Бүгүн, олунньу 22 күнүгэр, «Саха» ГТРК ханаалыгар киэһэ 18 чаастан Ил Дархан Айсен Николаев «Прямой разговор» биэриигэ кытынна. Айсен Сергеевич быйылгы ситэриилээх былаас отчуотун, өрөспүүбүлүкэ сайдыытын, инники былааннарын тустарынан сиһилии кэпсээтэ. Быһа эпиир кэмигэр көрөөччүлэр интэриэһиргиир ыйытыыларын биэрэн, сөптөөх хоруйу ыллылар.
Айсен Николаев Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүнэн истиҥник эҕэрдэлээтэ. Кини этэринэн, эйэни түстүүр, күүстээх Арассыыйаны Арҕааҥы дойдулар тастан мөлтөтө сатыыллар, истэн араас иирээни күөттүүлэр. Ол иһин, Ил Дархан Владимир Путин Донбасс өрөспүүбүлүкэлэрин тутулуга суох буолбуттарын билинэр быһаарыныы ылыммытын саамай сөптөөҕүнэн аахта.
Дьаҥтан сылтаан быйылгы отчуот видео-сибээс нөҥүө барда.
Ил Дархан сирэй атах тэпсэн олорон кэпсэтэри ордорорун бэлиэтээтэ. Ол да буоллар, видео-кэмпириэнсийэ ньыматын туһаныы күннээҕи олохпутугар киирдэ, тиэхиньиичэскэй өттүн толору баһылаатыбыт. Айсен Сергеевич дьон-сэргэ отчуокка көхтөөхтүк кыттыбытын бэлиэтээтэ, эһиилги отчуоттар сирэй көрсүһүүлэр быһыытынан барыахтарын, онно эбии саҥа технологиялары туһаныахха сөбүн этэн аһарда.
Салгыы Ил Дархан ойуур баһаардарыгар бэлэмнэнии туһунан ыйытыыга сиһилии хоруйдаата. Кини этэринэн, сүрүн сыал-сорук — баһаар сиир сирин-уотун аччатыы. “Баһаар тураатын кытта умуллара охсуохтаахпыт”, — диэтэ кини.
РФ Бэрэсидьиэнин быһаччы дьаһалынан, быйыл Саха сиригэр ойуур баһаарын сэрэтиигэ, бохсууга федеральнай бүддьүөттэн ааспыт сыллааҕыга тэҥнээтэххэ 5,6 төгүл элбэх үп көрүллүбүт, федеральнай көмө 1,6 млрд солк. буолбут. Айсен Николаев эппитинэн, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн бу хайысхаҕа 450 мөл. солк. эбэн биэрбиттэр. Инньэ гынан, үөһээттэн кэтээн көрүү чааһа эбилиннэ. Федеральнай үп суотугар баһаары умуруорар сулууспаҕа парашютист-десаннар ахсааннара 184-кэ диэри эбиллиэхтээх. Штатнай былаан быһыытынан быйыл сайын барыта 550 парашютист-десант үлэлиэҕэ. Кураан сайын иһэрин учуоттаан, Ил Дархан улуус баһылыктарыгар туһаайан күүстээх үлэ ирдэнэрин санатта уонна бары биир киһи курдук итиннэ үлэлэһэллэригэр сорудахтаата.
Коронавируһу утары охсуһуу туһунан ыйытыыга, ыалдьааччы ахсаана сыыйа намыраабытын, ол иһин хааччахтыыр миэрэлэри сороҕун көтүрэн эрэллэрин кэпсээтэ. «Өрөгөй» кииҥҥэ ОРВИ-лаабыт сибикилээх дьону көрөр амбулаторнай киини сөпкө тэрийэн үлэлэппит эбиппит диэн санаатын үллэһиннэ. Амбулаторнай киин нөҥүө барыта 16,500 киһи ааспыт. Элбэх киһини көрдүлэр-иһиттилэр, 2 тыһ. тахса ыалдьыбыт киһи больничнай ылбыт.
Маны сэргэ Ил Дархан Айсен Николаев бырамыысыланнаспыт былырыыҥҥы көрдөрүүтүгэр тохтоон ааста. Ол курдук, таас чоххо, ньиэпкэ, гааска ситиһиилээхпит. “Уһук Илиҥҥи эрэгийиэҥҥэ биһиги Приморье кэнниттэн иккис сылдьабыт, дойдубутугар уон иһигэр киирэбит. Саамай сүрүнэ, ити барыта бүддьүөппүт хаҥыырыгар сабыдыаллыыр. Быйылгы бүддьүөппүт хаһан да буолбатах көрдөрүүлээх – 230 млрд солк. Сотору бүддьүөт уларыйыытыгар 30-ча млрд солк. эбиэхпит”, — диэтэ кини. Тыа хаһаайыстыбатыгар кураан сайын уонна баһаардар буолбуттарын учуоттаатахха, оҥорон таһаарыыбыт наһаа аллараа түспэтэ диэн эбэн эттэ.
Маны сэргэ Айсен Николаев төрөөбүт тылы сайыннарыы боппуруостарыгар тохтоон ааста, тылбыт чөл хааларыгар сөптөөх эйгэ баар буолуохтааҕын, төрөөбүт тылынан үөрэтии наадатын ыйда. “Ол курдук, төрөөбүт тыллары сайыннарыы бырагырааматын чэрчитинэн ити хайысхаҕа үп көрүллэн, үлэ бара турар. Холобура, Ютуб ханаалга сахалыы мультиктар баар буолуохтара, саха тыла сыыппара эйгэтигэр күүскэ киириэҕэ”, — диэтэ Ил Дархан.
Александр ТАРАСОВ, «Саха сирэ» хаһыат