“Чучукааным барахсан миигин улахан уруһуйга аҕалбыта”, – диэн Николай Иннокентьев Маалыкай сиригэр-уотугар киирэр Чучукаан алааһын куруук ахтар-саныыр. Коля оскуола инниттэн төрөппүттэрин батыһа сылдьан, кинилэр холобурдарыгар үөрэммитэ, сүбэлэрин-соргуларын иҥэринэн, тугу барытын сатыыр үлэһит буола улааппыта. Оччолортон тулалыыр эйгэни, кэрэ айылҕаны уратытык көрөргө, кини хас күн аайы уларыйа турар өҥүн сыаналыырга үөрэммитэ. Аҕата Николай Иннокентьевич мындыр уус, айылҕаҕа олороруттан үөрэр-көтөр, олоҕу таптыыр, кими баҕарар бэйэтигэр тардар, умсугутар дьоҕурдааҕа. Ити үтүө хаачыстыбаларын уолугар иҥэрбитэ. Оттон ийэтэ Марыына дьиэ ис-тас үлэтин таһынан, холкуос пиэрмэтигэр киэһэ хойукка диэри үлэлиирэ. Үчүгэй сүбэһит, кэпсээннээх бастыҥа этэ.
edersaas.ru
ТӨРӨППҮТТЭРИН АЛГЫСТАРЫНАН
Коля Маалыкай оскуолатыгар үөрэнэ сылдьан, айылҕаҕа сылдьан харандааһынан элбэх ойууну оҥороро уонна худуоһунньук буоларга бигэ санааны ылыммыта. Учуутала Петр Николаевич: «Тоойуом Коля, эйиэхэ уруһуйдуур дьоҕур баар, сорудаххын үчүгэйдик толорбуккун, кытаат, улахан худуоһунньук буолуоҥ», – диэн сүбэ-соргу биэрбитин умнубат.
Орто оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн, 1961 сыллаахха Дьокуускайга художественнай училищеҕа эксээмэннэрин холкутук туттаран үөрэххэ киирэн, 1964 сыллаахха училищетын туйгуннук бүтэрбитэ.
Николай Иннокентьев училище кэнниттэн Убайаан орто оскуолатыгар уруһуй учууталынан үлэлээбитэ. Ол саҕана соҕуруу баран үрдүк үөрэххэ туттарсан киирии олус ыарахан этэ. Ол иһин, үөрэхтэн төннүү үгүс буолара. Ньукулай онтон саллыбакка, салгыы үөрэнэ барарга бэлэмнэнэн барбыта. Дьэ, ити курдук тэринэн, И.Е.Репин аатынан Ленинградтааҕы художественнай академияҕа докумуонун хомуйсан, 1967 сыллаахха уоппускатын туһанан туттарса көппүтэ уонна киирбитэ. Устудьуон Коля дьолугар, Сэбиэскэй Сойууска, ону ааһан аан дойдуга биллэр улахан академиктарга, бэрэпиэссэрдэргэ түбэһэн, кинилэр айар мастарыскыайдарыгар үлэлээбитэ.
Академик А.Д. Зайцев биирдэ: “Коля, эн бу ханна үөрэнэн, маннык үчүгэй билиини ылбыккыный? Эһиэхэ училищеҕытыгар үчүгэйдик үөрэтэллэр эбит, уруһуйга, атыттардааҕар быдан үрдүк таһымҥа тураҕын”, – диэн соһуппута. Оҥорор этюдтара, айылҕаны хоһуйуута, мэтириэти оҥоруута элбэх куораттарга быыстапкаларга туран, дьон-сэргэ көрүүтүгэр, дьүүлүгэр тахсыыта кини айар дьоҕурун уһугуннарбыттара, дьиҥнээх идэтийбит худуоһунньук киэҥ сырдык суолугар таһаарбыта. Николай Иннокентьев үрдүк үөрэҕин бүтэрэн кэлэн үлэлээбит училищетыгар үлэҕэ киирбитэ. Үлэ, үөрэх, айар талаан барыта дьүөрэлэһэн, күнүстэри-түүннэри дириҥ хорутуулаахтык, ырааҕы эҥсэн үлэлээбитэ. Николай Николаевич эдэр худуоһунньуктартан биир бастакынан үлэлэрэ аан дойду таһымыгар быыстапкаларга кыттан, үрдүк сыанабыллары ылан, Сахабыт сирин аптаах киистэлэринэн уруһуйдаан билиһиннэрбит худуоһунньугунан буолар.
Биллиилээх худуоһунньук, билигин төһө даҕаны сааһырдар, училищеҕа сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри оҕолору уруһуйга үөрэтэр, сүбэ-ама биэрэр, куруһуоктары салайан үлэлэтэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай худуоһунньуга Николай Николаевич – уруһуйдьут дьиэ кэргэн аҕа баһылыга. Оҕолоро аҕаларын утумнаан, эмиэ бары киистэни, харандааһы илиилэригэр тутан төрөөбүт айар дьоҕурдаахтар. Уруһуйдьут кыргыттара Мария, Ньургуйаана, Айталыына айар үлэни атас-доҕор оҥостоннор, күннэтэ дьарыктаналлар, аҕаларын суолунан искусство чыпчаалларыгар кэккэ ситиһиилэннилэр. Ийэлэрэ Раиса Михайловна өр сылларга куорат оскуолатыгар иитэр-үөрэтэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччынан, учууталынан, кэлин оҕо саадыгар иитээччинэн үлэлээн, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.
МАРИЯ
Ыал улахан уонна бастакы оҕото Маша “хрущевка” дьиэҕэ аҕатын кыракый мастарыскыайыгар элбэхтик сылдьыһар буолан, аҕата оҥорбут эскиистэрин, хартыыналарын, кырааска умсугутар сыта тардар күүстээҕин эрдэ билбитэ, ол да иһин, худуоһунньук буоларга бигэ санааны ылыммыта. Урукку Сэбиэскэй Сойуус бары куораттарыттан талааннаах оҕолору хомуйан, Москваҕа Кадышевскай уулуссаҕа баар анал оскуола-интэринээккэ олордубуттара. Маша куруук “биэс” сыанаҕа үөрэммитэ. Ити курдук наар туйгуннук үөрэнэн ситиһиилээхтик бүтэрэн, 1993 сыллаахха Санкт-Петербурдааҕы И.Е. Репин аатынан үрдүкү художественнай институкка туттарсан устудьуон буолбута.
Мария Николаевна Иннокентьева үрдүк үөрэх кэнниттэн П.П. Романов аатынан Дьокуускайдааҕы художественнай училищеҕа үлэлээбитэ сүүрбэттэн тахса сыл буолла. Элбэх оҕону бэйэтин идэтигэр үөрэттэ. Кини – Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, биллиилээх худуоһунньук Валериан Васильев аатынан бириэмийэ лауреата, СӨ култууратын туйгуна, Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун бочуотунай грамоталарынан, истипиэндьийэлэринэн наҕараадаламмыта, 2006 сыллаахха РХС Судаарыстыбаннай бириэмийэтигэр түһэриллэ сылдьыбыта.
НЬУРГУЙААНА
Ньургуйаана эдьиийиттэн икки сыл балыс. Сөбүлүүр суруйааччылара Эллэй, Далан, Амма Аччыгыйа, Софрон, Семен Даниловтар, Леонид Попов суруйууларын ханна баҕарар ыйыттахтарына, өйүттэн кэриэтэ кэпсээн, хоһооннорун ааҕан биэрэрэ. Оттон 5-6 кылаастан уруһуй өттүгэр тардыспыта. 1993 сыллаахха Дьокускайдааҕы художественнай училищены уонна 2002 сыллаахха В.И.Суриков аатынан Москватааҕы судаарыстыбаннай институту иккиэннэрин кыһыл көмүс дипломунан бүтэрбитэ. Ньургуйаана 2003 сылтан Киргизияҕа олорор. Арассыыйа уонна Киргизия Өрөспүүбүлүкэтин Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэннэринэн талыллыбыта. Кэргэнэ Турумбеков Аскар Асанбекович — биллиилээх худуоһунньук, скульптор, Киргизия Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лаурета.
Айар талааннаах эдэр дьон дьоллорун холбоон, Киргизия Фрунзе куоратыгар хас да оҕолонон, үлэлээн-хамнаан, дьиэ-¬уот тэринэн ньир-бааччы олороллор. Ньургуйаана Киргизия художественнай училищетыгар ыстаарсай преподавателлыыр.
АЙТАЛЫЫНА
Орто оскуола кэнниттэн 1995 сыллаахха Романов аатынан художественнай училищены бүтэрэн, художник-живописец идэтин ылбыта. Ол сыл аны Москватааҕы В.И. Суриков аатынан институкка туттарсан киирбитэ.
Айталина Николаевна билигин Арктика институтугар искусствоҕа эдэр ыччаттары үөрэтэр.
Улахан исписэлиистэр, учуонайдар, биллэр худуоһунньуктар Айталина Николаевна уруһуйдарын, элбэх хартыыналарын көрөн, үрдүктүк сыаналаабыттара. Кини – Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, искусство уонна култуура эйгэтигэр саҥа жанрдары, уруһуй көрүҥнэрин киллэрэр талааннаах живописец, киэҥ билиилээх преподаватель.
Иннокентьевтар кыргыттара аҕаларын туйаҕын хатаран, үөрүйэҕин ылынан, Сахабыт сирин олоҕун, үлэтин-хамнаһын, киэн туттар чулуу дьоннорун туһунан өссө элбэх дьоһуннаах айымньылары айа турдуннар, дьоллоох буоллуннар!
«Саха сирэ», edersaas.ru сайтка анаан Андрей МАРТЫНОВ