Сайтпытыгар бу дьыл тохсунньу 23 күнүгэр «Ааспыт сыл айдааннаах дьыалалара» диэн матырыйаалым бэчээттэммитэ. Онно чуолаан 2018 сылга тэриллибит айдааннаах дьыалалар тустарынан суруйбуппут. Оттон бүгүҥҥү ыстатыйаҕа киэҥ араҥаҕа биллибит, дьону аймаабыт ханнык холуобунай дьыалаларга былырыын уонна номнуо бу ыйга суут уураахтара тахсыбыттарын кэпсиибит.
Суотту дьыалата
Бу суол быһылаана 2017 сыл күһүнүгэр Уус Алдан улууһугар буолбута – Суотту сэлиэнньэтин (Оҕуруоттаах) 43 саастаах олохтооҕо «Тойота Гайа» массыынатынан алта оҕону түҥнэри көппүтэ. Оҕолор оскуола дискотекатыттан төннөн, суол кытыытынан кэккэлээн хааман испиттэр этэ. Итирик суоппар буруйунан, тохсус кылаас 15 саастаах үөрэнээччитэ балыыһаҕа сырдык тыына быстыбыта. Атын оҕолор эт-хаан эчэйиитин ылан, улуус киинин балыыһатыгар киллэриллибиттэрэ.
Суут мунньаҕар суоппар буруйун толору билиммит, кэмсиммит этэ. Суут кинини РФ Холуобунай кодексатын 264-с ыстатыйатын 4-с чааһынан, ол эбэтэр, суол быраабылатын кэһии түмүгэр, итирик туруктаах сылдьан, киһини сэрэҕэ суохтан өлүүгэ тиэрдиигэ буруйдааҕынан билинэн, 3 сыл 6 ыйга көс-холуонньаҕа көҥүлүн быһарга итиэннэ массыына ыытар быраабын 3 сылга быһарга уурбута.
Яков Стахов
Ис дьыала урукку миниистирэ, полиция генерал-майора Яков Стаховка холуобунай дьыала 2011 сыллаахха РФ Холуобунай кодексатын 285-с ыстатыйатынан тэриллибитэ. Ол эбэтэр, дуоһунас боломуочуйатынан туһаныы бэлиэтэ баарынан. Силиэстийэ кинини 2007 сыллаахха «АЛРОСА» АК Ис дьыала министиэристибэҕэ биэрбит «Мерседес Бенц 400 SEL» джип массыынатын аймаҕар ылан биэриигэ буруйдаабыта.
2017 сыл муус устарга РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтин Саха сиринээҕи управлениета ити 285-с ыстатыйа 1 чааһын 159-с ыстатыйатын 3-с чааһыгар, ол эбэтэр, түөкүннээһиҥҥэ уларыппыта. Яков Стахов ити буруйдааһыны билиммэтэҕэ, «дело сфабриковано» диэбитэ.
Суут Яков Стаховы «Түөкүннээһин» ыстатыйанан буруйдааҕынан билинэн, 4 сылга көҥүлүн быһары усулуобунайынан ааҕан, 2 сыл 6 ыйга тургутар болдьоххо уурбута. Ыстарааба суох. Маны таһынан, полиция генерал-майор званиетын быһарга уурбута.
Иннокентий Макаровы өлөрүү
Биллиилээх спортсмен, кикбоксиҥҥа аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, «Сатал» СОНТ бэрэссэдээтэлэ Иннокентий Макаров 2017 сыл сэтинньи 5 күнүгэр сураҕа суох сүппүтэ. Сэтинньи 22 күнүгэр кини өлүгүн Бүлүүлүүр суол ойууруттан булбуттара.
Бу ыар буруйу оҥорууга уорбаланааччыны 2017 сыл сэтинньи 22 күнүгэр туппуттара. Сарсыныгар, сэтинньи 23 күнүгэр, иккис уорбаланааччыны – өлүгү кистээһиҥҥэ көмөлөспүт киһини — туппуттара. Дьыала Дьокуускай куорат федеральнай суутугар былырыын сэтинньигэ көрүллэн бүппүтэ.
Суут быһаарбытынан, сууттанааччы Иннокентий Макаровтыын чааһынай дьиэ баанньыгар бииргэ арыгылаабыттар. Ол олорон, кыыһырсыы түмүгэр, Степанов Макаровы 14-тэн итэҕэһэ суохтук быһаҕынан анньан өлөрбүт.
Суут Владислав Степановы киһини соруйан өлөрүүгэ буруйдааҕынан билинэн, 9 сылга кытаанах эрэсиимнээх холуонньаҕа көҥүлүн быһарга уурбута. Итиэннэ Степанов эмсэҕэлээччилэргэ 2 мөлүйүөн солкуобай моральнай хоромньу төлүөхтээх. Оттон өлүгү кистээһиҥҥэ көмөлөспүт Острелины РФ Холуобунай кодексатын 316-с ыстатыйатынан буруйдааҕынан билинэн, 180 тыһыынча солкуобай суумалаах ыстараап төлүүргэ уурбута.
Мусуойга хорон сиэһин
Национальнай уус-уран мусуой дуоһунастаах үлэһиттэригэр «Түөкүннээһин» ыстатыйанан холуобунай дьыаланы СӨ ИДьМ-тын Силиэстийэлиир управлениетын тэрээһиннээх бөлөҕүнэн оҥоһуллубут буруйдары силиэстийэлиир чааһын силиэдэбэтэллэрэ тэрийбиттэрэ.
Мусуой дириэктэрин финансовай-экономическай сайдыыга солбуйааччы, кадр отделын начаалынньыга уонна буҕаалтыра дуоһунастарын боломуочуйатынан туһанан, ый түмүгүнэн хамнас пуондатыттан ордубут харчыны бэйэ икки ардыгар үллэстэ сылдьыбыттара биллибитэ. Уопсайа 14 мөлүйүөн солкуобайтан тахса сууманы хорон сиэбиттэр.
Маны таһынан, бу үлэһиттэр үһүөн 2013 сыл сэтинньититтэн 2017 сыл ыам ыйыгар диэри кэмҥэ бэйэлэрин аймахтарын сымыйанан үлэҕэ ылбыт курдук оҥорон, кинилэр ааттарыгар түһэр харчыны бэйэлэригэр ыла сылдьыбыттар. Ол түмүгэр, 26 мөлүйүөн солкуобайтан тахса сууманы хорон сиэбиттэр. Инньэ гынан, барыта 40 мөл. солк. кэриҥэ суумалаах бүддьүөт харчытын сиэбиттэр.
Икки дьахтарга суут бириигэбэрдэрэ тахсыбыттара, буруйдарын толору билинэн, күлүүстээх хаайыыга ууруллубуттара – дириэктэри финансовай-экономическай сайдыыга солбуйааччы 1 сыл 8 ыйга, кадр отделын начаалынньыга 2 сылга. Оттон буҕаалтырдарын дьыалата борокуратуураҕа төннөрүллүбүтэ, суут көрүүтүгэр хаттаан киирэ илик.
Борис Попов
Ньурба улууһун урукку баһылыга Борис Поповка бастакы холуобунай дьыала 2016 сыл ахсынньы ыйыгар тэриллибитэ. Ол кэнниттэн иккис холуобунай дьыала эмиэ РФ Холуобунай кодексатын 286-с ыстатыйатын 3-с чааһын «в» пуунунан тэриллибитэ.
Дьокуускай куорат федеральнай суута быһаарбытынан, 2014 сыл атырдьах ыйыгар Ньурба улууһун Инвестиционнай-тутуу управлениета уонна «Стройтехнология» ХЭУо муниципальнай хантараак түһэрсибиттэр. Ньурба куоракка 2016 сыл алтынньы 10 күнүгэр диэри кэмҥэ 3000 миэстэлээх, ытар тиирдээх стадиону тутарга диэн. Онуоха баара, бэдэрээтчит ыйыллыбыт болдьоххо тутуутун бүтэрбэтэх, 2015 сыл бүтүүтүттэн үлэ ыытыллыбатах.
Маныаха улуус баһылыга (ол эбэтэр, Попов) «О контрактной системе в сфере закупок товаров, работ, услуг для обеспечения государственных и муниципальных нужд» диэн федеральнай сокуону кэһэн, сокуоннайа суох дьаһал таһааран, оҥоһуллан бүппэтэх үлэҕэ 10 мөлүйүөн солкуобайтан тахса сууманы тутааччыга эрдэ төлөттөрбүт.
Суут Борис Попову чуолаан итиннэ, дуоһунас боломуочуйатын аһара барыыга буруйдааҕынан билинэн, 4 сылга көҥүлүн быһары усулуобунайынан ааҕан, 2 сыл 6 ый тургутар болдьоххо уурда. Маны сэргэ, 2 сыл устатыгар судаарыстыбаннай уонна муниципальнай дуоһунастарга үлэлиир быраабын быста. Оттон иккис дьыалата буруйу оҥоруу састааба суоҕунан сабыллыбыт.
Бириигэбэр сокуоннай күүһүгэр киирэ илик. Борис Попов хара маҥнайгыттан буруйун билиммэт, «сфабрикованнай дьыала» диэн этэр буолан, суут бу уурааҕын Үрдүкү суукка ааһынар санаалаах.
“Вахтовиктары” талааһын
Үөһээ Бүлүүгэ 2018 сыл алтынньы 25 күнүгэр икки 19 саастаах, икки 20 уонна биир 23 саастаах уолаттар арыгылаан баран, биир уол этиитинэн, тутууга үлэлиир «вахтовиктарга» барарга санаммыттар. Харчы былдьаары. Уонна санааларын толорон, онно сүгэнэн, баалкынан уонна тимир куопсугунан сэбилэнэн тиийбиттэр.
Онно тиийэн, ааны аспатахтарын иһин, түннүгү алдьатан, иһирдьэ көтөн түспүттэр. Уонна сэптэринэн-сэбиргэллэринэн куттаан туран, оробуочайдартан арыгы уонна харчы түүрэйдээбиттэр. Ол эрэйдээхтэр 5 тыһыынча солкуобай баарын биэрбиттэр, ону ылаат, талабырдьыттар куоппуттар, ол харчынан арыгы ылыммыттар.
Суут биэс уолу бэһиэннэрин РФ Холуобунай кодексатын 162-с ыстатыйатын 3-с чааһынан, ол эбэтэр, дьиэҕэ сокуоннайа суохтук киирэн талааһыҥҥа буруйдааҕынан билинэн, хас биирдиилэрин 7-лии сылга көҥүллэрин быһары усулуобунайынан ааҕан, 5 сылга тургутар болдьоххо уурда. Ол эбэтэр, өскөтүн бу уолаттар 5 сыл устатыгар туох эмит бэрээдэги кэстэхтэринэ, буруйу оҥордохторуна, 7 сылга күлүүстээх хаайыыга бараллар. Билиҥҥитэ усулуобунай миэрэнэн көҥүлгэ хааллылар. Бириигэбэр сокуоннай күүһүгэр киирбит.
Билигин да бириигэбэрдэр тахса иликтэр: ис дьыала миниистирин урукку солбуйааччыта – Силиэстийэлиир управление урукку салайааччыта Николай Мамчур, Ил Түмэн урукку дьокутаата, “Колми” фирма салайааччытын солбуйааччы Николай Румянцев, Уус Маайа улууһун баһылыга Юрий Боярскай, кэргэннии Александр, Кристина Леваднайдар, Ил Түмэн дьокутааттара Александр Уаров уонна Дмитрий Саввин дьыалаларыгар, дьыалалар бары Дьокуускай куорат федеральнай суутугар көрүллэ, оттон Николай Местников, Евгений Бало дьыалалара силиэстийэлэнэ сылдьаллар. Тугунан түмүктэнэллэрин, буоларын курдук, сырдатан иһиэхпит.
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: интэриниэттэн.