Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Айсен Николаев ааспыт нэдиэлэҕэ үлэтин сүрүн түгэннэрин билиһиннэрэбит.
БЭС КҮӨЛҮГЭР 34 ДЬИЭ ТУТУЛУННА
Алтынньы 18 күнүгэр Горнай улууһун Бэс Күөлүгэр ойуур баһаарыттан эмсэҕэлээбит 14 ыалга саҥа дьиэлэр күлүүстэрэ туттарылыннылар. Манна барыта 34 дьиэ тутулунна.
СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Бэс Күөлүн чөлүгэр түһэриигэ өрөспүүбүлүкэ бүттүүнэ кыттыбытын, доброволецтар ыстааптара үлэлээбитин, Саха сирин таһыттан тиийэ волонтердар кэлэн көмөлөспүттэрин, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо, бөдөҥ тэрилтэлэр тирэх буолбуттарын эттэ, барыларыгар махтанна. «Бэс Күөлүгэр саҥа олох саҕаланна. Барыта этэҥҥэ буоллун», — диэтэ кини.
СУОЛ – ТЫЫН БОППУРУОС
Алтынньы 19 күнүгэр Айсен Николаев РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин салайан ыыппыт “Тырааныспар” хайысхатыгар анаммыт Судаарыстыбаннай Сэбиэт мунньаҕар кытынна. Мунньах түмүгүнэн Арассыыйаҕа 2030 сылга диэри тырааныспары сайыннарыы стратегията оҥоһуллуохтаах. Манна Ил Дархан Саха сиригэр туһааннаах боппуруостары көтөхтө: Дойду федеральнай суолларыгар сылы эргиччи сырыыны тэрийии боппуруоһун таарыйда. Кини 2030 сылга диэри сылы эргиччи айан-сырыы баар буолара суолталааҕын бэлиэтээтэ. Айсен Сергеевич «Өлүөнэ», «Халыма» уонна «Бүлүү» федеральнай суолларынан айаҥҥа Өлүөнэ, Бүлүү уонна Алдан өрүстэргэ муосталар суох буоланнар, биэс ый устатыгар айан-сырыы тохтуурун, харгыһы үөскэтэрин санатта. Иккиһинэн, өрөспүүбүлүкэ баһылыга дьоҕус авиацияны сайыннарыы, кэҥэтии боппуруоһун көтөхтө. Кини ордук хоту дойду сиригэр-уотугар дьоҕус салгын аала дьоһун суолталааҕын ыйда.
СӨ ДОРУОБУЙА ХАРЫСТАБЫЛЫН МИНИИСТИРЭ УЛАРЫЙДА
Алтынньы 20 күнүгэр СӨ Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова атын үлэҕэ көспүтүнэн сибээстээн, дуоһунаһыттан босхолонно. СӨ Баһылыга доруобуйа харыстабылын миниистирин эбээһинэһин толорооччунан Лена Афанасьеваны анаата.
КОРОНАВИРУС, БЫҺЫЫНЫ БИЭРИИ УОННА ХОНТУРУОЛ
Алтынньы 21 күнүгэр Ил Дархан коронавируһу бохсууга үлэлэһэр өрөспүүбүлүкэ суһал ыстаабын мунньаҕын ыытта. Мунньахха Айсен Николаев Саха сиригэр быһыы-майгы уустугунан эттэ. Итинэн сибээстээн уонна Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин быһаарыытын кытта сөп түбэһиннэрэн, алтынньы 30 күнүттэн сэтинньи 7 күнүгэр диэри өрөбүл күннэр биллэриллибиттэрин санатта.
Ил Дархан коронавируһу утары быһыыны биэрии тэтимэ намыһаҕын ыйда. Ол курдук, Нам, Уус Алдан уонна Чурапчы улуустарыгар быһыыны биэрии былаана 70%-тан намыһаҕа бэлиэтэммит. Дьокуускайга быһыыны биэрии тэтимэ эмиэ намтаабыт. Ил Дархан итини иһитиннэрэн туран, премьер-миниистир Андрей Тарасенкоҕа Өлүөнэ эбэ мууһа туруор диэри өрөспүүбүлүкэни кислород саппааһынан хааччыйарга, итиэннэ бары оройуоннарга вакцинация тэтимин күүһүрдэргэ соруйда.
Маны сэргэ, түүҥҥү кулууптар үлэлэрин хонтуруоллааһыны кытаатыннарарга уонна алтынньы 30 күнүттэн сэтинньи 7 күнүгэр диэри үөрэнээччилэргэ күһүҥҥү каникулларын туһунан боппуруоһу быһаарарга сорудахтаата.
САХА АССР ТЭРИЛЛИБИТЭ 100 СЫЛЫН КӨРСӨ
Алтынньы 21 күнүгэр Ил Дархан Саха АССР 100 сылын көрсө аналлаах тэрээһиннэр боппуруостарынан мунньах оҥордо. 2022 сыл кулун тутар ыйыгар, Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылынан Москваҕа Өрөспүүбүлүкэ күннэрэ ыытыллыахтара.
СӨ Бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ, өрөспүүбүлүкэ биэдэмэстибэлэрин салайааччылара уонна норуот дьокутааттара кыттыылаах мунньахха Айсен Николаев былааннаммыт тэрээһин кэнсиэпсийэтин билистэ. Саха сирин күннэрэ парламент икки балаататыгар ыытыллыахтара. Оттон сүрүн тэрээһин Федерация Сэбиэтигэр буолуоҕа.
Пленарнай мунньах түмүгүнэн Арассыыйа парламенын үрдүкү балаатата Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын судаарыстыба өттүттэн өйүүр туһунан уураах таһаарыаҕа. Санатан эттэххэ, Саха АССР тэриллибитэ 100 сылын бэлиэтиир туһунан Ыйаахха Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин илии баттаабыта. Федеральнай уонна эрэгийиэн бүддьүөтүттэн үбүлэнэр сүрүн тэрээһиннэр былааннара былырыын бигэргэтиллибитэ.
Саха сирин үбүлүөйдээх сылын көрсө кэккэ бырайыактар олоххо киирэллэр – социальнай эбийиэктэри тутуу, өрөмүөннээһин үлэтэ, архитектура пааматынньыктара реставрацияланаллар, култуурунай уонна научнай тэрээһиннэр, аахсыйалар тэриллэн ыытыллаллар.
СТЕПАН САРГЫДАЕВ САҤА ҮЛЭҔЭ БАРДА
Алтынньы 21 күнүгэр СӨ Ил Дархана Айсен Николаев СӨ Ыччат дьыалаларыгар уонна социальнай коммуникацияларга миниистиринэн үлэлээбит Степан Саргыдаевтыын көрүстэ. Степан Саргыдаев Чурапчы улууһугар баһылыгы бастакы солбуйааччынан үлэлии барарга быһаарыныыны ылыммыта. Ил Дархан киниэхэ миниистир быһыытынан таһаарыылаах үлэтин иһин махталын биллэрдэ.
СУПЕРКАМПУС УОННА ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЙ ООННЬУУЛАР
Алтынньы 22 күнүгэр Айсен Николаев СӨ Бырабыыталыстыбатын салалтатын кытта уочараттаах былаанныыр мунньаҕы ыытта.
Ил Дархан «Хоту» научнай үөрэтэр киин Арассыыйа наукаларын академиятын уонна эрэгийиэннэри кытта хардарыта сибээһин, үлэтин күүһүрдэргэ, итиэннэ Кангаласс микрооройуонугар суперкампуһу тэрийии үлэтин бэлэмнээһини түргэтэтэргэ соруйда. Баһылык маны сэргэ, 2022 сылга Дьокуускайга ыытыллыахтаах норуоттар икки ардыларынааҕы II интеллектуальнай оонньуулар кэнсиэпсийэлэрин оҥорорго сорудаҕы биэрдэ.
ЧЭБДИГИРИИ СЫЛЫГАР — ПУОРУМ
Алтынньы 22 күнүгэр өрөспүүбүлүкэҕэ Чэбдигирии сылыгар уонна Доруобуйа 10 сылыгар аналлаах «Чэгиэн Саха сирин олохтооҕо – чэгиэн уопсастыба» гражданскай пуорум түмүктэрин таһаардылар. Пуорум онлайн киэбинэн ыытыллыбыта. Айсен Николаев: «Пуорум нэһилиэнньэ доруобуйатын тупсарыы боппуруостарын мэдиссиинэ
көмөтүнэн эрэ буолбакка, социальнай инфраструктураны кэҥэтиинэн, култуураны, успуорду сайыннарыынан быһаарар туһугар ыытыллар», — диэн бэлиэтээтэ.
Пленарнай мунньахха пуорум биэс дискуссионнай былаһааккатыгар ыытыллыбыт үлэ түмүгүнэн резолюция ылыннылар. Резолюцияҕа Ил Түмэҥҥэ, министиэристибэлэргэ, Уопсастыбаннай балаатаҕа, олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарыгар рекомендациялар киирдилэр. Чөл олоххо, духуобунай сыаннастарга, куорат тулалыыр эйгэтин тупсарыыга, оҕону иитиигэ, эбии үөрэххэ, туризмы сайыннарыыга, кэмиэрчэскэйэ суох бырайыактары өйөөһүҥҥэ уо.д.а. сыһыаннаахтар.
Бу докумуону өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун көрүүлэригэр-истиилэригэр сэтинньи 4 күнүгэр, Норуот сомоҕолоһуутун күнүгэр таһаарыахтара.
КАРДИОДИСПАНСЕР УОННА ОНКОДИСПАНСЕР ТУТУУЛАРА
Алтынньы 22 күнүгэр Ил Дархан Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэтээҕи онкологическай диспансер иккис уочаратын (180 миэстэлээх стационардаах, поликлиникалаах онкологическай киини) уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи кардиологическай диспансер иккис уочаратын (150 миэстэлээх кардиососудистай киини) тутуу хаамыытын көрдө-иһиттэ, билистэ.
Кардиодиспансер бэлэмэ – 87,6%. Тутар, монтажтыыр уонна диагностикалыыр тэрили туруоруу үлэтин быйыл ахсынньы бүтэһигэр түмүктүүрү былаанныыллар. Онкологическай киин бэлэмэ – 53%. Бу нэдиэлэҕэ эбийиэккэ сылааһы биэрэн, иһинээҕи үлэни саҕалыахтаахтар. Онкологическай киин тэрилин сыл бүтүүтэ уонна кэлэр сыл саҕаланыыта атыылаһыахтара. Эбийиэги 2023 сыл күһүнүгэр үлэҕэ киллэриэхтээхтэр.
Айсен Николаев бэрэбиэркэ түмүгүнэн үлэ кыраапыгыттан хаалыы суоҕун бэлиэтээтэ уонна кардиодиспансеры тутуу кэлэр сыл тохсунньу ыйыгар түмүктэниэхтээх диэн соругу туруорда.
ОҔОЛОР ДОРУОБУЙАЛАРЫГАР БОЛҔОМТО
Алтынньы 22 күнүгэр Айсен Николаев Дьокуускайга оҕо балыыһатыгар чэбдигирдэр уонна чөлүгэр түһэриигэ үлэлэһэр отделениеларга, ону сэргэ доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолор өрөспүүбүлүкэтээҕи реабилитационнай кииннэригэр сылдьан үлэни-хамнаһы көрдө-иһиттэ.
Ил Дархан өрөспүүбүлүкэтээҕи реабилитационнай киин ситиһиилээх үлэтин бэлиэтээн туран, чэбдигирдиигэ уонна доруобуйаны чөлүгэр түһэриигэ туһуланан ыытыллар үлэ хаачыстыбатын үрдэтиигэ элбэх сорук турарын эттэ. Бу билигин ордук коронавирус кэнниттэн наадалааҕын бэлиэтээтэ. Үлэни СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ уонна СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтэ көмөлөөн бииргэ тэрийиэхтээхтэр.
ЫЧЧАТ САҤА МИНИИСТИРДЭННЭ
Алтынньы 23 күнүгэр Петр Шамаев Ил Дархан ыйааҕынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин ыччат дьыалаларыгар уонна социальнай коммуникацияларга миниистиринэн ананна.
Петр Шамаев бу иннинэ «Биир ньыгыл Арассыыйа» баартыйа эрэгийиэннээҕи салаатын салайааччытын солбуйааччынан үлэлээбитэ. Эрдэ Ил Дархан уонна бырабыыталыстыба дьаһалтатыгар Ис бэлиитикэ департаменыгар, «Сэргэлээх» устудьуоннар куораттарын дириэктэринэн үлэлээбитэ.
КЭПСЭТИИ ДОРУОБУЙА ХАРЫСТАБЫЛЫГАР ТУҺУЛАННА
Алтынньы 23 күнүгэр Ил Дархан соторутааҕыта СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирин эбээһинэһин толорооччунан анаммыт Лена Афанасьеваны кытта көрсөн кэпсэттэ. Кинилэр Саха сиригэр коронавирус дьаҥа тарҕаныытын, «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак олоххо киириитин, туругу чэбдигирдии, бөҕөргөтүү уонна доруобуйа харыстабылын систиэмэтин сайыннарыы соруктарын туһунан дьүүллэстилэр. Ил Дархан миниистир эбээһинэһин толорооччуга өрөспүүбүлүкэҕэ ковидынан ыалдьыыны намыратыыга туһуланар үлэни күүһүрдэргэ сорук туруорда.
Афанасий НОЕВ, Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ.