“Саха сирэ” хаһыат М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университеты (ХИФУ) кытта номнуо хаһыс даҕаны сылын абитуриеннарга аналлаах “быһа сибээһи” тэрийэн ыытар.
Докумуону тутуу
Ыйытыы: Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университекка (ХИФУ) докумуоннары хаһааҥҥыттан туталларый?
Федоров М.П.: Университекка докумуоннары тутуу бэс ыйын 20 күнүттэн саҕаланар. Урукку сылларга курдук, Киин тутар хамыыһыйа ХИФУ кылаабынай куорпуһугар үлэлиэҕэ.
Математиканы (базовай) туттарбыттар ХИФУ-га киирэллэр
Ыйытыы: Биир кэлим эксээмэҥҥэ математика базовай көрүҥүн туттарбыттар, докумуоммутун үрдүк үөрэххэ биэриэхпитин сөп дуо?
Федоров М.П.: Абитуриент математиката суох идэни талар түгэнигэр докумуонун үрдүк үөрэх кыһатыгар биэриэн сөп. Оттон математика ирдэнэр үөрэхтэригэр хайаан даҕаны математика профильнай көрүҥэр биир кэлим эксээмэни туттарбыт баала ирдэнэр.
ФЭИ-гэ босхо миэстэ суох
Ыйытыы: Оҕом кыра кылаастан экэнэмиис буолар баҕа санаалаах. Быйыл ХИФУ финансовай-экономическай институтугар төһө элбэх бүддьүөт миэстэтэ көрүлүннэ? Кэмиэрчэскэй (төлөбүрдээх) сыаната төһөнүй?
Федоров М.П.: Быйыл бүддьүөт (босхо) миэстэтэ экономическай институкка эрэ көрүллүбэт, онтон атын институттарга, факультеттарга барыларыгар баар. Ити, бастатан туран, босхо миэстэни көрүү дойду үрдүнэн ханнык хайысхаҕа төһө элбэх исписэлиис наадатын көрөн аттарыыттан тутулуктаах. Эһиил ФЭИ-гэ бүддьүөт (босхо) миэстэтин былаанныыбыт.
Быйыл үөрэххэ киириигэ биир кэлим эксээмэҥҥэ 3 биридимиэт түмүгүнэн баала 160-тан үрдүк буоллаҕына, чэпчэтиилээххэ (120 тыһ. солк.) хапсыан сөп. Инникитин сайыҥҥы сессияларын үчүгэйдик түмүктээбит устудьуоннар чэпчэтиинэн туһаныахтарын сөп.
БКЭ туттарбатах буоллаҕына
Ыйытыы: Өскөтүн абитуриент туох эмэ төрүөтүнэн биир эмэ биридимиэккэ биир кэлим эксээмэни туттарбатах буоллаҕына, университекка бэйэтигэр тиийэн туттарыан сөп дуу?
Федоров М.П.: Өскөтүн абитуриент университекка орто анал үөрэх кэнниттэн туттарсар буоллаҕына, тестирование быһыытынан университет бэйэтин эксээмэнин туттарар уонна собеседование ааһар. Оттон оскуоланы саҥа бүтэрээччилэри биир кэлим эксээмэн түмүгүнэн эрэ ылабыт.
Төлөбүрдээхтэн — босхоҕо
Ыйытыы: Төлөбүрдээх үөрэххэ киирдэхпинэ кэлин бүддьүөт миэстэтигэр (босхоҕо) көһүөхпүн сөп дуо? Хаһыс куурустан?
Федоров М.П.: Төлөбүрдээх үөрэххэ киирбит буоллаҕына, бүддьүөккэ (босхо) көһөрө уустуктардаах. Эргиччи “5” сыанаҕа үөрэнэр уонна устудьуоннуур кэмигэр ханнык эмэ эйгэҕэ ситиһиилээх буолуохтаах.
“Культурология” уонна “туризм”
Ыйытыы: Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университекка “культурология” уонна “туризм” салаалара бааллар дуо?
Федоров М.П.: Бакалавриат бырагырааматынан “туризм” уонна “культурология” хайысхалара ХИФУ РФ Хотулугуу-Илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култуураларын институтугар баар. Быйыл “туризмҥа” күнүскүгэ 10 бүддьүөт (босхо), 8 кэмиэрчэскэй (төлөбүрдээх) миэстэ көрүлүннэ. Оскуоланы бүтэрээччилэртэн докумуоннары историяҕа, нуучча тылыгар уонна обществознаниеҕа биир кэлим эксээмэн баалларынан ылабыт. Орто анал үөрэх дипломунан туттарсааччылар ити биридимиэттэргэ университет бэйэтин тургутуутун ааһаллар.
“Культурологияҕа” эмиэ ити курдук. Арай, кэтэхтэн үөрэххэ 10 босхо, 8 төлөбүрдээх миэстэ көрүлүннэ.
“Клиническэй психология”
Ыйытыы: Мин “клиническэй психология” салааҕа киириэхпин баҕарабын. Нуучча тылыгар, математикаҕа (профильнай) уонна биологияҕа эксээмэннэри туттарабын. Итиннэ туттарсарбар кырата хас баалы ыларым ирдэнэрий?
Федоров М.П.: “Клиническэй психологияҕа” киирэргэ биир кэлим эксээмэҥҥэ биологияҕа 45, математикаҕа 40, нуучча тылыгар 45 бааллары ылар ирдэнэр (ити саамай кырата). Быйыл күнүскү үөрэххэ 17 босхо, 5 төлөбүрдээх миэстэ көрүлүннэ. Кэтэхтэн үөрэх суох.
Орто анал үөрэх кэнниттэн
Ыйытыы: “Техник по защите информации” диэн орто анал идэлээх буоллахпына, кэтэхтэн ханнык үрдүк үөрэххэ киириэхпин сөбүй?
Федоров М.П.: Информационнай технология уонна программирование эйгэтигэр исписэлиистэри ХИФУ Математикаҕа уонна информатикаҕа института бэлэмниир. 2018-2019 үөрэх дьылыгар институт кэтэхтэн икки хайысхаҕа үөрэххэ ылар. 1. “Информатика уонна вычислительнай технология” (прикладной бакалавриат) – 17 босхо, 2 төлөбүрдээх миэстэ. Математикаҕа – 40 баал (тестирование), информатика уонна ИКТ – 40 баал (тестирование), нуучча тыла – 40 баал (тестирование) ирдэнэр. 2. “Инфокоммуникационнай технология уонна сибээс систиэмэтэ” (академическай бакалавриат) – 12 босхо, 2 төлөбүрдээх миэстэ. Математика – 40 баал (тестирование), физика – 40 баал (тестирование), нуучча тыла – 40 баал (тестирование).
Профессиональнай тургутуу
Ыйытыы: РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтугар педагогическай үөрэххэ (икки профиллаах) төрөөбүт уонна омук тылларыгар профессиональнай тургутууну ааһаллар диэн баар. Туох тургутууну ааһалларый?
Федоров М.П.: Тустаах салааҕа үөрэххэ киирэргэ саха тылын төһө билэри сыаналыыр тургутуулары ааһаллар. ХИФУ бэйэтэ ыытар тургутууларын бары бырагыраамалара Киин тутар хамыыһыйа priem.s-vfu.ru саайтыгар бу тургутуунан — https://priem.s-vfu.ru/priemnaya-kampaniya-2018/programmyi-vstupitelnyih-ispyitaniy-tvorcheskoy-ili-professionalnoy-napravlennosti-2.html ссылканан киирэн көрүҥ.
Математика, биология, география
Ыйытыы: Мин оҕом биир кэлим эксээмэҥҥэ математика (профильнай), биология уонна география биридимиэттэрин талбыта. Ити эксээмэннэринэн кини ханнык факультекка туттарсыан сөбүй уонна кырата хас баал ирдэнэрий?
Федоров М.П.: Ити биридимиэттэргэ эксээмэни туттарбыттар Естественнэй наукалар институттарыгар (уруккута БГФ) докумуоҥҥутун биэриэххитин сөп. Ол эрээри, нуучча тылыгар эксээмэни син биир туттарыан наада. Онто суох университекка киирэр кыаллыбат.
Куонкурустаһар кыаҕа суох
Ыйытыы: Математикаҕа – 27, обществознание – 47, нуучча тылыгар – 72 бааллаах оҕо Психология институтун “девиантнай поведение” идэтигэр туттарсыан сөп дуо?
Федоров М.П.: Математикаҕа биир кэлим эксээмэҥҥэ (27 баал) намыһах буолан, ХИФУ куонкурустаһар кыаҕа суох. Ити ыйыллыбыт идэҕэ кырата 40 баал ирдэнэр.
Профессиональнай тургутуу
Ыйытыы: РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтугар педагогическай үөрэххэ (икки профиллаах) төрөөбүт туонна омук тылларыгар профессиональнай тургутууну ааһаллар диэн баар. Онно туох тургуутууну ааһалларый?
Федоров М.П.: Тустаах салааҕа үөрэххэ киирэргэ саха тылын төһө билэри сыаналыыр тургутуулары ааһаллар. ХИФУ бэйэтэ ыытар тургутууларын бары бырагыраамалара киин тутар хамыыһыйа priem.s-vfu.ru бу тургутуунан — https://priem.s-vfu.ru/priemnaya-kampaniya-2018/programmyi-vstupitelnyih-ispyitaniy-tvorcheskoy-ili-professionalnoy-napravlennosti-2.html ссылканан киирэн көрүҥ.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Артемий ГРОШЕВ (СИА) хаартыскаҕа түһэриитэ.