Саха сирин аҕыс улууһугар тиксэр алмаастаах дивиденнэр дьылҕаларын ырытыһа сылдьан, биһиги өрөспүүбүлүкэ бырамыысыланнаска сүрүн хампаанньатын болҕомто таһыгар хаалларар кыахпыт суоҕа. АЛРОСА аахсыйалара Саха сирин бырабыыталыстыбатын уонна сорох оройуоннар бас билиилэригэр бааллар. Онуоха алмааһы хостооччулар үлэлэригэр кэккэ түмүктэр бааллара биллэр. АЛРОСА генеральнай дириэктэрин социальнай боппуруостарга солбуйааччы Алексей Дьячковскайы кытары кэпсэтии дивиденнэр төлөбүрдэрин чэрчититтэн таҕыста. Ол курдук, штаты сарбыйыы, сорох подразделениелары өрөспүүбүлүкэ таһыгар көһөрүү уонна хостооһун кээмэйин чөлүгэр түһэрии былааннарын кэпсэттибит.
edersaas.ru
— «АЛРОСА» хампаанньа 1992 сыллаахха аахсыйалаах уопсастыбанан буолбута. Ити кэмҥэ өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уонна алмаастаах түөлбэҕэ киирэр кэккэ улуустар аахсыйалары ылбыттара. Ол гынан баран, аахсыйаттан киирэр бастакы дивиденнэри, 1995 сыл түмүгүнэн, 1996 сыллаахха эрэ төлөөн саҕалаабыттара. Кэнники кэмнэргэ диэри дивиденнэр кээмэйдэрэ кыра этэ. Холобур, АЛРОСА үлэтин түмүгүнэн аахсыйалартан биир бырыһыан курдугу ылар улуустар 2010 сыллаахха 18 мөлүйүөн 300 тыһыынча солкуобай суумалаах үбү ылбыттара. Оттон 2018 сыл түмүгүнэн, 2019 сыллаахха дивиденнэр кээмэйдэрэ 40 төгүл улааппыта! Онон, хас биирдии оройуоҥҥа 740 мөлүйүөннүү солкуобай тиксибитэ.
— Итинник өрө тахсыы тугу кытта сибээстээҕий?
— Ороскуоттары аҕыйатыыга уонна барыһы улаатыннарыыга дьоһуннаах хардыылар ылыллыбыттара, итинтэн АЛРОСА эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэ бүттүүнүн уонна аҕыс улууһу киллэрэн туран, аахсыйалаахтар бары сүүйүүлээх тахсыбыттара. Биллэн турар, аан дойдутааҕы алмаас-бриллиант ырыынагын үчүгэй конъюнктурата оруолу оонньообута.
— Өскөтүн АЛРОСА аахсыйаларыттан киирэр дивиденнэри улуустар хайдах туһаналларыгар эһиги быһаарыы ыларгыт буоллар?..
— Олохтоох былаастар бэйэлэрэ көрүүлээхтэр. Олохтоохторго бастатан туран туох наадатын кинилэр үчүгэйдик билэллэр. Биһиги дивиденнэрин хайдах туһаналларыгар хаһан да этии киллэрэргэ холоммотохпут даҕаны. Улуустар баһылыктарын кытары ыллыктаах сыһыаннаахпыт. АЛРОСА дивиденнэртэн киирэр үптэн ураты көмөнү эмиэ оҥорор. Ол гынан баран, дивиденнэр улуус бүддьүөтүгэр ыытыллаллар уонна олохтоохторго иһитиннэрии оҥоһуллубутун, улуустааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин сиэссийэтэ бигэргэппитин эрэ кэннэ туһаныллаллар.
Арай, Ньурбатааҕы хайа-байытар кэмбинээт уонна Үөһээ Муҥку баайдаах сирдээх Ньурба уонна Өлөөн улуустар социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларыгар дуогабардаахпыт. Бу дуогабардарынан, биһиги улуустарга дивиденнэртэн ураты сыл аайы туһааннааҕынан 320 уонна 100 мөлүйүөнтэн тахсалыы солкуобайы биэрэбит. Дьэ, бу үбү туттарга бэйэбит этиилэрбитин киллэрэбит, ол да буоллар, быһаарыы ылыналларыгар сүрүн оруолу ылбаппыт. Социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыы туһунан дуогабарынан үп-харчы хайдах ороскуоттанарын көрөбүт, биһиэхэ биллэрэ олороллор.
— Ол да буоллар, дивиденнэри туһаныыга хампаанньа туох эмэ баҕа санаалааҕа буолуо?
— Биһиги алмаастаах түөлбэ олохтоохторун ыраас иһэр уунан хааччыйыы боппуруоһун көтөхпүппүт. Итинник кыһалҕа бу улуустарга эрэ буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ баар. Сунтаар, Ньурба оройуоннара ыраас уу боппуруоһугар куһаҕана суох үлэлээтилэр, атыттар эмиэ тардыһан эрэллэр. Билигин АЛРОСА Бүлүү бөлөх улуустарын олохтоохторун ыраас уунан хааччыйыы өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааматыгар кыттар. Онуоха хампаанньа дивиденнэртэн ураты Кэлэр көлүөнэ пуондатын нөҥүө сылга 150 мөлүйүөннүү үбү биэрэр. Бырагыраамаҕа биһиги кыттыыбыт уопсай суумата 800 мөлүйүөҥҥэ тэҥнэһэр. Өссө төгүл тоһоҕолоон эттэхпинэ: бу – дивиденнэртэн уонна Ньурба, Өлөөн улуустарын социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларын туһунан дуогабардартан таһынан бэриллэр үп. Онуоха Кэлэр көлүөнэ пуондатын нөҥүө биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ сыл аайы 800-900-түү мөлүйүөнү ыытабыт.
— Алексей Прокопьевич, салгыы хомолтолоох түгэн туһунан кэпсэтэргэ тиийиллэр. Хампаанньа, аан дойдутааҕы алмаас-бриллиант ырыынагар актыыбынас эмискэ түһүүтүнэн сибээстээн, 2019 сыллаахха АЛРОСА бородууксуйатын батарар кээмэйэ түспүтүн туһунан иһитиннэрбитэ. 2020 сылга балаһыанньа көнүөҕэр эрэммиппит, ол эрээри, хаһан бүтүө биллибэт хоруона хамсыга кэллэ. Билигин дьон бриллианнары атыылаһыахтааҕар, кинилэри мэдисиинискэй мааскалар ордук интэриэһиргэтэллэр. АЛРОСА уонна дивиденнэр дьылҕалара хайдах буолуой?
— Дивиденнэр барыстан төлөнөллөр. Оттон барыс төһө буолара уонна 2020 сылга баар буолуо эрэ, суох эрэ – билигин этэр уустук. 2018 сылтан ыла дивиденнэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр уонна аҕыс улууска икки өлүүнэн төлөнөллөр. Бастакы чааһын биһиги АЛРОСА 2019 сылын түмүгүнэн ааспыт сыл бүтэһигэр ыыппыппыт, иккис чааһын быйыл төлүөхтээхпит.
2020 сылга туох буолар?.. Хамсык бүтүүтүгэр кэккэ былааннаах этибит. Ол гынан баран, көрө-истэ сылдьарбыт курдук, хамсык бүтэн быстыбатын ааһан, инникитин туох буолара оччо биллибэт. Маннык балаһыанньаҕа, кырдьык, дьон бриллиант атыылаһар туһунан толкуйдаабат. Ол да буоллар, АЛРОСА эрдэ ылыммыт былааннарын салҕыы олоххо киллэрэр. Атырдьах ыйыгар сорох тохтотуллубут оҥорон таһаарыы үлэлэрин сөргүтүөхпүт, оттон балаҕан ыйыттан сырьену хостуурга кыттыгастаах сүрүн актыыптар үлэлэрин чөлүгэр түһэрэр былааннаахпыт.
Подразделениелар үлэһиттэрэ быстах кэмҥэ тохтуурга күһэллибиттэрин иһин, хамнастарын үс гыммыт иккитин ылаллар. Хампаанньа кэлэктииби оннунан хаалларарга интэриэстээх, хас биирдии үлэһити сыаналыыр, маныаха инникитин даҕаны үлэ барыаҕа.
— Саарбахтыыр санааларбын этэрбин көҥүллээ. Мессенджердэр уонна социальнай ситимнэр АЛРОСА үлэһиттэрин ахсаанын сарбыйыы, хампаанньа сорох сулууспаларын өрөспүүбүлүкэ таһыгар таһаарыы туһунан иһитиннэриилэринэн туоллулар.
— Мииринэй оройуонугар хампаанньа 6 тыһыынча үлэһитин сарбыйыы буолуохтааҕын курдук суруйбуттарын мин эмиэ аахпытым. Бу сымыйа сурах буоларын бигэргэтиэхпин баҕарабын. Аҥаардас Мииринэй оройуонугар баар АЛРОСА подразделениеларыгар 24 тыһыынчаттан тахса киһи үлэлиир. Барыллааһын быһыытынан хас да сүүс киһи сарбыйыыга түбэһэр. Ырыынак билиҥҥи судургута суох конъюктуратын кэмигэр сорох ороскуоттары кыччатарга күһэллэбит.
Ол гынан баран, үлэтэ суох хаалар хас биирдии киһиэхэ, төһө кыалларынан, атын вакансияларга сөбүлэһэригэр этии киллэрэбит. Вакансиялар бааллар. Сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ уонна социальнай ситимнэргэ олус күүскэ дьүүллэһиллибит Саха сиригэр үлэҕэ ылыы быстах кэмҥэ тохтотулларын туһунан бирикээстэр үлэ миэстэтин сарбыйыыга түбэһэр дьоҥҥо хампаанньа үлэ миэстэтин саппааһырар баҕа санаатыттан тахсыбыттара.
Билигин аан дойдутааҕы алмаас-бриллиант салаата олус күүскэ эмсэҕэлээтэ. Онон, биһиги эмиэ хампаанньаны оннунан хаалларарга быһаарыылары ыларга күһэллэбит. Инникибитин көрөн үлэлиибит, бу кириисис хаһан эрэ тохтуо. АЛРОСА кириисистэн аҕыйах сүтүктээх тахсыахтаах, күрэстэһэр кыаҕын сүтэриэ суохтаах.
— Сарбыйыы бэйэбитигэр тиийэн кэлэ илигинэ, бары өйбүтүнэн-санаабытынан сөбүлэһэр курдукпут..
— Хомойуох иһин, дохуот намтаатаҕына, үбү урукку кээмэйинэн ороскуоттуу туруллубат. Оннук буоллаҕына, биһиги хампаанньаны олох да сабарбытыгар тиийэбит, оччотугар сарбыллыы ахсаана сүүһүнэн буолбакка, уонунан тыһыынчаҕа тиийиэҕэ. Бу – экэниэмикэ сокуоннара. Биһиги бары онно сөп түбэһэргэ тиийэбит. Дьиэ кэргэн бүддьүөтүн эмиэ дохуоттан көрөн оҥоробут дии. Хатылыыбын: биһиги кириисис түмүктэнэрэ олус ырааҕа суоҕар эрэнэбит, ол иһин, күһүн сиртэн хостооһун кээмэйин чөлүгэр түһэриэхпит.
— Мииринэйтэн сорох сулууспалары Новосибирскайга көһөрүү салҕана туруо дуо?
— Новосибирскайга баар АЛРОСА Хааччыйыыга уопсай киинигэр (ОЦО) биир кэлим бухгалтерия үлэлиир, атын структуралар – АУП-тар Мииринэйтэн Новосибирскайдааҕы Хааччыйыы уопсай киинигэр 120-чэ дуоһунас көһөрүллүөҕэ.
Эбиитин биһиги «Якутинипроалмаз» институппутугар кыһалҕалаахпыт. Мииринэйгэ үлэлиир бу институт кэккэ төрүөттэринэн улахан ырыынак таһыгар хаалла. Хампаанньа институту өйүүргэ наадалаах кээмэйи кыайан биэрбэт. Онон, отделлар сорохторо ырыынакка, ол иһигэр, гражданскай уонна промышленнай тутууга, күүскэ үлэлииллэрин туһугар, Новосибирскайга көһөрүллүөхтэрэ. Баары баарынан эттэххэ, институт Мииринэйгэ бэйэтин күрэстэһэр кыаҕын сүтэрэр. Институт исписэлиистэригэр Новосибирскайга көһөн сыҕарытыллыбыт отделларга вакансияларга үлэлииргэ этии оҥоһуллар.
— АЛРОСА туруга Эмиэрикэ дьиэ хаһаайкаларын настарыанньаларыттан тутулуктаах диэн этэн аһарбытыҥ. Ол аата?
— Биллэн турар, бу көр-күлүү курдук этиллибитин кэриэтэ. Ол гынан баран, бриллианы атыылааһын 60 бырыһыана АХШ-ка тиксэр. Бу ырыынакка наадыйыы үксүгэр биһиги бородууксуйабыт сыанатын быһаарар. Бриллиаҥҥа сүрүн наадыйааччыларынан дьахталлар буолаллара өйдөнөр, түмүк итинэн оҥоһуллан этиллибитэ…
— Алексей Прокопьевич, аахсыйаларга уонна дивиденнэргэ төннүөххэ. Саха сирин бырабыыталыстыбатыгар (25,0002%) уонна алмаастаах түөлбэ аҕыс улууһугар (8,0003%) тиксэр аахсыйалар былдьаныахтарын туһунан кэпсэтиилэр тиһигин быспакка тахсаллар. Ити билигин төһө оруннааҕый?
— Хампаанньа күннээҕи таһымыгар даҕаны итинник кэпсэтиини истибэтэҕим, эбиитин, ханнык да официальнай сорунуулар суохтар. АЛРОСА өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн дохуоттаах чааһын оҥорор сүрүн структуранан буолар. Мин 2018 сылга диэри Саха сирин бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан үлэлээбитим, онон бырабыыталыстыба уонна улуустар дьаһалталара статус-квону илдьэ сылдьарга интэриэстээхтэрин бигэргэтэбин. Хампаанньа итинниккэ хаһан да сорумматаҕа. Биһиэхэ Сахабыт сирэ мэлдьи төрөөбүт өрөспүүбүлүкэбитинэн хаалар, биһиги өрөспүүбүлүкэбит сайдыытыгар интэриэстээхпит, инникитин даҕаны онно көмөлөһө туруохпут. Чөлүгэр түһэргэ барыбытыгар бириэмэ наада. Чөлүгэр түһэрии былаана баар, олоххо киллэриллэр.
Сергей СУМЧЕНКО
суруйуутуттан тылбаас.