Дьокуускай куоракка араас улуустартан олохсуйа кэлбит дьон бэйэлэрэ уопсастыбаннай түмсүү тэринэн, иллэҥ кэмнэрин бэрт туһалаахтык атаараллар.
Онон сааһыра барбыт дьон, дьиэтээҕи түбүктэриттэн сынньанан, үөлээннээхтэрин кытта алтыһан, күн солото суох сылдьаллар. Биир оннук дьону түмэр дьоҕурдаах киһинэн СӨ култууратын туйгуна, үлэ бэтэрээнэ, Ньурба улууһун Дархан оһуокай этээччитэ, Ньурбачаан нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Мария Бассанова-Оһуокай Маарыйа буолар.
Мария Степановна “Айылхан” уопсастыбаннай түмсүүтүн туһунан маннык билиһиннэрдэ:
— Биһиги икки уопсастыбаннай түмсүү холбоһон бииргэ үлэлиибит. “Ньурбакаан” уонна “Айылхан” кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэр дьонноро бииргэ гостуруолларга, ыһыахтарга сылдьар этибит. Ол иһин бэйэ-бэйэбитин үчүгэйдик билэр дьон быһыытынан, сыстыганнаах дьаҥынан сибээстээн, хааччахтааһын буолан, сэтинньи ортотуттан биир дьоҕус “Айылхан” уопсастыбаннай тэрилтэҕэ түмсүбүппүт. Түмсүүбүтүгэр барыта 15 киһи сылдьар.
Миэхэ сүүрэн-көтөн көмөлөһөр дабыдалларым – Өймөкөөнтөн сылдьар Валентина Прокопьева уонна Чурапчыттан төрүттээх Анна Николаева. Бары араас улуустартан сылдьабыт.
Ол курдук, Чурапчы, Абый, Амма, Өймөкөөн, Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Эбээн Бытантай, Нам, Сунтаар улуустарыттан мустан, биир дьиэ кэргэн курдук бэрт эйэлээхтик тэринэн, иллэҥ кэммитин бииргэ атаарабыт.
Бастакы тэрээһиммит — Улуу Өктөөп 102 сылын бэлиэтээһин түмсүү үлэтин тэрээһиннээхтик саҕалыырыгар олугу уурбута.
“Ньурбакаан” кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ үлэлээбитэ 17 сыл буолла. Бу олох туспа суоллаах-иистээх, өрөспүүбүлүкэ биир биллэр уопсастыбаннай тэрилтэлэриттэн биирдэстэрэ. Кинилэр куорат киинигэр бэйэлэрэ туспа хостоохтор. Салайааччылара Алевтина Николаева билигин сыстыганнаах дьаҥ кэмэ буолан, хааччахтанан, үлэтин куйаар ситиминэн ыытар. Бу уопсастыбаннай тэрилтэ иһинэн “Ньурбакаан” диэн фольклорнай бөлөх тэриллибитэ 12 сыл буолла. Мин бу бөлөх уус-уран салайааччыта буоларым быһыытынан, дьоммун кылыһахха, үҥкүүгэ, оһуохайга, норуот ырыатыгар үөрэтэбин. Түмсүүбүт бу дьарык таһынан араас хайысхалаах үлэни ыытар. Нэдиэлэҕэ иккитэ – бэнидиэнньиккэ уонна сэрэдэҕэ мустабыт.
Дьарыктанан баран, остуол оонньууларын оонньуубут. Бары да айар куттаах, ыллыырбытын сөбүлүүр дьон “Дьээ дуо?” ырыа бөлөхтөөхпүт. Салайааччыбыт – Розалия Егорова. Баяниспыт – Петр Захаров. Иллэҥсийэ түстүбүт да, бары да «ыллаан баран кэлээр» диэбит дьоннорун быһыытынан, ырыаны көҕүлүттэн тардан кэбиһэбит.
Сааһырдым диэн баран, киһи сытан хаалыан, түөрт истиэнэҕэ хаайтаран хаалыан сөп. Онон биһиги биир интэриэстээх, айар куттаах дьон үөлээннээхтэрбитин кытта бырааһынньыктарга эрэ буолбакка, үлэ күннэригэр эмиэ көрсөбүт. Киһи бу уустук кэмҥэ дьонтон тэйбэккэ, биир санаалаах дьонун кытта күлэ-үөрэ, айа-тута сылдьара ордук. Биһиги бары эдэр эрдэхпититтэн кэлэктииби кытта бииргэ сылдьар үөрэхтээх дьоммут. Онон киһи бүгүҥҥү олох тэтимин кытта бииргэ хаамсарыттан ордук дьол суох.
… Ити курдук, ыал маанылаах ийэлэрэ, аҕалара, тапталлаах эбэлэрэ, эһэлэрэ бары бииргэ түмсэн, бэйэ-бэйэлэрин өйөһөн, араас үлэни ыытан сэргэхсийэллэр. Бу күннэргэ Ил Дархан Ийэ сылын биллэрэн, «айылханнар» эһиилги үлэлэрин былаанын торумнууллар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — Мария Бассанова тиксэриитэ.