Сайынын кураан кэмҥэ, өҥүрүк куйааска дьон дьалаҕайыттан, эбэтэр этиҥнээх ардахха чаҕылҕантан аар тайҕа барахсан умайан күүдэпчилэнэр кэмигэр, ойуур баһаарын кытта охсуһар сүрүн дьоннорунан туохтан да чаҕыйбат, хорсун-хоодуот үлэһиттэрдээх тэрилтэнэн улууспутугар Саха өрөспүүбүлүкэтин «Якутлесресурс» судаарыстыбаннай автономнай тэрилтэтин Хаҥаластааҕы филиала буолар.
Манна иккис сылын дириэктэринэн Авксентий Иванович Слепцов үлэлиир. Нөмүгүттэн төрүттээх салайааччы, инженер-технолог идэлээх, кэтэхтэн Красноярскайдааҕы ойуур хаһаайыстыбатын институтугар «Ойуур дьыалата» диэҥҥэ үөрэнэр, кэргэннээх, уоллаах, икки кыыс оҕолоох.
—Тэрилтэҥ сүрүн үлэтин билиһиннэр эрэ, — диэн мин кинини кытта кэпсэтиибин саҕалаатым.
— Биһиги тэрилтэбитигэр алта буолан үлэлиибит, итини таһынан үс харабыллаахпыт. Сайыҥҥы баһаартан сэрэхтээх буолуу кэмигэр, дуогабарынан 7-8 киһини эбии үлэҕэ баһаарынньыктарынан ылабыт. Ити дьоннор баһаарга эрэ буолбакка, биһигини кытта кэккэ бары үлэбитигэр кыттыһаллар, үлэлэһэллэр. Күһүҥҥү, кыһыҥҥы кэмнэргэ дэлээнэ сирин быһан биэриини таһынан, судаарыстыбаннай сорудах эмиэ үөһэттэн түһэрэллэр. Хаһаайыстыбаннай үлэнэн дьарыктанарбытыгар «Якутлесресурс» тэрилтэбит остуолба маһын бэлэмнээһиҥҥэ сорудах биэрэн турар. «Нөмүгү» агрофирманы кытта 8000 остуолба маһын кэрдиигэ дуогабардаахпыт, итиннэ тохтообокко үлэлэһэбит. Элбэхтик сэрэтэр үлэни тулалыыр айылҕабытын харыстааһыҥҥа ыытабыт, онно анал ис хоһоонноох баннердары ыйыыбыт. Нэһилиэктэри кэрийэн сэрэтэр-өйдөтөр үлэлэри толоробут, сорох сирдэргэ шлагбаумнары, анал мэһэйдэри туруортуубут.
— Ойуур баһаара сүрүннээн туохтан барарый?
— Күөх тыабыт айылҕабыт барахсан умайыыта, дьон сэрэҕэ суох уоту туттуутуттан, дьалаҕайыттан барар. Чуолаан кутааларын, табахтарын тобоҕун үчүгэйдик умулларбаттарыттан, ойууру киртитэллэриттэн, онно бытыылкалары, кэнсиэрбэ бааҥкаларын быраҕалларарыттан, күн уота күүһүрэн, тэһэ көрөрүттэн умайыылар тахсаллар. Итиннэ эбэн эттэххэ, килиимэппит уларыйыыта, сылыйыыта эмиэ суолталаах. Итини сэргэ, кураан чаҕылҕаныттан эмиэ түҥ ойуурга баһаардар тахсыталыыллар.
— Үлэҕит олус уустук, киһи эрэ барыта сыстыбат үлэтэ буолуо.
— Биһигини бу үлэҕэ анаан үөрэтэллэр, үс сылга биирдэ анал көҥүлү ылабыт. Оннук көҥүллээх эрэ киһи баһаарга барар. Ол курдук, тэрилтэбитигэр бары анал көҥүллээхпит. Биллэн турар үлэҕэ уопутуруу сылларынан кэлэр. Баһаардар, үксүн, сатыы киһи кыайан тиийбэт сирдэригэр буолуталыыллар. Биһиги үлэлиир эйгэбитигэр, хорсун уонна харса суох, тыаҕа, ойуурга араас уустук, күчүмэҕэйдэрдээх сирдэргэ сылдьа үөрүйэх, тулуурдаах дьоннор үлэлииллэр. Этэргэ диэри, эт-хаан өттүнэн таһыччы бэлэмнээх, өй-санаа өттүнэн бигэ туруктаах буолуоххун наада. Ылбычча киһи эрэ барыта сыстыбат үлэтэ.
— Ыраах, уустук сирдэргэ баһаары умуллараргытыгар туох тиэхиньикэлэрдээххитий?
— Тиэхиньикэбит сүрүннээн, тимир тиһиликтээх ДТ-75 уонна «Агромаш» тыраахтардаахпыт, ааспыт 2019 сыллаахха «УАЗ» микроавтобус ылбыппыт. Итини таһынан, «УАЗ» фермер, «Силант» анал массыыналар уонна «МТЗ-82» Беларусь тыраахтар бааллар. Быйыл, «Экология» национальнай бырагыраамматынан «МТЗ-82» Беларусь тыраахтары уонна ГАЗ-33081 мааркалаах «Чайка-егерь» икки кабиналаах грузовой вездеход массыынаны ыллыбыт. Сайыҥҥы өттүгэр уунан айанныырга оҥочолоох «Yamaha-60» уу мотуордаахпыт. Онон, билигин тиэхиньикэбитинэн хааччыллыыбыт үчүгэй буолла, ханна баҕарар тиийэр, сылдьар кыахтанныбыт. Баһаары утары охсуһууга уматыгынан хааччыллыыбыт эмиэ үчүгэй. Онон, үөһээ тэрилтэбит тиэхиньикэнэн уонна уматыгынан толору хааччыйда диир кыахтаахпыт.
—Үлэһиттэриҥ туһунан билиһиннэр эрэ.
— Тэрилтэбитигэр солбуйааччым, I-кы категориялаах инженер Т.Т. Филиппов, II-с категориялаах инженер Е.И. Мартынов, сүрүннүүр инженер С.А. Тарасова, тырахтарыыс А.А. Киприянов, суоппар С.Н. Алексеев буолан үлэлии сылдьабыт. Сайыҥҥы өттүгэр дуогабардаах үлэһиттэрбит киирэн биэрэллэр. Итини сэргэ, баһаардар буолар түгэннэригэр улууспут тустаах нэһилиэктэриттэн көмөҕө кэлэллэр. Хас биирдии нэһилиэк баһылыгын кытта сөбүлэһиилэр, дьону ойуур баһаарыгар таһаарыыга, аһылыкка, тиэхиньикэ уматыгар түһэрсиллэн тураллар.
— Кэпсэтиибит түмүгэр тугу этиэҥ этэй?
— Аар тайҕабытын, күөҕүнэн суугунуур кэрэ айылҕабытын харыстыаҕыҥ, ойуурбутун кэнэҕэски ыччат дьоммутугар чөл хаалларар туһугар биир сомоҕо буолан көмүскүөҕүҥ диэн, дьону-сэргэни айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһалларыгар ыҥырабын.
Ойууру араҥаччылааччыларбыт тустаах тиэхиньикэнэн хааччыллан, тулалыыр айылҕабыт күөх дуола этэҥҥэ буолуутун хааччыйар туһугар бэлэмнэр.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru саайтка анаан Уйбаан УЙГУУРАП,
Хаҥалас.
Ааптар хаартыскаларга түһэриитэ.