Суһумнуу толбоннура оонньуур
Дьүкээбил дьэрэкээн уоттарын,
Өлөөн өрүһүн кэрэ көстүүлэрин
Хоту сир хатыламмат кэрэтин
Үрэн Хоһуун дойдутун
Үтүө аламаҕай дьоннорун
Өрүүтүн ахтабын — саныыбын.
Үтүө киһи, айылҕаттан айдарыылаах талаан
Хоту сир биир маанылаах, ураты кэрэ айылҕалаах Өлөөн өрүһүн дохсун сүүрүктээх уута хотугу муустаах байҕалга тохтоло суох суккулларыныы, сыл-хонук олус түргэнник элэс гынан ааһан иһэр. Ол курдук номнуо 30-ча сыл курдук буола охсубут эбит, эбэҥки омук түөлбэлээн олорор, ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуллубут дьүкээбил уотунан суһумнуур хоодуот хоһуун дьоннордоох, Өлөөн өрүһүн үрдүгэр турар Өлөөн бөһүөлэгэр аан-маҥнай тиийбитим.
Дойдуну дьоно-сэргэтэ киэргэтэр аатырдар диэн мээнэҕэ эппэттэр. Ол курдук бу сыллар устата номох буолбут Үрэн Хоһуун дойдутун Өлөөн оройуонун чахчы да чулуу, хоһуун дьоннорун Иванов М.Г., Долгунова Г.Х., Николаев Б.А., Христофоров В.А., Голомарева Е.Х. уонна да атыттары кытта ыкса алтыһан билсэн кэллим. Биир оннук киһинэн буолар ытыктыыр аҕа табаарыһым, Өлөөн биир киэн туттар ытык кырдьаҕаһа, өр сылларга бэчээт, суруналыыстыка эйгэтигэр үлэлээбит Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, Саха сирин суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонун бочуоттаах олохтооҕо, Өлөөн оройуонун “Сардаҥа” хаһыатын эрэдээксийэтин, типографиятын салайан элбэх сылларга тахсыылаахтык үлэлээбит Николай Афанасьевич Винокуров-Нөөкүлээх буолар. Эдэр сылдьан өрөмспүүбүлүкэ араас оройуоннарыгар үлэбинэн элбэхтик айанныырым, ордук хоту оройуоннарга. Ол курдук биир үтүө күн 1992 сыл олунньу ыйыгар Госкомиздаттан Исай Константинович Никаноров төлөпүөннээн: “Өлөөн оройуонугар командировкаҕа барар буоллуҥ. Сарсын миэхэ киирэ сырыт”, — диэтэ. Кэлбиппэр: “Өлөөннөр табыллыбатылар, быыбар буолаары турар, типографияларыгар тэриллэрэ алдьаммыт. Ону өрөмүөннүөххэ наада”, — диэн кэпсээтэ. “Редакторынан уонна типография сэбиэдиссэйинэн Николай Афанасьевич Винокуров үлэлиир, кини барытын быһааран биэриэ” диэн буолла. Онон сарсыныгар ыраах Өлөөн улууһун киинигэр Өлөөҥҥө көтөн тиийдим. Аэропортка хата билэр киһим Иванов Меркурий Гаврильевич көрүстэ. Кини сүүрэн-көтөн хонук сирбин булларан, аһылыкпын быһааран баран “сарсыарда 9 чааска кэлиэм” диэн тарҕастыбыт. Сарсыныгар хоспор Меркурий Гаврильевич күлэн-үөрэн мичилийэн көтөн түстэ, кыратык ону-маны сэлэһэ түһэн баран түспүт сирбиттэн аҕыйах хаамыылаах сиргэ, оройуон дьаһалтатын дьиэтигэр тиийдибит. Эрэдээксийэбит онно баар эбит. Меркурий Гаврильевич эрэдээктэрин Николай Афанасьевиһы билиһиннэрдэ.
Ол курдук 29 сыл анараа өттүгэр Николай Афанасьевиһы кытта аан маҥнай билсибитим. Николай Афанасьевич үлэһит бэрдэ, олус холку майгылаах, элбэх саҥата суох судургу, аламаҕай киһи. Кини Өлөөн төрүт олохтооҕо, 1935 сыллаахха ыам ыйын 22 күнүгэр, оччотооҕу Өлөөн оройуонун Сухаана нэhилиэгэр элбэх оҕолоох көс эбэҥки дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ.
1969 сыл Саха государственнай университетын историко-филологическай факультетын үөрэнэн бүтэрэн литературнай сотрудниктан саҕалаан Өлөөн, Орто Халыма уонна Эдьигээн оройуоннарыгар эппиэттиир сэкирэтээринэн уонна эрэдээктэри солбуйааччынан, онтон 1979-1996 сылларга Өлөөн оройуонун “Сардаҥа” хаһыат эрэдээктэринэн уонна оройуоннааҕы типография сэбиэдиссэйинэн ситиһиилээхтик үлэлээбитэ.
Профессиональнай суруналыыс буолан элбэх дириҥ ис хоһоонноох ыстатыйалары, очеркалары суруйталаабыта. Айар уус-уран үлэҕэ бастакы холонуутунан 1966 сыллаахха таһаарбыт “Өлөөн табаhыта” диэн бастакы кинигэтэ буолар. Онтон ыла төһө да түбүктээх үлэҕэ үлэлээтэр, быыс булан айар үлэнэн утумнаахтык дьарыктанан, айымньыларын уонтан тахса кинигэ оҥорон таһааттарда. Олортон “Светлые дороги” диэн оҕолорго аналлаах нууччалыы тылынан суруллубут кинигэтин биһиги типографиябытыгар бэчээттэппитэ. Кэккэ сылларга “Өлөөн кыымнара” диэн Өлөөн литератураны таптааччыларын түмсүүлэрин салайбыта.
Николай Афанасьевич тапталлаах кэргэнинээн Татьяна Николаевналыын Өлөөн биир убаастанар ытыктабыллаах ыала 50 сыл бииргэ иллээхтик олорбуттара. 4 оҕону төрөтөн улаатыннаран, оҕолоро бары үөрэхтээх үтүө үлэһит дьон буолан Өлөөн, Нам оройуоннарыгар норуот хаһаайыстыбатын араас хайысхаларыгар үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Николай Афанасьевич 11 сиэн, 3 хос сиэн тапталлаах эһэтэ буолар.
Бу күннэргэ Саҥа дьылы көрсө Николай Афанасьевич Винокуров “Элиэ курдук элээрэн, лэтээҕилии тэлээрэн…” диэн ааттаах хоһооннорун хомуурунньугун биһиги “Сайдыы” типографиябытыгар таҥан, бэчээттээн таһаардыбыт. Хомуурунньукка киирбит хоһоонноругар төрөөбүт Өлөөнүгэр тапталын, кини кэрэ айылҕатын, эбэҥки норуотун маанылааҕа таба кыыл иитиитин туһунан, булт-алт түгэннэрэ, таптал лириката ураты кэрэтик, олус хомоҕойдук хоһуйуллубуттар. Уонна биир олус диэн кэрэхсээбитим, хайҕаабытым буолар Николай Афанасьевич тылбаастара. Хомуурунньукка уран тыл улуу маастара Александр Пушкин таптал лирикатын хоһуйбут сүдү айымньытын “Я помню чудное мгновенье” (Керн) диэн хоһоонун көҥүл тылбаастарын үс вариана олус үчүгэйдик, чахчы арылхайдык сахалыы тылынан уустаан-ураннаан тылбаастаммыт. Ону тэҥэ Пушкин өссө биир уһулуччулаах айымньытын “Я памятник себе воздвиг нерукотворный…” тылбааһа уус-уран тыл сүдү күүһүн, сүмэтин итэҕэтиилээхтик көрдөрөр, аахпыт киһиэхэ бэйэтигэр ылынар гына айыллыбыт, тылбаастаммыт. Хомуурунньук Өлөөн өрүс дьикти кэрэ көстүүлэрин, маанылаах айылҕатын көрдөрөр, кэпсиир хаартыскаларынан олус кэрэхсэбиллээхтик тупсаҕайдык киэргэтиллибит.
Онон айылҕа биэрбит талаана хааһахха кыайан хаайыллыбатын, хааччахха хаайтарбатын курдук Николай Афанасьевич айдарыылаах талаанынан киһини кэрэхсэтэр кэпсээннэринэн, дьону дириҥ иэйиигэ абылыыр хоһооннорунан, тылбаастарынан умсугутар, ону үрдүктүк сыаналыыбын уонна ааҕааччы дириҥ сэҥээриитин уонна махталын ыла туруохтара диэн этэбин. Түгэнинэн туһанан Николай Афанасьевичка баҕарыам этэ айар талаана сөҕүрүйбэтигэр, чэгиэн-чэбдик доруобуйаны, оҕолорун, урууларын сылаас тапталларыгар угуттанан өссө да уһун дьоллоох олоҕу олороругар.
Николай Местников,
“Сайдыы” издательскай-полиграфическай социальнай тэрилтэ дириэктэрэ,
СӨ нэһилиэнньэ социальнай харыстабылын үтүөлээх үлэһитэ,
РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.