Амма Абаҕатыттан төрүттээх, Дьокуускай куоракка олорор Кармановтар дьиэ кэргэн оҕолорун айылҕалыын ыкса ситимнээх, төрүт дойдуга-уокка чугас, төрүт үгэһи ытыктыыр буоллуннар, тыа сирин үлэтин-хамнаһын көрө улааттыннар диэн сахалыы эйгэни тэрийэргэ кыһаллаллар.
edersaas.ru
Икки оҕолоох Саргылаана уонна Борис Кармановтар айылҕаҕа куруук сылдьаллар,
балыктыыллар, сир астыыллар. Оҕолоро, төһө да куоракка төрөөбүт-үөскээбит, онно үөрэнэр буолбуттарын да иһин, «аммаларбыт», «дойдубут Абаҕа» дэттэрэн үөрэтэллэр-такайаллар.
Дьиэ кэргэн оҕолорун сахалыы тыыҥҥа иитэр үгэһэ тылы-өһү үөрэтиинэн эрэ муҥурдаммат. Ол иһин, түөрт сыллааҕыта Абаҕаҕа сайылык дьиэ туттубуттара. Куорат эйгэтигэр төрөөбүт оҕо тылтан тэйэрэ олус түргэн, онон туох барыта дьиэ кэргэнтэн саҕаланар диэн санааттан, дьиэҕэ сахалыы эрэ кэпсэтэллэр, сахалыы эйгэни тэрийэллэр.
Саха тыла оҕону төрөппүттэрин, өбүгэлэрин, дойдутун кытта ыкса ситимниир уонна бэйэтин ис кыаҕын арыйар, күүһүрдэр, кутун-сүрүн чэгиэн оҥорор. Ыал ийэтэ Саргылаана Еремеевна — Арассыыйа Наукаларын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыһалҕаларын үөрэтэр институт норуот тылынан уус-уран айымньытын уонна литератураҕа салаатын үрдүкү научнай үлэһитэ, тыл наукатын хандьыдаата, «Ийэ тыл кэскилэ» өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай түмсүү кыттыылааҕа, Чурапчы Хайахсытыттан төрүттээх. Саргылаана Еремеевна ийэ тыл эйгэтин кэҥэтиигэ төрөппүттэргэ анаан, бэйэтин уопутуттан тэттик сүбэлэрин биэрэр:
— Дьиэ иһигэр сахалыы эрэ кэпсэтэбит, атын тылы булкуйбаппыт диэн бүтүн дьиэ кэргэнинэн сүбэлэһэбит.
— Оҕону кытта сахалыы араас тиэмэҕэ үгүстүк сэһэргэһэбит. Үлэ, түбүк быыһыгар кэпсэтэр, бодоруһар быыс кэми була сатыыбыт. Төрөппүт болҕомтотун аҕыйахтык уурар, «ютюбунан» дьаалата суох саатыыр оҕо түргэнник атын тылга көһөр.
— Оҕо оонньууругар сахалыы оонньоо диибит. Холобур, «майнкрафтка» «урон» -хоромньу, «уголь» — чох, «золото» — кыһыл көмүс, «кузница» — уус кыһата диэн тыллары туттар кыах баар. Ол иһин, сахалыы оонньоотоххутуна, бириэмэҕитин уһатабын диэн мэҥиэ быраҕааччыбын.
— Сахалыы эйгэни кэҥэтэн, сахалыы киинэҕэ, тыйаатырга сылдьа сатыыбыт.
— Сахалыы тиэкиһи кэпсэтэ, саҥарда үөрэтэбин. Холобур, ханнык баҕарар тиэмэҕэ (сайын, оскуола, көрбүт киинэтин, сөбүлүүр дьоруойун, кинигэтин туһунан) оҕо кэпсиир. Тиэкиһи кэпсэтэргэ уруһуйдаах кинигэлэри туһанар эмиэ үчүгэй. Мин худуоһунньук Николай Рязанскай хартыыналарынан аккырыыккалары кэпсэттэрэбин.
— Саамай туттуллар сахалыы өйдөбүллэри суруйан ылан карточка оҥоруохха сөп. Биһиги 200 өйдөбүл карточкатын (100 аат тыл, 50 даҕааһын аат, 50 туохтуур) сотору-сотору хатылыыбыт, саҥарарбытыгар киллэрэбит. Холобур, күрүө, сэргэ, чороон, чалбах, харалдьык, күрдьэх, көмнөх, хары, сото, бэгэччэк, саҕах уо.д.а. диэн тыллары оҕолорбор 5-7 саастарыттан үөрэтэн саҕалаабытым.
— Оҕо саҥарар култууратын үрдэтэр сыалтан хоһоону, ырыаны үөрэтиэххэ. Биһиги дьиэ иһигэр «Ньургун уонна Айыына» диэн сахалыы «ютуб» ханаалы үлэлэтэбит.
— Саамай сүрүнэ эн сахаҕын, ол иһин сахалыы билэҕин, саҥараҕын диэн өйдөтөбүт. Тылыҥ суох буоллаҕына, омугуҥ эмиэ суох буолар, көннөрү азиат буолан хаалаҕын диибит.
— Саха тылын үөрэтии барыбыт кыһалҕабыт уонна иэспит диэн өйдүөххэ!
«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Алтана АРТЕМЬЕВА