СӨ Конституциятыгар уларытыылары киллэрэр туһунан Ил Дархан Айсен Николаев этиитэ уопсастыбаҕа күүркэтиилээх мөккүөрү таһаарда. Бу былырыын Арассыыйа Сүрүн сокуонугар уларытыылар ылыллыбыттарын кытта сибээстээх.
СӨ судаарыстыбаннай мунньаҕын норуодунай дьокутаата, уларытыылары киллэриигэ үлэлэһэр Алексей Еремеев Саха сирин олохтоохторугар Конституционнай сууту суох оҥоруу хайдах дьайарын кэпсээтэ уонна мөккүөрдээх түгэннэри быһааран биэрдэ:
— РФ 85 субъегыттан Конституционнай устааптаах сууттар 20-тэн тахса эрэгийиэҥҥэ бааллара уонна кинилэр сыыйа аҕыйаан иһиэхтээхтэрин билиниэх тустаахпыт. 2023 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри Конституционнай сууттар үлэлэрэ тохтуурун сабаҕалыыр федеральнай сокуон барыла баар. Федеральнай сокуон анал нуормата диэн баар, онно сөп түбэһиннэрэн ханнык баҕар инстанциялаах суут сабылыннаҕына, кини боломуочуйатын кимиэхэ эрэ биэриэхтээх.
СӨ сиригэр-уотугар олорор гражданин бырааба хаһан да күөмчүлэммэт. Тоҕо диэтэххэ, өрөспүүбүлүкэ конституционнай суукка көрүллэр боппуруостара уопсай юрисдикциялаах суукка — СӨ Үрдүкү суутугар бэриллиэхтэрэ. Саха сирин Конституционнай суутугар сыһыаннаах атын боппуруостар РФ Конституционнай суутугар көрүллүөхтэрэ. Онон, Саха киһитин бырааба ханнык да түгэҥҥэ күөмчүлэммэт диэн өссө биирдэ тоһоҕолоон бэлиэтиибин.
Күн бүгүҥҥэ диэри Саха сирин Конституционнай суутун биһиги туох хайа иннинэ өрөспүүбүлүкэбит судаарыстыбаннаһын атрибутун курдук көрөн кэллибит. Ол гынан баран, РФ Конституциятыгар Саха сирэ туспа судаарыстыба быһыытынан билиниллэр. Онно Российскай Федерация өрөспүүбүлүкэлэртэн турар диэн сиһилии суруллар, ускуопка иһигэр «судаарыстыбалар», кыраайдар, уобаластар уо. д.а. быһаарыылара бэриллэр. Ону үрдүнэн, өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай былааһын уорганын бэйэбит тэрийэр бырааптаахпыт. Сорохтор Конституционнай суут суох буоллаҕына өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһын сүтэриэ диэн аймалҕаны тардаллар. Ол кырдьыкка эппиэттээбэт.
Биһиги дойду сүрүн сокуонунан бигэргэммит өрөспүүбүлүкэ статустаах Российскай Федерация субъега буолабыт. Биһиги Ил Дархан, Ил Түмэн уонна да атын уорганнар курдук судаарыстыбаннай былаастаахпыт.
Улахан суолталаах түгэнинэн – сөптөөх бас билиилээхпит, онтон саамай сүрүннэрэ, иккис судаарыстыбаннай тылбыт – саха тыла буолар. Билиҥҥи Арассыыйаҕа бары национальнай өрөспүүбүлүкэлэргэ иккис судаарыстыбаннай тыл статуһа баар, биһиги ону туһана сылдьабыт. Приморскай, Хабаровскай кыраайдартан, Амур уобалаһыттан бириинсиптээх уратыбыт төрөөбүт тылбытын туһаныыбыт буолар.
Конституционнай суут оннугар өрөспүүбүлүкэҕэ Конституционнай сэбиэт тэриллиэҕэ. Бу Конституционнай хонтуруолу олохтуурга анаан уорган буолуоҕа. Ил Дархан, норуот дьокутааттара, Бырабыыталыстыба бэрэстэбиитэллээх уорганнар уонна муниципальнай тэриллиилэр баһылыктара ыйытыыларыгар Конституция сэбиэтэ түмүктэри биэрэр буолуоҕа.
sakha.gov.ru саайтан.