Айсен Николаев Уһук Илин уокурукка ойуур баһаарын быһаарыыга, умулларыыга аналлаах сыыппара киинин аһарга этии киллэрдэ

Ил Дархан Айсен Николаев бэҕэһээ Ленскэйдээҕи кулууп мунньаҕар бары өттүнэн сөптөөх этиилэри эттэ. Тэрээһиҥҥэ федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи биэдэмистибэлэр салайааччылара, эспиэртэр, дьокутааттар, уопсастыбанньыктар кытыннылар. 

Айсен Сергеевич Саха сирэ ойуур баһаарын утары охсууга уопутун туһунан сиһилии кэпсээтэ. Ол быһыытынан эрэгийиэҥҥэ сөптөөх миэрэлэр кэмигэр ылыллыбыттарын түмүгэр, ойуур баһаардарын туруута 13 төгүл кыччаабыт. Маны ситиһэргэ төһүү күүһүнэн сөптөөх үп көрүллэн, ойуур баһаарын умулларааччылар штаттара элбээһинэ уонна сыыппара технологиятын туһаныы киирбитэ этилиннэ. Холобур, ааспыт сылга ойуур баһаарын умулларар уонна сэрэтэр сулууспалар араас хабааннаах аҕыс платформаны туһаммыттара. Быйыл ойуур баһаарыгар аналлаах эрэгийиэннээҕи биир кэлим сыыппара систиэмэтин олоххо киллэрбиттэрэ. Бу, биллэн турар, көдьүүһэ улахан — тустаах иһитиннэриилэр түргэнник түмүллэр кыахтаммыттара.

«Тустаах бырагыраама сөптөөх быһаарыныыны түргэнник ылынарга  көмөлөстө. Билигин элбэх эрэгийиэҥҥэ ойуур баһаардарын түргэнник билиигэ-көрүүгэ (мониторинг) сыыппара технологиятын толору туһаныы  олоххо киирэ илик. Биһиги айти-үлэһиттэрбит үрдүк сыанабылы ылаллара элбэх», — диэн Айсен Николаев санаатын эттэ.

Айсен Николаев Уһук Илин уонна Сибиир эрэгийиэннэригэр итинник технологияны туһанарга этии киллэрдэ. Итини сүрүннүүр киининэн Уһук Илиҥҥи уокурукка биир улаханынан биллэр Дьокуускайдааҕы IT-пааркатын оҥорорго эттэ.

«Федеральнай таһымҥа Уһук Илиҥҥи уокурукка, ону тэҥэ, Сибиир эрэгийиэннэригэр эмиэ, ойуур баһаардарын билиигэ, быһаарыыга уонна ону бохсууга аналлаах биир кэлим кииннэ тэрийиэххэ диэн этиини киллэрэбин. Биһиги  IT-пааркабыт баазатыгар тустаах киини тэрийэн үлэлэтэргэ бэлэммит», — диэн Айсен Сергеевич эттэ.

Ил Дархан Подмосковьеҕа баар «Авиалесоохрана» үөрэтэр киинин курдугу Уһук Илин уокурукка аһан үлэлэтэр туһунан этиини киллэрдэ.  «Биһиэхэ, хас биирдии эрэгийиэҥҥэ, уопуттаах лүөччүк-көрөөччүлэр,  десантниктар уонна парашютистар бааллар. Кинилэри Подмосковьеҕатааҕы авиационнай киин үөрэтэр. Маннык хабааннаах киини Уһук Илиҥҥи уокурукка аһан үлэлэтэр олус көдьүүстээх буолуо этэ», — диэн Айсен Сергеевич  эттэ.

Маны тэҥэ, Ил Дархан ойуур баһаарын умулларыыга киирэр эргимтэни улаатыннарарга уонна хонтуруолга киирэр эргимтэни кыччатарга эттэ. Холобур, Саха сиригэр 250 мөл гектар иэннээх ойууртан баара-суоҕа 50 мөл. гектарыгар эрэ ойуур баһаарын умулларар тустаах үлэ ыытыллар. Санатар буоллахха, туруорсуу түмүгүнэн быйыл эбии 10 мөл гектар эбиллэн биэрбитэ. Уоннааҕы хаалбыт ойуур иэнэ  хонтуруолга эрэ тутуллар аналлаахтар. Айсен Николаев ити этиллибиккэ олоҕуран, субвенция ааҕыллыыта учуоттаныллыахтааҕын туһунан эттэ.

Өлүөнэтээҕи кулууп Уһук Илин уокуругун уонна Арктиканы сайыннарыыга, кыһалҕаларын быһаарыыга Арассыыйа уонна норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах эспиэртэри түмэр киининэн буолар.  Тэрээһин Ил Дархан Айсен Николаев быһаччы көҕүлээһининэн 2019 сылтан сыл аайы ыытыллар.