Айсен Николаев Славян суругун-бичигин уонна култууратын күнүнэн эҕэрдэлиир
Ытыктабыллаах Саха сирин олохтоохторо!
Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна тус бэйэм ааппыттан эһигини Славян суругун-бичигин уонна култууратын күнүнэн ис сүрэхпиттэн ээҕрдэлиибин!
Бу дьоро күн Арассыыйаҕа уонна атын славянскай судаарыстыбаларга ыам ыйын 24 күнүгэр бэлиэтэнэр. 1863 сыллаахха Арассыыйатааҕы Сибэтиэй Синод славян азбукатын 1000 сылынан сибээстээн сыл аайы христианствоны сырдатааччылар, аан дойдуга кириллицаны бэлэхтээбит уонна нуучча уонна атын славян суругун-бичигин төрүттээбит Кирилл уонна Мефодий сырдык кэриэстэригэр сыл аайы бырааһынньыктыырга быһаарбыта. Кирилл уонна Мефодий иннинэ славяннар биир сүрүн суруга-бичигэ суохтара. Ол иһин кинилэр биһиги туһанар бастакы славянскай азбукабытын оҥорбуттара. Суругу-бичиги олохтооһун — киһи-аймах ситиһиилэриттэн биирдэстэрэ.
“Өй-санаа устуоруйата икки сүрүн эпохаттан турар: буукубаны уонна типографияны айыы; атыттар бары итиннэ олоҕурбуттара”, — диэбитэ нуучча суруйааччыта Николай Карамзин.
Славян суруга-бичигин уонна култууратын күнэ 1986 сыллаахха уонунан сылларга умнуллан баран чөлүгэр түһэриллибитэ, онтон 1991 сыллаахха киниэхэ судаарыстыбаннай бырааһынньык статуһа иҥэриллибитэ. Бырааһынньыктааһын киининэн Арассыыйа араас куораттара буолбуттара, онтон 2010 сылтан үөрүүлээх тэрээһиннэр Москваҕа ыытыллар буолбуттара, сүрүннээн Кыһыл болуоссакка.
Үгүс үйэлэрдээх устуоруйалаах славян култуурата духуобунай өттүнэн ситимнээбитэ, Арассыыйа норуоттарын элбэх омуктаах иллээх дьиэ кэргэнин бииргэ түмпүтэ. Славян суруга-бичигэ уонна култуурата дойдуга Арассыыйа мөлүйүөнүнэн олохтооҕун түмэр. Уонна хайы-үйэ түөрт үйэ устата биһиги, сахалар, улуу нуучча тылынан санаабытын сайа этэбит. Бүгүн бу тыл элбэх омуктаах өрөспүүбүлүкэбитигэр олорор 126 тахса норуот сэһэргэһэр тылынна буолла. Нуучча култууратын үтүө сабыдыалынан саха суруга-бичигэ, оскуолаҕа үөрэхтээһин, периодическай бэчээт сайдыбыттара. Саха сиригэр судаарыстыбаннай билингвизм олохтонно: икки судаарыстыбаннай тыллаахпыт – нуучча уонна саха тыла.
Бу бырааһынньык күн биһиги уопсай баай устуоруйалаах уонна улуу нэһилиэстибэлээх Арассыыйа бары норуоттарын духуобунай түмсүүлэрин ыкса билэбит.
Күндү Саха сирин олохтоохторо!
Славян суругун-бичигин уонна култууратын күнүнэн истиҥ эҕэрдэбин тутуҥ! Или-эйэни, дьолу-соргуну уонна бука барыгытыгар этэҥҥэ буолууну баҕарабын!
Айсен Николаев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана