Адыаччы “Рублёвкатын” туппут Николай Стручков

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

2008 сыллаахха Дьааҥы улууһун Адыаччы нэһилиэгэр улахан халаан хоромньу бөҕө таһаарбыта. Куһаҕан да үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, манна уруккутааҕар өссө үчүгэй дьиэлэр дьэндэйдилэр. Олохтоохтор үөрэн, Южная уонна Центральная уулуссалары «Рублёвка» диэн ааттыыллар.

Елена ПОТОЦКАЯ «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Олорор дьиэлэр ууга баран, дьон-сэргэ соҕотохто илиилэрин соттон хаалбыттарын мин илэ көрбүтүм, улуус хаһыатыгар сырдаппытым. Ол да иһин буолуо, иллэрээ сыл командировкаҕа сылдьан Адыаччыга үктэнээт, бу нэһилиэги олох да билбэтэҕим. Эчи, кэҥээбитин, тупсубутун! Тула иккилии мэндиэмэннээх дьиэлэр дьэндэһиилэрэ – нэһилиэк социальнай-экономическай сайдыытын инники күөҥҥэ таһаарбыта өтө көстөр. Олохтоохтор миигин: “Биһиги “Рублевкабытын” көрдөххүнэ сатанар”, — дии тоһуйбуттара уонна оннук ааттаах саҥа түөлбэ ааптардарыттан биирдэстэрэ, тутааччы-урбаанньыт Николай Стручкову хайаан да көрсөн кэпсэтэрбэр сүбэлээбиттэрэ.

Мин тутааччыны булан, кини миигин Адыаччы “Рублевкатын” устун массыынанан тиэйэ сылдьан көрдөрөн, кырдьык да, киһи астынар тутуулара дьэндэйэн туралларын илэ көрөн, чахчы астыммытым. Киһи Уһук хоту оройуон нэһилиэгэ диэбэт, киин улуустарга да маннык дьиэ ахсааннаах. Адыаччы “Рублевкатын” аттыгар туран, Николай Стручковтуун дьиэ тутуутун ымпыгын-чымпыгын туһунан кэпсэппиппит.

— Эн сакаас ыларгар дьоҥҥо сүбэлиигин дуо: “Дьиэҕин бу маннык туттахха ордук буолуо, итини эбэн биэриэххэ”, — диэн?

— Сүбэлээн буоллаҕа дии. Дьон тутуу быраабылатын билбэт буолан, баҕа санааларын этэллэригэр тутуу үгүс быраабылатын учуоттаабаттар. Онуоха мин хайдах сатанарынан сүбэлээн, быһааран биэрэбин. Ону үксүн ылыналлар. Нэһилиэккэ икки мэндиэмэннээх дьиэ тутуута өссө үөдүйэ илик эрдэҕинэ, дьиэ туттар дьоҥҥо өрүү сүбэлиир этим «икки этээстээх дьиэ туттар быдан барыыстаах» диэн. Үс мэндиэмэннээҕи туттахха — өссө барыстаах. Биһиги, дьааҥылар акылаатын  атах үрдүгэр, хара муостаҕа тутабыт. Оттон хара муостаҕа олус элбэх мас киирэр. Сорох кыра дьиэ маһа барыта да киирэр диэххэ сөп. Сыбаайа анна — салгын. Онон Адыаччы курдук халааҥҥа ылларар нэһилиэккэ маннык сыбаайаҕа тутуу ордук. Сиигирбэт уонна тэллэйдэммэт. Ол эрээри биир мөлтөх өрүтэ — аллараттан син биир тымныы аргыйар.

— Тутааччы быһыытынан маныаха туох эмэ ньыманы тобуллаҕыҥ буолуо?

— Анна аһаҕас буолбатын курдук “завалинкалаан” кэбиһиэххэ наада. Холобура, кыһыҥҥы өттүгэр сабаҕын, сайынын онтугун аһан, салгылатаҕын. Ити ньыманы адыаччылар дьиэ тутуутугар киэҥник туһанан эрэбит.

— Үс этээстээх дьиэ — наһаа буолбатах дуо?

— Төһөнөн элбэх этээстээх да, соччонон барыстаах. Акылаата — биир этээстээххэ курдук. Кырыыһатыгар эмиэ барыстаах – биир буолар буоллаҕа дии. Биир акылаакка үс этээстээх дьиэ квадратнай иэнэ үс төгүл улаатар. Иккис, үһүс этээстэри арыый намыһах гыныахха сөп. Оччотугар, биһиги курдук маһа суох дьоҥҥо, олус барыстаах.

— Адыаччыга маннык үрдүк сыбаайаалаах икки этээстээх дьиэлэри тутуу халаан кэнниттэн эмискэ саҕаламмыт дии…

— Оннук. 2008 сыллаах халаан кэнниттэн 2009 сыллаахха маассабай тутуу саҕаламмыта. Сыччах аҕыс сыл иһигэр 60-70 дьиэ тутулунна. Онтон 20-тэн тахса — икки мэндиэмэннээх.

— Оттон тоҕус сыл анараа өттүгэр халаан уутуттан эмсэҕэлээбиттэргэ «Адыаччыттан көһүҥ» диэн сүбэ-ама бөҕө этэ дии.

— Оннук баар. Билигин мантан ким да көһөр санаата суох. Онуоха эбии кэлиҥҥи сылларга өрөспүүбүлүкэҕэ олус кэскиллээх программалар олоххо киирэн, дьиэ туттуутугар олус улахан өйөбүлү оҥордулар. Дьиҥэр бииртэн биир эбиллэн, дьиэ тутуутун суумата олус ыараан тахсар. Икки этээстээх дьиэҕэ ороскуотун түннүгэ, аана, холуодата 2-4 мөл. солк. Бу маннык сууманы үгүс киһи уйуммата чахчы. Онон тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин өйөбүлүнэн эдэр ыалларга дьиэ туттуутугар программаны үгүс дьон туһанна. Хомойуох иһин, сорох программаларга киирсэргэ манна, миэстэтигэр, олус хойуутаан этэллэр. Бүгүн-сарсын тустаах программаҕа киириигэ докумуоннарда хомуйа охсуҥ дииллэр. Ол иһин үгүс дьон үспүөйдээбэккэ хаалаллар.

— Пенопласт, пенобетон курдук араас аныгы технологиянан оҥоһуллубут дьиэлэри аҕыйах ый иһигэр тутан дьэндэтэн таһаараллар дии? Маныаха эн санааҥ.

— Итинник дьиэлэр биһиги курдук тыйыс усулуобуйалаах хотугу сиргэ хаачыстыбалара наһаа үчүгэйэ суох. Ити базальт, изовер курдук тутуу матырыйааллара да мөлтөх хаачыстыбалаахтара биллэн эрэр. Бу матырыйааллар үйэлэрэ суох – аҕыйах сылынан ыанан хаалар эбиттэр.

— Оччоҕо эһиги туох матырыйаалынан дьиэлэргитин тутаҕыт?

— Өбүгэлэрбит урукку ньымаларынан – бэйэбит Дьааҥыбыт маһынан. Сылааһы тутарга сыбах курдук үчүгэй ньыма суох. Дьиэни икки сыл иһигэр чиҥээбитин кэннэ сыбыыр ордук.

— Дьиэ тутуутугар эйиэхэ уочарат бөҕө буолуо?

— Эрдэттэн уочараттыыллар. Дьон сакаастарын сыл иннинэ этэллэр. Холобура, быйыл хас да дьиэни тутан киллэрэргэ эрдэттэн кэпсэтиилээхпин.

— Ол аата эһиги нэһилиэккитигэр кэлии тутааччы диэн суох буоллаҕа дии?

— Биһиги Адыаччыбытыгар дьиэ тутар олохтоох биригэдээлэр баар буолан, туораттан кэлэн манна туппаттар. Манна таһаҕаһы тиэйэр массыына элбээтэ. Ол иһин дьон үксэ тутуу матырыйаалын Дьокуускайтан тиэйтэрэн аҕалар буолла.

Биһиги, адыаччылар, бэйэ-бэйэбитин олус өйөһөбүт. Ол курдук, биир дьиэни тутарга мас кэрдээччи, матырыйаалы тиэйээччи, ититии систиэмэтин киллэрээччи — бары сүбэбитин холбуубут.

Сакаасчыттар олох бэлэмҥэ киирэн ололлоругар  тутан биэрэҕит дуо?

— Сорох сакаасчыттар бэйэлэрэ тутуу мастаах буолаллар. Үксүгэр маһы бэйэм кэрдэн бэлэмниибин. Хас да пилорамалаахпын. Ол иһин сакааһы толоруу түргэн. Дьиэ кээмэйин сакаасчыт бэйэтэ биэрэр. Маннык дьиэни туттарыахпытын баҕарабыт диэн хосторун, куукуналарын, хас этээстээх гыналларын ыйан биэрэллэр. Сорохтор ититэр систиэмэлэрин, уоттарын-күүстэрин холбуу киллэттэрэн, нууччалыы эттэххэ, «под ключ» оҥоттороллор.

— Оннук дьиэни төһө өр тутаҕытый?

— Хайдах табылларыттан. Биир сайын «под ключ» үс дьиэни тутан киллэрбиппит.

Ити курдук, “Адыаччы Рублевката дуо?” дэттэрэн, нэһилиэгин киэн сураҕырдыбыт тутааччылартан биирдэстэрэ, урбаанньыт Николай Стручков биир дойдулаахтарыгар улахан ытыктабылга сылдьар. Элбэх оҕолоох ытыктанар ыал аҕата тутууга сүрүннээн уолаттарын кытта сылдьар. Стручковтар олорор дьиэни эрэ буолбакка, нэһилиэк бөдөҥ тутууларын – спортивнай-култуурунай киини, Арчы дьиэтин курдук социальнай тутуулары дьэндэтэн таһаарбыттара. Бу маннык дьоннордоох буолан, Адыаччы нэһилиэгэ сайдар, үүнэр кэскиллээх, инникигэ эрэллээх.

 Елена ПОТОЦКАЯ «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

 

 

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0