Балаҕан ыйын 30 күнүгэр медицинэ наукатын дуоктара, бэрэпиэссэр Ахмед Романович Варфоломеев 80 үбүлүөйдээх сааһыгар, үйэ аҥаарыттан ордук кэмҥэ бырааһынан үлэлээбитин бэлиэтигэр тахсыбыт «Кинилэри кэм-кэрдии талбыта: хирург, преподаватель, доруобуйа харыстабылын тэрийээччи Ахмед Варфоломеев» диэн кинигэ СӨ Национальнай бибилитиэкэтин Историяҕа саалатыгар сүрэхтэннэ.
Благовещенскайга медицинэ институтун бүтэрбит, хирург-быраас, доруобуйа харыстабылын үрдүк категориялаах тэрийээччитэ, Саха АССР 1984-1990 сылларга доруобуйа харыстабылын миниистирэ, РСФСР уонна СӨ үтүөлээх бырааһа И.И. Местников кинигэҕэ маннык ахтар: «Ахмед Романович Варфоломеевы аан маҥнай атырдьах ыйын бүтэһик күннэригэр 1961 сыллаахха улуу Амур өрүс биэрэгэр турар Благовещенскай куоракка көрбүтүм. Ол кэмҥэ мин медицинэ институтун төрдүс кууруһун устудьуона этим. Саха сириттэн мединститутка үөрэнэр оҕолор оччотооҕуга элбэх этибит”.
Медицинэ наукатын хандьыдаата А.Р. Варфоломеев 1978 сылтан факультекка оҕо хирургиятын кууруһун салайбыта, онтон 1995 сыллаахха кафедра тэрийэн бастакы сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
Оҕо хирургиятын кафедратыттан Л.А. Апросимов, Ю.М. Винокуров, А.П. Семенов, М.Е. Охлопков, В.А. Саввина курдук талааннаах исписэлиистэр үүнэн тахсыбыттара. Кафедра үгүстэн биир тарбахха баттанар ситиһиитинэн устудьуоннар научнай куруһуоктарын табан тэрийии, салайыы этэ. Оҕо хирургиятын научнай куруһуогуттан кынаттанан, элбэх эдэр исписэлиис хирург идэтин баһылаабыта.
Ахмед Романович икки төрөппүт кыыһын иитэн-такайан быраас, учуонай, преподаватель, салайааччы оҥортоон, доруобуйа харыстабылын, медицинскэй үөрэхтээһин династията төрүттэннэ.
“Ахмед Романович биир киһи үйэтигэр дьоһуннаах олоҕу олордо, боччумнаах үлэни үлэлээтэ, билигин даҕаны эдэр ыччаты киһи доруобуйатын араҥаччылыыр, көрөр-истэр, эмтиир-томтуур, быыһыыр идэҕэ үөрэтэн, туох баар билиитин-көрүүтүн, олоххо, үлэҕэ баай уопутун биэрэн туран бэрт таһаарыылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьар, утумнаахтык уонна дьаныардаахтык талан ылбыт идэтинэн, науканан дьарыктанар.
Итини ахтан, этэн туран, кинини киһи, үлэһит, табаарыс, доҕор-атас быһыытынан сыаналыырга маннык түгэннэри чорботон бэлиэтиэххэ сөбө дуу диэн саныыбын.
Бастатан туран, олоххо талан ылбыт идэтигэр халбаҥнаабат бэриниилээҕин. Биэс уонтан тахса сыл устата билиитин-көрүүтүн, дьылҕатын киһи олоҕун туһугар күннэтэ охсуһууга анаата. Буолаары буолан, оҕо аймах доруобуйатын туһугар. Ити сыллар усталарыгар үгүс ыарахаттары, кыһалҕаны, мэһэйдэри көрүстэҕэ. Ол эрэн, ылыммыт санаатын булгуруппата. Туруоруммут сыалын-соругун ситистэ. Үөрэннэ, сөбүлүүр идэтин таба тайанна, олоххо бэйэтин миэстэтин бигэтик булунна: медицинэ наукатын дуоктара, СӨ үтүөлээх бырааһа, Үөһээ Бүлүү улууһун бочуоттаах олохтооҕо. Биэс уонча сыл устата таптыыр, олоҕун аҥаарын биэрбит идэтигэр билиитин-көрүүтүн, дьоҕурун бүүс бүтүннүү эдэр ыччаты иитиигэ, үөрэтиигэ анаата. Бу кэм тухары төһөлөөх элбэх эдэр дьону быраас ыарахан, олус эппиэтинэстээх идэтигэр уһуйбута, үөрэппитэ, олох умсулҕаннаах аартыгар атаарбыта буолуой? Төһөлөөх элбэх киһи олоҕун өлөр өлүүттэн быыһаабыта буолуой хирург мындыр өйө, сатабыллаах тарбахтара, санаатын күүһэ! Ити буолар бу орто туруу дойдуга төрөөн ситиспит ситиһиитэ, дойдутун, дьонун-сэргэтин иннигэр оҥорбут үтүөтэ, толорбут иэһэ, киһи быһыытынан чиэһэ уонна суобаһа.
Иккиһинэн, кини — бэйэтин бириэмэтин киһитэ. Уопсастыба олоҕор тахсар уларыйыылар-тэлэрийиилэр, үөһэ-аллараа тахсыылар-түһүүлэр кинини тумнубатахтара чуолкай. Кини олору норуотун кытары эрдээхтик, тулуурдаахтык туораабыта. Кырдьык туругурарын туһугар, олох үчүгэй кэскиллээх өттүгэр эргиллэригэр, оннун буларыгар эрэлин хаһан да сүтэрбэтэҕэ, олох сыаннастарыгар, дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыанын уларыппатаҕа.
Үсүһүнэн, Ахмед Романович киһи быһыытынан биир үтүө хаачыстыбатынан доҕор, табаарыс оҥостубут киһитигэр олус диэн бэриниилээҕэ, истиҥ, аламаҕай сыһыаннааҕа буолар. Дьоҥҥо үчүгэйи эрэ оҥоро сатыыр, тугунан эмэ көмөлөстөрбүн эрэ диэн санаанан салайтарара. Ыарыһахтарга сыһыанын туһунан этэ да барыллыбат. Бу, этэргэ дылы, олоҕун анала. Дьылҕа Хаан ыйааҕа. Идэтэ.
Олоххо буолар арааһынай көстүүлэргэ, ыарахан түгэннэргэ сүбэ-ама биэрэр, туох кыалларынан күүс көмө буолар ыраас дууһалаах, иһирэх санаалаах киһи».
Бу маннык кэрэкэ тыллары СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата Климент Корякин суруйбут.
СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирэ Е.А. Борисова кинигэҕэ киирии тылыгар кылгастык, дириҥник эппит: «Эн, 1995-1998 сылларга тутулла турар Оҕо уонна ийэ киинин генеральнай дириэктэрин быһыытынан үгүс өрүттээх үлэни ыыппытыҥ. Ол курдук, Киин тутуутун сатабыллаахтык салайбытыҥ, саҥа үрдүк технологиялаах тэрилтэҕэ медицинскэй уонна инженернэй-техническэй каадырдары бэлэмнээһини сөптөөхтүк тэрийбитиҥ.
Бүгүн Оҕо уонна ийэ киинэ – оҕо аймахха олох дьолун түстүүр XXI үйэ үрдүк технологиялаах медицинскэй тэрилтэтэ. Маныаха Эн, Ахмед Романович, киллэрбит кылаатыҥ сүдү, умнуллубат, эйигинэн биһиги киэн туттабыт!»
Манна даҕатан эттэххэ, ини-бии Ахмед, Эрик, Георгий уонна Роман Варфоломеевтар бары даҕаны суруйууга сыстаҕастарын, хомоҕой хоһоонньуттарын бу кинигэттэн ааҕан билэҕин.
Валериан НИКОЛАЕВ, “Саха сирэ” хаһыат, еdersaas.ru сайтка анаан