Оҕону үлэнэн иитиигэ Чурапчы улууһун И.Е.Федосеев-Доосо аатынан Дириҥ орто агро-оскуолата биир эмиэ интэриэһинэй бырайыактаах. Үөрэнээччилэр бу үөрэх дьылыгар сылы эргиччи үлэлиир “Нэһилиэкпит кэнэҕэскитэ – биһиги” диэн лааҕырга сырыттылар. Бу туһунан сиһилии бырайыак салайааччылара кэпсииллэр.
Тыа хаһаайыстыбатын өрө тутан
Чурапчы улууһун Хоптоҕо нэһилиэгин “Патриоттар сэбиэттэрэ” уопсастыбаннай түмсүү (бэрэссэдээтэл Саргылаана Старостина) Дириҥ орто агро-оскуолатын кытары былырыын РФ бэрэсидьиэнин гранын ылан, сылы эргиччи үлэлиир лааҕыр тэрийбитэ. Бырайыак сүрүн сыалынан сылы эргиччи үлэлиир лааҕыры тэрийэн, оҕолор оскуола кэнниттэн дьарыктаах буолууларын хааччыйыы, чөл олоҕу, успорду көҕүлээһин уонна бырайыакка үөрэнээччилэр, учууталлар, төрөппүттэр, нэһилиэк олохтоохторо бары кытталларын ситиһии буолар.
Лааҕыр сыл устата барыта түөрт хайысханан үлэлээбит. Тыа хаһаайыстыбатыгар, успуорка, байыаннай дьыалаҕа сыһыаннаах үлэлэр ыытылыннылар. Манна даҕатан эттэххэ, Хоптоҕо нэһилиэгэ Сэбиэскэй Сойуус саҕана өрөспүүбүлүкэ биир аатырбыт Эрилик Эристиин аатынан сопхуоһун киинэ буолар. Онон нэһилиэнньэ уруккуттан тыа хаһаайыстыбатынан утумнаахтык дьарыктанар. Нэһилиэк оскуолата 1989 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастакынан агро-оскуола буолбута. Оҕолор кыра эрдэхтэриттэн тыа хаһаайыстыбатын идэлэригэр уһуйуллаллар. Онон сибээстээн бырайыакка биир сүрүн хайысханан бу идэлэргэ туһуламмыт үлэни ыыппыттар.
Бырайыак координатора, оскуола дириэктэрин научнай-инновационнай үлэҕэ солбуйааччы Саргылаана Тарасова этэринэн, “Эдэр фермер оскуолатыгар” оҕолор оскуола оҕуруотун көрүүгэ кыттыһан үлэлээбиттэр. Ону сэргэ “Тыа сирин идэлэрэ” хайысханан
А категориялаах суоппар, В, С, Е категориялаах тырахтарыыс-машинист идэлэрин, үүнээйини, дьиэ кыылын көрөр исписэлиистэри бэлэмнээбиттэр. Быйыл өссө “Дистанционнай оскуола” диэн “Профи-Дириҥ” бырайыагынан улуус агро-оскуолаларын түмэн биир былаһаакка тэрийэн, оробуочай идэлэргэ үөрэппиттэр. Быйыл барыта 44 оҕо эксээмэн туттаран анал сибидиэтэлистибэ ылбыт. Кэнэҕэскитин бу лааҕыр базатыгар олоҕуран, дистанционнай үөрэҕи таһынан, оҕолор манна кэлэн тутан-хабан үөрэнэллэрин ситиһиэхтээхтэр. Оччотугар улуус атын оскуолаларын үөрэнээччилэрэ уон биирис кылааһы бүтэрэллэригэр эмиэ анал идэлээх буолан тахсаллар.
Үлэнэн иитии
Билиҥҥи туругунан, нэһилиэккэ 50-ча элбэх оҕолоох ыал баар, оскуолаҕа 194 оҕо үөрэнэр. Сылы эргиччи үлэлиир лааҕыр элбэх оҕолоох ыалларга, аҥаардас ийэлэргэ, аҕаларга, ону сэргэ төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолорго көмө-тирэх буолуохтаах. Кистэл буолбатах, билигин үөрэнээччилэр оскуола кэнниттэн ускул-тэскил сылдьан, куһаҕан дьаллыкка убаныылара, онно-манна түбэһиилэрэ баар суол. Онон билиҥҥи үйэҕэ оҕону кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ сыһыаран иитии бырайыак эмиэ биир сүрүн сыалынан-соругунан буолар. Саргылаана Тарасова бэлиэтииринэн, тыа хаһаайыстыбатын идэлэрэ уонна илиинэн үлэ быстыспат ситимнээхтэр. Онуоха үлэ дьиэ кэргэн эрэ иһинэн муҥурдаммакка оскуолаҕа эмиэ тарҕаныахтаах.
– Бырайыакпыт чэрчитинэн, үөрэнээччилэр оҕуруот аһын олордууга, көрүүгэ сылы эргиччи көмөлөһөллөр. Сайын устата ньирэй көрүүтүгэр үлэ лааҕырыгар сылдьаллар. Мин санаабар, оҕону үлэнэн иитии оскуола кэнниттэн бэйэтин миэстэтин түргэнник булунарыгар, тугунан дьарыктанабын, туох идэлээх киһи буолан тахсабын диэн ыйытыытыгар хоруйдуур биир сүрүн күүс буолар. Онуоха оскуолаҕа ылбыт үөрэҕэ, билиитэ төрүөт буолуохтаах. Оҕо ханнык да идэни баһылаатын кини олоҕор туттар сатабыллары, үөрүйэхтэри оскуола саҕаттан баһылыахтаах. Онон сибээстээн этиэхпин баҕарабын, бу хайысха үөрэх сокуонунан бигэргэтиллиэхтээх. Манна даҕатан эттэххэ, агро-оскуолалар үлэнэн иитии диэн өйдөбүл үөрэх сокуонугар баар буолуохтаах диэн туруорса сылдьабыт, – диэн кэпсиир Саргылаана Тарасова.
Саргылаана Васильевна этиитигэр эбэн эттэххэ, бырайыак чэрчитинэн “Нэһилиэккэ бэйэ дьыалатынан дьарыктанар бастыҥ дьиэ кэргэн” диэн куонкурус тэриллибитэ. Манна барыта уон дьиэ кэргэн араас бырайыагынан кыттыбыта. Холобур, Спиридоновтар дьиэ кэргэн оҕо мас оонньуурдарын оҥорон “Көлүөнэттэн көлүөнэҕэ” диэн номинация хаһаайыннарынан буолбуттара. Макарцовтар дьиэ кэргэн кролик иитиитинэн дьарыктаналлар. Ол үлэлэрин кэпсээн “Дьиэ кыылын көрүү-истии” номинация кыайыылааҕынан тахсыбыттара.
Чөл, доруобай буолуу
Сылы эргиччи үлэлиир лааҕыр үлэнэн иитиини таһынан дьиэ кэргэн чөл туруктаах буолуутугар, успуорка, оҕоҕо кыра эрдэҕиттэн төрөөбүт дойдутугар тапталы иҥэриигэ, дойдуга бэриниилээх буолууга ойуччу миэстэни уурар. Бу хайысхаҕа сыл устата спорт национальнай көрүҥнэригэр, хайыһарга, хапсаҕайга, о.д.а. күрэхтэһиилэр ыытыллыбыттар. Маны таһынан уолаттарга байыаннай хабааннаах тэрээһиннэр, төрөппүттэргэ туспа үөрэхтэр тэриллибиттэр. Манна ийэ, аҕа бэйэлэрин икки ардыларыгар сыһыаннаһыы, олох уустук түгэннэригэр психологическэй көмөнү оҥоруу курдук киһи ылбычча ырыппат тиэмэлэрин таарыйбыттар.
Маны сэргэ бырайыак чэрчитинэн, Арктикатааҕы судаарыстыбаннай агротехнологическай университет уонна Чурапчытааҕы физкультура уонна успуорт институтун устудьуоннарын кытары волонтердар куурустарын тэрийэн ыыппыттар. Ити үөрэнээччилэр устудьуоннары кытары быһаччы кэпсэтэллэригэр, үөрэх, идэ туһунан кинилэртэн бэйэлэриттэн ыйыталаһалларыгар төһүү буолар.
Түмүктээн эттэххэ, дириҥнэр, төһө да билигин дьаҥ-дьаһах туран хааччахтар баалларын үрдүнэн, дистанционнай үөрэҕи туһанан бырайыактарын ситиһиилээхтик түмүктээбиттэр. Үөрэх дьылын устата оскуола үөрэнээччилэрин, ону таһынан төрөппүттэри, нэһилиэк уопсастыбаннаһын, үрдүк үөрэх кыһаларын барыларын түмэ тардыбыттар.
Михаил Игнатьев, И.Е.Федосеев—Доосо аатынан Дириҥ орто агро—оскуолатын дириэктэрэ:
– Быйыл оскуолабыт төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтээри олоробут. Үбүлүөйбүт чэрчитинэн, оскуолабытыгар өрөмүөн, саҥардыы үлэлэрин ыыппыппыт. Ол курдук, оскуолабыт олбуорун, тротуарын саҥардан биэрбиппит, дьиэбит тула мас олордубуппут. Ону сэргэ оскуолабыт аатын сүгэр суруйааччы Иван Федосеев-Доосо бюһун оҥорон туруордубут. “Мин алаас уолабын” диэн бырайыак уонна оҕо дьиэтин иитиллээччилэрин көмөтүнэн, Аҕа дойду сэриитин кэнниттэн тутуллубут оҕо дьиэтин саҥардан биэрдибит. Бу үлэлэргэ барыларыгар үөрэнээччилэрбит, оскуола кэлэктиибэ, төрөппүттэр, нэһилиэнньэ көхтөөхтүк кытыннылар.
Былырыын “Патриоттар сэбиэттэрэ” уопсастыбаннай түмсүүнү кытары үлэлэһэн, РФ бэрэсидьиэнин гранын ылан, үөрэххэ, үлэҕэ туһанарга тыраахтар, мотоцикл, анал тэпилииссэлэри ылбыппыт, нэһилиэнньэҕэ, оскуола оҕолоругар анаан уулуссаҕа турар спортивнай тренажердары туруорбуппут. Манна даҕатан эттэххэ, оскуолабытыгар быйыл “Сайдыы” диэн уопсастыбаннай түмсүү тэрийэн үлэлэтэн эрэбит. Бу түмсүүбүт оскуолабыт сайдыытыгар төһүү күүс буолуохтаах.
Аграфена КУЗЬМИНА, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыскалар оскуола архыыбыттан туһанылыннылар.