туох оруоллаах этэй?
Биһиги кэлэктииппит балачча эдэр, ол эрэн, уопуттаах. Үлэбитигэр ханнык баҕарар кыһалҕалары уонна соруктары бииргэ түмсэн быһаарабыт. Олохпут улахан өттүн үлэбитигэр атаарабыт, онон биһиги кэлэктииппитин иккис дьиэ кэргэммит курдук ааттыахха сөп.
Мин иллэҥ кэммэр успуордунан дьарыктанабын: харбыыбын уонна хайыһардыыбын. Дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа сылдьарбытын, сайын стадиоҥҥа сүүрэрбитин сөбүлүүбүт.
Кэргэним эмиэ хайа инженерэ, онон биһиги дьиэ кэргэммитигэр производственниктарбыт диэн этиэххэ сөп. Уолаттарбыт билиҥҥитэ оскуола үөрэнээччилэрэ, үһүс уонна ахсыс кылаастарга үөрэнэллэр.
Кулун тутар 8 күнэ – саамай нарын, сырдык уонна сааскы кэрэ бырааһынньык. Саас саҕаланар, уһун кэмнээх кыһын кэнниттэн айылҕа уһуктар кэмэ саҕаланар, бастакы сылыйыы биллэр. Күндү дьахталлар, ол сылаас эһиги дьиэҕитигэр уонна дууһаҕытыгар уйаланнын. Айылҕа кэрэтэ эһигини өрө күүртүн, оттон саас кэлиитэ эһиги олоххутугар туох эрэ үтүө, кэрэ уонна баҕа санааҕыт туолуутун бэлиэтэ буоллун.
Анастасия Петрова, «Анаабыр алмаастара» АУо табаарга учуотун отделын начаалынньыга:
– Мин «Анаабыр алмаастарыгар» 2006 сылтан үлэлиибин. Биһиги отделбыт алмааһы учуоттааһынынан: хостооһунтан саҕалаан батарыыга тиийэ, дьарыктанар. Биһиги Дьокуускайга баарбыт уонна сууйуу болдьоҕун кэмигэр бириискэттэн хостооһун отчуотун күн аайы ылабыт. Сууйуу болдьоҕун кэмигэр ый аайы хостонор сирдэргэ сылдьабыт. Үлэбит офистан саҕалаан командировкаларга тиийэ элбэх хайысхалаах. Күндү таас айанныыр суолун-ииһин барытын: төһө алмаас хостоммутун – төһө баар буолуохтааҕын уонна батарыллыахтааҕын кэтээн көрөбүт.
Биһиги үлэбитигэр кылаабынай хаачыстыба – түргэн-тарҕан буолуу. Тэрилтэбит эрэсииминэн үлэлиирин быһыытынан, бары ирдэбиллэри тутуһуохтаахпыт уонна хостооһуҥҥа чопчу иһитиннэриини суһаллык биэрэ охсуохтаахпыт.
Биһиэхэ ону тэҥэ сүрүн суолтаны хамаанданан тэрээһиннээх үлэ ылар. Маннык хамаанданан үлэҕэ мин тэрилтэҕэ үлэлии сылдьан үөрэнним. Алмааһы хостуур туһугар элбэх киһи дууһатын ууран туран үлэлиир. Биһиги бу олус улахан үлэ буоларын уонна түмүктээх бородууксуйа биһиги бары сулууспаларбыт үлэлэрин түмүгэ буоларын өйдүүбүт.
Үлэбиттэн соло буоллахпына, альпинизмынан дьарыктанабын. Эльбруска, Непалга, Айленд Пик хайатыгар (6 189 миэтэрэ үрдүктээх) сылдьыбытым, Алтайга Белуха хайатыгар ыттыбытым. Онтон былырыын Аконкагуаҕа тахсыбытым, 6 962 миэтэрэ — билигин миэхэ саамай үрдүк туочука. Инникитин сэттэ тыһыынчалаахха тахсар былааннаахпыт. Ол гынан баран, хамсык балаһыанньата хайдаҕыттан көстөн иһиэ.
Кэрэ аҥаардарга мэлдьи маннык кыраһыабай уонна кэрэ буоларгытыгар баҕарабын. Эһиэхэ тапталы, табыллыыны, чугас дьоҥҥутугар уонна оҕолоргутугар доруобуйаны баҕарабын.
ЫСПЫРААПКА:
АЛРОСА бэйэтин үлэһиттэригэр дьахтарыттан-эр киһититтэн, хамнаһын кээмэйиттэн тутулуга суох барыларыгар тэҥник сыһыаннаһар.
Дьахталлары үлэҕэ ыларга АЛРОСА кыахтара РФ сокуонунан хааччахтаналлар. Үлэҕэ буортулаах усулуобуйалаах эбэтэр эт-сиин өттүнэн ноҕуруускалаах үлэлэргэ дьахтар үлэлиирэ көҥүллэммэт. Сокуоҥҥа бас бэринэн, хампаанньа дьахталлары сир аннынааҕы рудниктарга уонна аһаҕас карьердарга үлэҕэ ылар кыаҕа суох. Ол эрэн, төһө да маннык хааччахтар баалларын иһин, АЛРОСА кэлэктиибигэр дьахталлар ахсааннара элбэх. 2019 сыл туругунан, хампаанньаҕа дьахталлар ахсааннара үлэһиттэр уопсай ахсааннарын 32% ылар.
ххх
АЛРОСА – Саха сиригэр үлэни биэрэр бөдөҥ хампаанньа. Саха сирин 20 тыһыынчаттан тахса киһитэ хампаанньаҕа үлэлиир уонна 1500-тэн тахса киһи сыл аайы хампаанньаҕа үлэҕэ киирэр.
Артемий ГРОШЕВ суруйуутуттан Надежда ЕГОРОВА тылбааһа.
Хаартыскалар: дьоруойдар тус архыыптарыттан.