Быйыл үөрэммит кыһабыт – Н.Г.Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи педагогическай кэллиэс 95 сааһын туолбут үбүлүөйдээх тэрээһиннэрэ салҕанан бара тураллар.
Бүлүү педучилищетын бүтэрбиттэр хас үбүлүөй ахсын кэллэхтэринэ, үөрэммит куорпустарын, олорбут уопсайдарын киирэн кэрийэ көрөн, ахтылҕаннарын таһаарар үгэстээхтэр, урукку умнуллубат түгэннэрин эргитэ санаан эдэрдэригэр төннөн ылааччылар. Калинин эбэтэр Винокуров аатынан уулуссаларынан училище тэлгэһэтигэр тиийэн кэллэххинэ, 1972 с. тутуллубут үөрэнэр куорпуспут эркинигэр ыйанан турар Николай Гаврильевич Чернышевскай мэтириэтэ ачыкыта кылбайбытынан бастакынан көрсөрө күндү да буолара.
Үөрэммит кыһабыт ити биир биллэр эмблемэтэ буолбут «Н.Г. Чернышевскай Бүлүүгэ» диэн үрүҥ тимир лиискэ таптайан оҥоһуллубут панно хас биирдии үөрэнээччи өйүгэр-санаатыгар иҥмитэ чахчы. Ол эрээри, мин баччааҥҥа диэри итини ким оҥорбутун билбэт этим. Быйыл Дьокуускайга Бүлүү педагогическай кэллиэһин күннэригэр учууталым Мария Ивановна Абрамова кэлэ сылдьан, үөрэппит оҕолоро Светлана Романовна уонна Анатолий Николаевич Ивановтар ыҥыран ыалдьыттаппыттарын истиҥник кэпсээбитэ уонна Анатолий Николаевич биһиги өйдүү-саныы сылдьар чеканканан оҥоһуллубут Чернышевскайбытын оҥорбут ааптар буоларын кэпсээбитэ. Мин курдук ааптары билбэттэр элбэхтэрэ буолуо диэн кэрэхсэбиллээх түгэни кэпсиэхпин баҕардым. Этэргэ дылы, ааптары арыйыы.
х х х
Анатолий Николаевич төрөөбүт дойдута Үөһээ Бүлүү Мэйигэ. Оскуола эрдэҕиттэн худуоһунньук буолар биир бигэ баҕатын олоҕун тухары аргыс гынан илдьэ сылдьар. Убайа мас ууһа буолан эбитэ дуу, оҕо эрдэҕиттэн айылҕаттан уруһуйдуур дьоҕурун элбэх үөрэнээччитэ утумнаатаҕа. Тохсус кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, кылааһы үчүгэйдик киэргэппиттэр Мииринэйгэ бараллар диэн күрэхтэһии биллэрбиттэр. Анатолий сүрдээҕин үлүһүйэн туран оҥорбут киэргэтиитэ бастакы миэстэни ылан, бүтүн кылаас алмаастаах Мииринэйи дуоһуйа көрөн кэлиэхтэриттэн ыла, киэргэтэн оҥорор үлэнэн дьарыктанар буолбута.
1967 с. оскуоланы бүтэрээт, Хороҕо худуоһунньук-оформитель быһыытынан үлэтин саҕалаабыта. Ол кэмҥэ икки сопхуос улахан ыһыаҕын үс буолан киэргэтэн-оҥорон, харчыланан Дьокуускайга художественнай училищеҕа туттарса барбыта. Оччолорго дириэктэр биир дойдулааҕа, график Иван Алексеевич Маччасынов эбит. “10 кылааһы бүтэрбиккин, биһиги ахсыс кэннэ ылабыт», – диэннэр төннөргө күһэллибит. Ардах мэһэйдээн, дьиэлээн испит сөмөлүөтэ Бүлүүгэ түспүт. Онно билэр биир дойдулаах дьахтарын булан түспүт. Кини кэргэнэ худуоһунньук Василий Еремеевич Протопопов Бүлүүтээҕи педучилищеҕа уруһуй учууталынан үлэлиир буолан, сарсыарда уол докумуонун онно илдьэн туттарбыт. Инньэ гынан, төһө да баҕарбатар, училищеҕа үөрэнэр дьылҕаламмыт. Дириэктэр Михаил Спиридонович Иванов—Багдарыын Сүлбэ Анатолийы үөрүүнэн үөрэххэ ылбыт уонна алтынньыга үөрэнэ кэлээр диэн ыыппыт.
Күһүн кэлбитигэр хос биэрэн Комсомол үбүлүөйүгэр плакаттары оҥотторбуттар. Улахан тимир лиискэ таһырдьа ыйанар плакаттары оҥорон, араамалаан уулуссаҕа ыйаабыттар. Онтон училищеҕа үс сыл үөрэнэн баран устунан уруһуй, черчение учууталынан үлэлэтэ хаалларбыттар.
«Н.Г.Чернышевскай Бүлүүгэ» панно оҥоһуллубутун туһунан
Дьокуускайга Литература мусуойугар Ойуунускай суруйа олорор улахан хартыыналарын сэргии көрбүт. Ол кэннэ Чернышевскай мэтириэтин оннук улахан гына оҥоруон баҕарбыт. Хара маҥнайгыттан чеканканан оҥорбут киһи диэн санаа үөскээбит. Михаил Спиридоновичка киирэн эппитигэр дириэктэрэ Нам училищетыгар чеканканы хайдах оҥороллорун биллэрэ-көрдөрө ыыппыт. Онтон Сунтаарга көмүс уустарыгар ыыппыт. Кэлээт, эскиз оҥорон оҕолору үөрэтэн барбыт. Оччолорго чаалбаан сэдэх буолан, онтон-мантан көрдөөн булаллар эбит.
Икки аҥаар миэтэрэ үрдүктээх, үс миэтэрэ усталаах паннону икки ый үлэлээн бүтэрбиттэр. Дириэктэр көмөтүнэн тимир лиистэри “Сельхозтехника» тэрилтэтиттэн ылан, хорҕолдьуну уулларан килиэйдээбиттэр. 1972 с. училище саҥа куорпуһа тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Дьэ, ол уһун көрүдүөрдээх саҥа дьиэҕэ 1974 сыл күһүнүгэр линейкаҕа панно арыллыыта буолбут. Онтон кэнники паннону таһырдьа дьиэ эркинигэр ыйаабыттар. М.С.Иванов—Багдарыын Сүлбэ бу панно уонна үөрэнээччитин туһунан сүрдээх истиҥник суруйуута педкэллиэс туһунан кинигэҕэ баар.
Ыал буолар соргулара түстэммитэ
«Учууталга» мозаика Анатолийдаах Светлана бииргэ олорууларын саҕаланыытынан буолбут.
Эмиэ ити кэмнэргэ Анатолий Маҥан пордугар колонкалары өҥнөөх өстүөкүлэлэри сыһыаран киэргэппиттэрин сөҕө-махтайа көрбүт уонна тутатына училище киирэр ааныгар баар таас эркиҥҥэ улахан мозаика оҥорор баҕа санаа өйүгэр охсуллубут. Оччолорго итинник мозаика сэдэх көстүү буоллаҕа. Үөрэх тэрилтэтэ буоларын быһыытынан, учуутал тиэмэтэ айыллыахтаах диэн быһаарбыт. Бу курдук «Учууталга» диэн биир дьоһуннаах, Бүлүү куоратыгар бастакы мозаика айыллан тахсыбыт. Бу үйэлээх панно оҥоһуутугар 1972 с. үөрэнэ киирбит устудьуоннар үлэлээбиттэр. Анатолий Николаевич эскиһин тутатына миэлинэн уруһуйдаан биэрэрин кыргыттар араас өҥнөөх өстүөкүлэни тэҥ гына бысталаан бэлэмнэммит лоскуйдары хойуу маҥан кыраасканан сыһыаран иһэллэр эбит. Эдэркээн учуутал уонна кини кырачаан үөрэнээччитин иннигэр саҥа олох тыргылла аһылларын көрдөрөр панно бүтэһик өстүөкүлэлэрин дьылҕа хаан ыйбытын курдук, устудьуон Светлана соҕотоҕун хаалан сыһыарбыт. Ити дьоллоох панноттан Анатолий Николаевич Светлана Романовналыын ыал буолар соргулара түстэммит эбит.
Эдэр ыал Ивановтар дьиэ кэргэн иитэр-үөрэтэр айымньылаах үлэлэрэ 1975 сылтан Харбалаах орто орто оскуолатыттан салҕаммыта. Анатолий Николаевич үлэ, черчение учууталынан ситиһиилээхтик, таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Үөрэппит оҕолоро өрүү быыстапкаларга, черчение олимпиадаларыгар ситиһиилээхтик кытталлара. Өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан үлэ, черчение кабинеттарын тэрийбитин туһунан Багдарыын Сүлбэ ыстатыйатыгар сөҕө-махтайа кэпсээбитэ хайдах эрэ киһини долгутар. Учуутала үөрэнээччитинэн киэн туттара улахан сыанабыл буоллаҕа. 1990 с. Анатолий Николаевич СГУ педагогическай-индустриальнай факультетын бүтэриэҕиттэн Харбалаах оскуолатыгар дириэктэрдээбитэ. Оттон Светлана Романовна идэтинэн алын кылаас учууталынан Харбалаахха, онтон 2011 с. куоракка көһөн киирэн 7-с оскуолаҕа билиҥҥээҥҥэ диэри үлэлии сылдьар.
Ивановтар икки уоллара Альберт, Андрей аҕаларын удьуордаан тарбахтарыгар талааннаах уустар. Улахан уол Альберт «Махтал» эрэстэрээн сахалыы остуолларын, Ди Каприоҕа оҥоһуллубут үрүҥ көмүс Оскар угуллар мас холбукатын, Үс Хатыҥҥа киирии ааҥҥа турар Аал Луук маһы оҥорбут ааптар быһыытынан өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр.
Надежда ОСИПОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru сайтка анаан