Наталья Мордовская — Уйан Кут Уус Алдан улууһугар зоотехнигынан, ПТУ-га күндү түүлээҕи иитэр идэҕэ үөрэтээччинэн, Тумул, Суотту оскуолаларыгар төрүт култуура, “Кыыс Куо” учууталынан, социальнай педагогунан үлэлээбит. 2001 сылтан Дьокуускайдааҕы Оҕо айымньытын дыбарыаһыгар төрүт култуураҕа куорат үгүс оҕотун уһуйбута. Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна, үрдүк категориялаах учуутал, элбэх кинигэ ааптара. Бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыаҕыттан литэрэтиирэ көрдөөх тэттик жанрыгар (юмореско) ылсан суруйан эрэр.
“Ийэ тыл эмсэҕэлиириттэн долгуйабын, төрөөбүт тыл туһугар “ыалдьабын”. Аныгы ыччат хаһыаты аахпат, онон, баҕар, бу курдук көрдөөх жанр тиийимтиэ буолаарай дуу, диэн санааттан суруйан эрэбин”, — диэн Наталья Иннокентьевна санаатын үллэстэр.
(Оҕонньордоох эмээхсин кэпсэтиилэрэ)
— Оҕонньоор, били бибилэтиэкэттэн уларсан аҕалбыт кинигэбин көрбүтүҥ буолаарай? Мааҕыҥҥыттан көрдүүбүн да булбаппын.
— Бэйэҥ ааҕар кинигэҕин миигиттэн сураһыма, эйиэнин тыыппаппын билэҕин.
— Тыый, оттон баҕар көрбүтэ буолуо диэн ыйытар буоллаҕым. Ааспыкка дьыбааҥҥа хаалларбытым.
— Ааспыкка дии-дии, киһилии саҥар.
— Тыый, ааспыкка көрбүппүн ааспыкка диэбэккэ, туох диэхтээхпиний? Эмиэ киһи тылыттан иҥиннэҕэ үһү.
— Эмээхсиэн, төрөөбүт күҥҥэр биэнсийэм чиэппэрин туттан туран “Саха тылын быһаарыылаах тылдьытын” атыылаһан бэлэхтээбитим буолбатах дуо? Ылан арыйан көр – “ааспыкка” диэн тыл баар эбит дуу, суох дуу? Кинигэҥ дьыбааҥҥа сытара, үнүрүүн. Ү-нү-рүүн! Сөп дуо? Ааспыкка диэн тыл букатын да суох. Ийэ тылларын аанньа ахтыбат, билбэт оҕолору үтүктэн эҥин араастык саҥаран эрдэҕиҥ үһү. Ааспыкка дии-дии…
— Аргыый буол! Билээҕимсийэн эрдэҕин көрүҥ! Көрүө суоҕа диигин дуо? Кыһыппыккын сибилигин да тылдьыты арыйан көрүөм буоллаҕа ээ, киһи тылыттан иҥнэн кыйахана олордоҕо кыһыыккатын көрүҥ эрэ… Сибилигин булан көрүөм уонна тылдьыккынан сирэйгин быһа быраҕыам!
— Дьэ, эрэ, ылан көр эрэ (оҕонньор күлэн мүчүҥнүүр).
(Эмээхсин кинигэ ыскаабыттан бэрт улахан уонна ыйааһыннаах от күөҕэ кинигэлэр быыстарыттан бастакы турааччыны ылан дьабааҥҥа кэлэн олорор, арыйталаан көрөр, көрдүүр).
— Асчыт, асыыпка, асыыпкалаа (ботугуруур)… Хайа, онтон – “аһа”, “аһаа” диэн кэлэр. Уһатыылаах “аас”, “ааспыт”, “ааспыкка” диэн төрүт да суох эбит дуу (дириҥ толкуйга түһэр).
— Хайа, буллуҥ дуо? — оҕонньор ыйытар, анарааҥҥыта саҥарбат, — булбатах буолларгын аны 12-c туому ылаҥҥын “ү” дорҕоону көр, “үнүрүүн” диэн тыл баар эбит дуу, суох дуу?
— Оҕонньоор, наһаа мээрилээмэ, “үнүрүүн” диэн тылы бачча сааспар диэри хайаан билбэт буолуохпунуй? “Үнүр”, “үнүргү”, “үнүрүүн”, “үнүргүттэн” диэн саҥаран-саҥаран баччаҕа кэллим ини.
— Оччоҕо тоҕо “ааспыкка да, ааспыкка” диэн айахтатаҕын?
— Эттэххинэ оннук ээ… Бука бары итинник саҥарар буолан хаалбыппыт дии. Ааспыкка да, ааспыкка дэһэбит (сонньуйар).
— Хата эмээхсин инньэ диэ, уонна мантан антах сиэннэрбититтэн, оҕолорбутуттан саҕалаан “үнүрүүн” диэн тылы туттарга үөрэтиэх, хаарыан тыл умнууга хаалбатын.
— Сөпкө эттиҥ, инньэ гыныах, “үнүрүүн, үнүргү, үнүргүттэн, үнүрүүҥҥү”. Биһиги Ийэ тылбыт барахсан кэрэтэ бэрт ээ уонна сорох тыллар тоҕо эрэ атарахсытыллан, сүтэн хаалыах курдуктар, ону утары биһиги охсуһуох, тыл умнуллан хаалбатын!
Наталья МОРДОВСКАЯ — Уйан Кут.