Ыам ыйын 17-19 күннэригэрАрассыыйатааҕы “Знание” уопсастыба “Саҥа саҕахтар” (“Новые горизонты”)федеральнай сырдатар-биллэрэр марафона буола турар.
Марафоҥҥа 160 лиэктэр уонна настаабынньык кыттар: биллэр судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэллэр, биисинэс лиидэрдэрэ, наука, култуура, успуорт салайааччылара. Тэҥинэн биэс быһа эфир буолар: Москва уонна Москва уобалаһын студияларыттан, Санкт Петербуртан уонна Сочиттан. Уонна биэс тиэмэни сырдаталлар: “Арассыыйа аан дойдуга оруола”, “Биһиги бииргэбит”, “Саҥа саҕахтар. Экэниэмикэ”, “Саҥа саҕахтар. Наука”, “Саҥа саҕахтар. Иһитиннэрэр технологиялар”. Сырдатар үлэ олус суолталааҕын туһунан РФ бэрэсидьиэнин дьаһалтатын баһылыгын бастакы солбуйааччы Сергей Кириенко марафону арыйарыгар тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыга Айсен Николаев бүгүн “Биһиги бииргэбит” трек чэрчитинэн Москватааҕы былаһааккаҕа кытынна.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбит баһылыгын өрүү отчуоттуурун, дакылааттыырын көрө үөрүйэхпит. Бүгүн Москва былаһааккатыгар кини бэртээхэй лиэктэр быһыытынан көһүннэ.
Айсен Николаев “Патриотизм — дойду сайдыытын баайа уонна төрүтэ” лиэксийэтигэр Саха сирэ эдэр ыччаты иитиигэ уонна ыччат өйө-санаата бөҕөргүүрүгэр инники күөҥҥэ сылдьар эрэгийийэн буоларын бэлиэтээтэ. Кини, бастатан туран, Саха сирин уратытын кэпсээтэ, тымныы дойдутугар билигин муус уста турарын эттэ. 390 сыллааҕыта Саха сирэ Арассыыйа састаабыгар киирбитин, манна 129 норуот иллээхтик-эйэлээхтик олорорун аҕынна. “Патриотизм тыыныгар иитиигэ Арассыыйаҕа инники күөҥҥэ иһэбит”, — диэтэ. Оскуолаларга үөрэнээччилэр гимни толоролорун холобурдаата. Ону дьон араастык ылыммытын, сорохтор оҕолору эрэйдииллэр диэн сэмэлээбиттэрин кытта аҕынна. Кини бу бопуруоһунан Сергей Кириенкоҕа суруйбут. Онон быйыл балаҕан ыйын 1 күнүттэн дойду бары оскуолаларыгар Саха сирин холобурунан гимн толоруллар буолуоҕа.
“Саха сирэ патриотизм туһунан киэҥник кэпсиир кыахтаах, тоҕо диэтэххэ, онуоха бу тиэмэ дьиҥ олоххо көстөр. Ону патриотизм сылын өрөспүүбүлүкэҕэ биллэрии улахан суолталаах буолбута. Ол иһин өрөспүүбүлүкэ дойдуга оҕону гражданскай-патриотическай иитиигэ дьоһун кылаатын киллэрэр”, — диэтэ салгыы кини.
Бары билэрбит курдук, өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн биир бастакынан патриотическай иитиинэн ситимнээхтик дьарыктаммыт эрэгийиэн баһылылыгынна буолар. Ол курдук, Саха сирэ дойдуга аан бастаан 2019 с. оскуолаҕа судаарыстыба өрөгөй ырыатын толорууну саҕалаппыта. Билигин бу ньыманы олус биһирээтилэр уонна аан дойдутааҕы балаһыаньа ыгым кэмнэригэр суолтата өссө күүһүрдэ. Устуоруйаны сырдатыыга эмиэ Саха сиригэр улахан суолта бэриллэрин этэ. Ону Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылын чэрчитинэн даҕаны үгүс үлэ ыытыллыбыта туоһулуур.
Бэйэтин лиэксийэтигэр Айсен Николаев Арассыыйа элбэх омуктаах улуу держава быһыытынан сомоҕолоһуутун туһунанкэпсээтэ. Маныаха национальнай өрөспүүбүлүкэ ситиһиилээхтик сайдыытын холобурдаата. Кыахтаах держава састаабыгар киирэн, Саха сирэ чэчирии сайдыы суолугар үктэммитин бэлиэтээтэ.
“Арассыыйаҕа патриотизм — дойду улуу инникитэ”
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев Саха сирин оҕолоро толкуйдаабыт “Смотри, это Россия!” Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус туһунан киэн тутта кэпсээтэ. Куонкуруһу ыытар туһунан Кирил Горохов диэн оҕо идиэйэ киллэрбитин бэлиэтээтэ. “Арассыыйаҕа патриотизм — дойду улуу инникитэ”, — диэн тоһоҕолоото Айсен Николаев. Икки сыл устата 85 эрэгийиэн үөрэнээччилэрэ төрөөбүт дойдуларын туһунан роликтары усталлар. Сыллата 18,5 тыһыынча оҕо кыттар.
“Аты миинэҕин дуу?”
Аудиторияҕа олорооччулар үгүс ыйытыылары биэрдилэр. Москва гимназиятын, кэлиэһин оҕолоро эҥин көхтөөхтүк кытыннылар. Дарья Демидова диэн устудьуон кыыс Айсен Сергеевиһы саамай эдэр дьокутаат буола сылдьыбыккын диэн соһуйар курдук ыйытыытыгар соҕуруу дойду оҕото Ил Дархаммыт биографиятын билэрин сөхтөрдө. Онуоха кини биир мандаат иһин Өлөөн оройуонугар киирсэн, 25 сааһыгар кыайыыны ситиспитин ахтан-санаан ааста. Анастасия Федосеева диэн устудьуон кыыс Ат успуордун федерациятын салайа сылдьыбытыҥ, аты миинэҕин дуо? – диэн ыйытыытыгар кини: “Бириэмэм кэмчитэ бэрт, мииниэхпин баҕарабын”, —диэн хоруйдаата. Уонна эһэтэ кинини оҕо эрдэҕинэ ат сүүрүүтүгэр илдьэрин ахтан—санаан ааста. Дмитрий Самородин диэн эдэр уол Саха сирэ үлэлии кэлэр талааннаах эдэр ыччакка тугу биэрэрий диэн ыйытыгар: “Олус дириҥ ыйытыы. Саха сиригэр планетарнай хабааннаах бырайыактары оҥоруохха сөп. Холобура, биһиэхэ Элгэтээҕи таас чох бырайыага Арассыыйаны быйыл таас чоҕу хостооһуҥҥа бастакы миэстэҕэ таһаарыаҕа. Киинэбит сайынна. Урут киинэ сайдан эрэр диэтэххэ соһуйаллар этэ”, — диэтэ. Саха сирин дьиэ кэргэнигэр 100 тыһыынча солк харчыны биэрэллэрин олус интэриэһиргииллэр эбит. Ону Айсен Сергеевич: “Дьиэ кэргэҥэ буолбатах, оҕоҕо ананар”, — диэн чопчулаан баран, “Сүүс сыл оҕолоро” бырайыак чэрчитинэн быйыл төрөөбүт оҕоҕо 100 тыһыынча солкуобайы биэрэллэрин, ону ыал бээйтин көрүүтүнэн туһанарын туһунан эдэрдэргэ кэпсээтэ.
Онлайн ыйытыы:
— Арассыыйа былааҕа диэн тугуй?
Айсен Николаев: — Дойдунан киэн туттуу.
Онон Москва былаһааккатыгар өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Айсен Николаев аахпыт лиэксийэтин уонна ыйытыыларга чопчу хоруйун ыччат сэргээтэ.
Бэлэмнээтэ Женни Стрюкова
Хаартыска: интэриниэттэн