«Айан аргыстаах олох» — сайдыы кэрэһитэ

Бөлөххө киир:

Бу күннэргэ ыраах айан суоппардарыгар анаммыт “Айан аргыстаах олох” диэн дириҥ ис хоһоонноох кинигэ күн сирин көрдө.

СӨ Бырабыыталыстыбатын 2-с №-дээх дьиэтигэр “Айан аргыстаах олох” диэн кинигэни сүрэхтээһин ыытылынна. Ыраах айан суоппардарын туһунан дириҥ ис хоһоонноох кинигэ тахсыбытынан ыччат дьыалаларын уонна социальнай коммуникация миниистирэ Степан Саргыдаев, СӨ тырааныспарын уонна суол хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Алексей Филиппов, Ил Түмэн норуодунай дьоку­таата Петр Аммосов, “Мин биисинэһим” киин салайааччыта Зоя Седалищева, улуустартан ыраах айан суоппардарын бэрэстэбиитэллэрэ эҕэрдэ тыл бастыҥын эттилэр, санааларын атастастылар.

“Айан аргыстаах олох” — ыраах айан суоппардарын туһунан бу иккис кинигэ. 2017 cыллаахха тэриллибит уопсастыбаннай тэрилтэ холугар бу – сүҥкэн ситиһии.

“БАДАРААН БЫРААҺЫННЬЫГЫТТАН” САҔЫЛЛАН

2015 сыл сааһыгар харалдьык тахсыыта миигин Чурапчы улууһугар ыраах айан суоппардарын “Бадараан бырааһынньыгар” оччолорго урбаанньыттары кытта үлэлэһэр уопсастыбанньык Евдокия Дьячковская “кэлэн сырдат” диэн ыҥырбыта. Мин “бадараан эмиэ бырааһынньыктаах эбит дуу” диэн тэрээһин аатын интэриэһиргээн тахсыбытым. Онно тиийэн, суоппардары кытта кэпсэтэн, ыыппыт тэрээһиннэрин бэркэ сөбүлээн кэлэн, хаһыаппар суруйбутум. Ол кэмтэн ыла алта сыл тухары ыраах айан суоппардарын олохторун-дьаһахтарын кытта ыкса билсэн, бары тэрээһиннэрин сырдатан кэллим. “Бадараан бырааһынньыга” табыллан, суоппардар аакка-суолга тиксэн, үлэлэрэ сыаналанан, салгыы туспа уопсастыбаннай тэрилтэни тэрийэргэ санаммыттара. Онуоха бу үлэни төрдүттэн саҕалаабыт Евдокия Дьячковскаяны ыраах айан суоппардара былаах оҥостон, түһүнэн кэбиспиттэрэ. “Бадараан быраһынньыгыттан” саҕыллан, эһиилигэр ыраах айан суоппардара 2016 сыллааҕы тэрээһиннэрин ыарахан уйуктаах массыыналарынан улуус киинин уулуссаларынан параадтаан ньиргитэн киирэн, олохтоохтору соһуппуттара.

АССОЦИАЦИЯ СИЛИС ТАРДЫЫТА

Ити курдук, кэккэ далааһыннаах тэрээһиннэр 2017 cыллаахха аны ыраах айан суоппардарын Бастакы сийиэстэригэр тиэрдибиттэрэ. Онно Чурапчы суоппардарын холобурдарын батыһан (сорох улуустарга номнуо түмсүүлэр тэриллибит этилэрэ), өрөспүүбүлүкэ суоппардара “ассоциация” диэн аныгылыы ааттанан түмсүбүттэрэ. Улуустарынан бастакы саҕалааһын үлэ туһунан “Айан аргыстаах олох” кинигэ биһирэмигэр Евдокия Дьячковская бу курдук кэпсээбитэ:

— Уус Алдаҥҥа суоппардар түмсүүлэрин кытта билсэ бара сылдьыбыппыт. Кыраныыссаттан саҕалаан көрсөн, нэһи­лиэккэ улахан тэрээһин оҥорон, суоппардар ньыгыл түмсүүлээхтэрэ көстүбүтэ. Ол кэнниттэн биһигини Аммаҕа уопут­таах суоппар Николай Неустроев сүүрэн-көтөн көрсүбүтэ. Арай саалаҕа киирбиппэр, көстүүм-хаалтыс кэппит мааны эр дьон бөҕө! Бэрт кэпсэтии тахсыбыта. Оттон Таатта суоппардара си­­йиэскэ бэрт улахан ха­­маанданан тоҕо анньан киирэн, улахан түмсүүлээхтэрин көрдөрбүттэрэ. Ити курдук, 18 улуустан 350 киһи кэлэн, ыраах айанньыттар Бастакы сийиэстэрэ бэрт ситиһиилээхтик ааспыта. Оччолорго куйаар ситимэ бу билиҥҥи курдук наһаа сайда илигэ. Төлөпүөнүнэн билсэн, бастакы улахан тэрээһиммитин ыытан, “СӨ Ыраах айан суоппардарын ассо­циацията” диэн уопсастыбаннай тэрилтэни тэриммиппит. Хас биирдии улуус сирэйэ – кини лиидэрэ. Онон билигин уопсастыбаннай тэрилтэбит сайдыытыгар олугу уурбут уопуттаах суоппардар: Чурапчыттан Семен Федоров, Ньурбаттан Николай Сотников, Тааттаттан Никифор Кутугутов, Өлүөхүмэттэн Семен Корнилов, Намтан Виталий Семенов, Уус Алдантан Гаврил Алексеев бастакы олугу уурбут дьон күн бүгүҥҥэ диэри – мин уҥа илиилэрим, уопсастыбаннай тэрилтэбит хорук тымырдара. Ассоциация үлэтэ өрөспүүбүлүкэ эрэ иһинэн муҥурдаммакка, аан дойдуга тиийэ Саха сирин аатырдар. Ол курдук, Сергей Петухов Финляндияҕа кыттан бастаан кэлбитэ. Оттон Николай Сотников, Семен Корнилов, Валерий Иванов Симферополь уонна Набережные Челны куоракка кыттан кэлиилэрэ — Саха сирэ үрдүк таһымнаах суоппардардааҕын да­­каастаабыта. Дэлэҕэ да, Арассыыйа киин эрэгийиэннэрин куораттарын салайааччылара “бачча ыраахтан хоту сир суоппардара кытта кэлиилэрэ тэрээһиммитин үрдүк таһымҥа таһаарда” диэхтэрэ дуо?

ӨЙӨБҮЛЛЭЭХ БУОЛАН

Биллэн турар, кинигэни санаатыҥ да таһаарбаккын. Харчы боппуруоһа хаһан баҕарар сытыытык турар. Кинигэҕэ киирбит дьон ахтыыларын бэйэлэрэ төлөөн суруйдулар. Маны тэҥэ, суоппардар ассоциациялара “Полярные авиалинии” авиахампаанньа генеральнай дириэктэрэ Семен Винокуров, “Северный волк” маҕаһыын генеральнай дириэктэрэ Владимир Новогодин, СӨ Паромщиктар ассоциацияларын салайааччыта Зоя Титова, “Чурапчы улууһа” муниципальнай тэриллии, Сунтаар улууһуттан ур­­баанньыт-паромщик Тимур Ордахов, “Рост” ТТК (топливно-транспортная компания) дириэктэрэ Анатолий Платонов, уо.д.а. курдук өйөбүллээх буолан, бэртээхэй кинигэ күн сирин көрдө.

Ити курдук, суоппардар бары биир санаанан “Айан аргыстаах олох” кинигэҕэ хас биирдии киһи олоҕо түмүллэн киириитэ – Саха сиригэр ыраах айан суоппардарын үлэлэрин устуоруйата, сайдыытын кэрэһитэ” диэн сыаналаатылар.

Ыраах айан суоппардарын кэргэттэрин аатыттан Людмила Кутугутова санаатын тиэртэ:

— Кэлиҥҥи сылларга Таатта улууһу­нааҕы ыраах айан суоппардарын үлэтэ үрдүк таһымҥа таҕыста диэн бэлиэтиибит. Таатта “дальнобойщиктара” уопсастыбаннай үлэҕэ ураты көхтөөх дьон. Ол курдук, ыраах айан суоппардарын дьиэ кэргэттэрэ бэйэбит үппүтүнэн кыттыһан, 5 000 000 солкуобай­даах искибиэр тутан, нэһилиэкпитигэр бэлэхтээбиппит. Маны таһынан, биһиги күүстээх аҥаардарбыт уу харчынан 2 000 000 солкуобайдаах көмөнү элбэх оҕолоохторго, бииргэ үлэлиир үөлээннээхтэригэр оҥордулар. Онон биһиги улууспут суоппардара түмсүүлээх эрэ буолбакка, олус үтүө санаалаах дьон.

Биһиги Таатта суоппардарын түмсүүтэ эмиэ кинигэ таһаарбыппыт. Бу үлэбитигэр 2,5 сылы анаабыппыт. Онон Евдокия Дьячковская бэрт дириҥ ис хоһоонноох кинигэҕэ матырыйаалары соҕотоҕун хомуйан оҥорбутун олус сыаналыыбыт уонна киэн туттабыт, — диэн Таатта улууһун ыраах айан суоппардарын түмсүүтүн аатыттан барҕа махталы этэн туран, “СӨ Ыраах айан суоппардарын ассоциацията” уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччытыгар Евдокия Дьячковскаяҕа кыл сэлээппэни уонна дэйбиири бэлэх уунна.

Николай Сотников, Ньурба улууһун ыраах айан суоппардарын түмсүүтүн салайааччыта:

— Кинигэ – устуоруйа кэрэһитэ. Евдокия Дьячковская курдук сытыы-хотуу, санаабытын тиһэҕэр тиэрдэр салайааччылаах буолан, суоппардар ассоциациябыт биллэ сайынна, атаҕар турда. Билигин биһиги ассоциация тэриниэхпититтэн ыла “Мин суоппарбын!” диэн киэн тутта ааттанар буолбуппутугар кини оруола сүҥкэн.

Виталий Семенов, Нам улууһун уопуттаах, бэтэрээн суоппара:

— Үгүс дьон ыраах айан суоппарын үлэтин ситэ өйдөөбөт. Үс күнүнэн онно, түөрт күнүнэн манна тии­йэр курдук саныыллар. Оннук буолбатах. Ыраах айан суоппардарын үлэтэ массыына туругуттан эрэ тутулуктаах ­буолбатах, аара суолга хаар-буурҕа түһэн, тибии тибэн, сырыы бы­­таарыан, харгыстаныан сөп. Суол туругуттан айаммыт эмиэ улахан тутулуктаах. “Айан аргыстаах олох” кинигэ суоппар үлэтин аһаҕастык кэп­­сииринэн атыттартан ураты. Онон ыраах айан суоппарын үлэтин үйэтиппит дьоҥҥо барҕа махталбын тиэрдэбин!

Елена Потоцкая, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыскалары Евдокия Дьячковская тиксэрдэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0