Бу сыл тохсунньу-атырдьах ыйдарыгар өрөспүүбүлүкэҕэ 8234 оҕо төрөөбүтүн туһунан статистика сыыппаралара этэллэр. Төрөппүттэр тута оҕо саадыгар уочаракка туран, номнуо үс саастарыгар оҕолоро уһуйаанынан хааччыллар. Урукку сылларга хартыына чыҥха атын этэ. Холобур, уонча сыллааҕыта мин төрөөт да оҕо саадыгар уочаракка турбутум эрээри, хомойуох иһин, биэс сылынан биирдэ уочараппыт кэлбитэ…
edersaas.ru
Сунтаарга – 240 миэстэлээх
Дойдубар, Сунтаарга, кэлиҥҥи кэмҥэ сыл ахсын кэриэтэ саҥа оҕо саада тутуллан, урукку курдук оҕо саадыгар киириигэ халыҥ уочарат арыый да аҕыйаата. Аҥаардас улуус киинигэр аҕыйах сылтан бэттэх, «Ньургуһун», «Кыталык» уһуйааннар саҥа таас дьиэлэрэ тутулунна. Онтон Саҥа дьыл чугаһыгар Сунтаар сэлиэнньэтигэр РТС түөлбэҕэ «Демография» национальнай бырайыакка олоҕуран 240 миэстэлээх үс мэндиэмэннээх таас дьыссаат үлэҕэ киллэриллиэхтээх. Бу түөлбэҕэ олорор элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн ийэтэ Мария Иванова үөрүүтэ муҥура суох.
– Саҥа оҕо саадын тутулларын өр да кэтэспиппит. Дьолго, национальнай бырайыагынан саҥа оҕо саада тутулларын истэн наһаа да үөрбүппүт. Тутуу бэрт түргэнник ыытылла турар. Онон бу сыл бүтүүтэ үлэҕэ киирэрин кэтэһэбит. Бэйэбит түөлбэбитигэр маннык улахан аныгылыы оҥоһуулаах уһуйааннаммыппытынан олус үөрэбит, – диэн Мариялыын төлөпүөнүнэн сибээскэ тахса сылдьыбыппытыгар кэпсээтэ.
Билиҥҥитэ эбийиэккэ 40-ча үлэһит үлэлиирин туһунан Сунтаар улууһун дьаһалтатын пресс-сулууспата иһитиннэрдэ. Балаҕан ыйыгар Үөһээ Бүлүүттэн сэттэ киһилээх биригээдэ кэлэн үлэлээбит. Оҕо саада федеральнай, өрөспүүбүлүкэ уонна муниципальнай бүддьүөт харчытын суотугар тутуллар. Тутуу уопсай харчыта — 270 мөлүйүөн солкуобай. Мантан 158,4 мөлүйүөнэ федеральнай харчы. Сакаасчытынан Сунтаар улууһун «Тутуу тиһигин управлениета» МКУ буолар. Оҕо уһуйаанын бырайыагын «Легион-проект» ХЭУо 3 этээстээх таас барыйааннаах гына оҥорбут.
СӨ тутууга министиэристибэтин пресс-сэкирэтээрэ Марианна Мыреева тутуу туһунан:
-
- Эбийиэк бу сыл бүтүүтэ, ахсынньы 31 күнүгэр, номнуо туттарыллыахтаах. Уопсайа 2921 квадратнай миэтэрэ иэннээх. Күн бүгүн ититии ситимэ тардыллан, сэтинньигэ «Якутскэнерго» ПАУо ситимнэригэр холбонуохтаах. Генеральнай бэдэрээтчит «Кинг-95» ХЭУо. Олохтоохтору таһынан Үөһээ Бүлүүттэн, Дьокуускайтан, Мииринэйтэн кэлэн үлэлии сылдьаллар, — диэн кэпсээтэ.
2019 сылга — 12 оҕо саада
Кэлиҥҥи сылларга дойду үрдүнэн социальнай бэлиитикэҕэ улахан болҕомто ууруллан, оҕолоох ыалларга үгүс көмө оҥоһулларын сэргэ, табыгастаах усулуобуйа олохтонор буолла. Холобур, 2015 сылтан саҕалаан 3-7 диэри саастаах оҕолор оҕо саадынан хааччыллар буоллулар. Урукку өттүгэр миэстэ тиийбэт, олорор аадырыскынан оҕо уһуйаана суох буолан, төрөппүттэр үгүс эрэйи көрсөллөрө. Кыһалҕаттан, чааһынай уһуйааннарга оҕолорун сырытыннарарга күһэллэллэрэ. 2018 сыллаахха Саха сиригэр 887 миэстэлээх 10 оҕо саада тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Онтон былырыын 12 оҕо саада тутуллан киирбитин таһынан, онно эбии 1055 миэстэ аһыллыбыта.
Бырайыак туһата
Дойду Аҕа баһылыга Владимир Путин торумнаабыт «Демография» национальнай бырайыагынан, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр биэс эрэгийиэннээҕи бырайыак үлэлиир. Ол иһигэр:
- “Оҕо төрөөтөҕүнэ, дьиэ кэргэттэри өйөөһүн”,
- “3-гэр диэри саастаах оҕо үөрэнэригэр усулуобуйаны оҥоруу”,
- “Аҕам саастаах көлүөнэ”,
- “Спорт – олох нуормата”,
- “Уопсастыба доруобуйатын бөҕөргөтүү”.
Ааспыт сылга “3-гэр диэри саастаах оҕо үөрэнэригэр усулуобуйаны оҥоруу” бырайыагынан оҕо саадтарыгар 1055 миэстэ таһаарыллыбыта, ол иһигэр Хаҥалас, Томпо, Үөһээ Бүлүү, Нам, Таатта, Горнай, Чурапчы, Ньурба оройуоннарыгар уонна Дьокуускай куоракка.
Туһааннаах бырагыраама үлэлиэҕиттэн социальнай суолталаах эбийиэктэри тутууга улахан сэргэхсийии таҕыста. Үбэ-харчыта бүддьүөккэ көрүллэн, кэмиттэн кэмигэр тыырыллар. Онон үлэ тохтоло суох, былаан быһыытынан барар. «Демография» бырайыкка 2019 сылга барыта 1,439 миллиард солкуобай (федеральнай бүддьүөттэн – 1,156 миллиард солкуобай, өрөспүүбүлүкэттэн — 282,7 мөлүйүөн солкуобай) көрүллүбүт. Быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 639 миэстэ аһыллыахтаах, ол иһигэр Сунтаарга — 240, Ньурбаҕа — 280 уонна Дьокуускай куоракка 119 миэстэ. Өлүөхүмэҕэ эһиил үлэҕэ киириэхтээх 240 миэстэлээх итиэннэ Алдаҥҥа 120 миэстэлээх оҕо саадтарын тутуу номнуо саҕаланна. Национальнай бырайыак 2024 сылга диэри үлэлиирэ былааннанар. Онон сыл ахсын хастыы да эбийиэк тутуллуохтаах.
Ньурбаҕа уонна Дьокуускайга
Быйылгы тутуулар туһунан кэпсээтэххэ, эмиэ «Демография» национальнай бырайыагынан Ньурба куоракка 280 миэстэлээх оҕо саада тутулла турар. Бастакы сыбаайата былырыын сэтинньигэ түһэриллибитэ. Тутуу номнуо бүтэһик биэтэккэ чугаһаан турар. Бу сыл бүтүүтэ үлэҕэ киириэхтээх. Эбийиэк 347 мөлүйүөн солкуойынан сыаналанан, 90 бырыһыана федеральнай бүддьүөттэн үбэ-харчыта тыырыллыбыта. Оҕо саада үс мэндиэмэннээх, уопсайа 3490 кв.миэтэрэ иэннээх баараҕай тутуу. Генеральнай бэдэрээтчитинэн «Сахастройбетон» ХЭУо буолар. Улусмедиа саайтка “Сахастройбетон” тэрилтэ прораба Игорь Дьяконов кэпсээбитинэн, тутууга билиҥҥитэ 73 киһи үлэлиир. Кэлии дьону кытта Таджикистан гражданнара үлэлииллэр. Олохтоохтор сыбааркалыыр, ититии ситимнэрин таҥыы үлэлэргэ сылдьаллар. Национальнай бырайыагынан Дьокуускайга «Прометей» микро-оройуоҥҥа федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна муниципалитет бүддьүөтүн суотугар «Прометейчик» дьааһыла-саадыгар анаан эбийиэк атыылаһыллыахтаах. Туһааннаах микро-оройуоҥҥа 8 тыһыынча кэриҥэ киһи олорор. Куорат биир улахан кыбартаалынан буолар.
2021 сылга сэттэ улууска оҕо саада тутуллуоҕа
Өрөспүүбүлүкэҕэ оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолор уһуйааннарын тутарга 1,4 млрд солкуобайтан ордук үп көрүллүбүт. Онон 2021 сылга, «Демография» национальнай бырайыак иитинэн, сэттэ улууска аҕыс оҕо саада баар буолуоҕа диэн СӨ Үөрэх уонна наука министиэристибэтин пресс-сулууспата иһитиннэрэр.
edersaas.ru