Биллэрин курдук, өрөспүүбүлүкэтээҕи XIV Олоҥхо ыһыаҕа быйыл өҥ буордаах Өлүөхүмэ улууһугар, айылҕа маанылаан, анаан-минээн айбыт сиригэр-уотугар – Аанньаах хочотугар ыһыллыахтаах.
Бэлиэ тэрээһиннэр
Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕа Өлүөхүмэҕэ ыытыллара суолталаах. Ол курдук, Өлүөхүмэ куорат төрүттэммитэ 385 сылын, улуус тэриллибитэ 90 сылын, Ыспааскай таҥара дьиэтэ аһыллыбыта 150 сылын, биллиилээх олоҥхоһут Михаил Шараборин-Кумаарап төрөөбүтэ 155, ийэ олоҥхоһут Афанасий Соловьев төрөөбүтэ 85 сылын бэлиэтиэхтэрэ.
Аатырар Аанньаах хочотугар
Ыһыах ыһыллыахтаах миэстэтэ Өлүөхүмэ куораттан чугас. Уһун кыһын кэнниттэн төһө да халыҥ хаарга үллүктэнэн сыттар, үтүө-мааны сир буолара тута көстөр. Улуустааҕы Олоҥхо ыһыаҕын дириэксийэтин салайааччыта Виталий Кобцев: “Эйигин аҥаардас көстүүтэ даҕаны сөхтөрүөх тустаах”, — диэн үс нэдиэлэ анараа өттүгэр командировкаҕа сырыттахпына киэн тутта билиһиннэрбитэ. Массыынаттан түһээппин кытта, били, ырыаҕа ылланар “Арылыйар Аанньааҕым…” диэн тыллар кутуллан кэлэллэр. Чахчы даҕаны, арылыйан кэрэ көстүү! Үөһэттэн Өлүөнэ өрүс ытыска уурбуттуу нэлэһийэр, аллараа кырдьаҕас куорат бу сытар, биир өттүгэр саҥа дьиэлэринэн дьэндэһэн эрэр түөлбэ көстөр.
Бэлэмнэнэ таарыйа былырыын улуус ыһыаҕын манна — Аанньаах хочотугар ыыппыттар. 3 000 миэстэлээх тырыбынаны, күнү көрсөр түһүлгэни дьэндэппиттэр. Уопсайа, 23 ураһа тутуллуохтааҕыттан, хаар түһүөр диэри 9 ураһаны туруорбуттар, тойон сэргэ миэстэтин булбут. Маны таһынан, 3 сүрүн ураһаны тутар былааннаахтар. Онон туох, ханан туруохтааҕа барыта быһаарыллыбыт, ыйыллыбыт.
“Тырыбынаттан арыый тэйиччи Аал Луук маһы туруорар былааннаахпыт. “Уран” дизайн-устуудьуйа бэлэмнии сылдьар. Уон сэттэ миэтэрэ үрдүктээх, тоҕус миэтэрэ кэтиттээх буолуо, хатыҥ маһынан киэргэтиэхтээхтэр”, — диэн салайааччы билиһиннэрэр. Итинтэн атына кистэлэҥҥэ тутуллар.
Туох уратылааҕый?
Ханнык баҕарар ыһыах бэйэтэ туспа сонун көстүүлээх, ыалдьыты сөхтөрөр уратылаах буолар. Бастатан туран, урукку сылларга ыһыахтар алааска ыһыллар эбит буоллахтарына, Өлүөхүмэҕэ хочоҕо ыытыллыаҕа. Аллара Элиэнэ өрүс сүүрүгүрэ устар, Өлүөхүмэ куорат ытыска уурбуттуу нэлэһийэр. Көрбүт эрэ киһи чахчы барыта сөҕөр-махтайар хартыыната.
Иккиһинэн, тэрээһин аһыллыытыгар-сабыллыытыгар хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх (3 500!) киһи кыттара былааннанар.
Култууралар алтыһыылара
Уопсайа, 8-10 тыһыынча ыалдьыт кэлиэ диэн сабаҕалыыллар. Итинтэн 3 500 киһи — култуура тэрээһинин кыттыылааҕа.
— Өлүөхүмэ улууһугар араас омук түөлбэлээн олорор, онон тэрээһин ис хоһоонугар араас култууралар алтыһыыларын көрдөрөр санаалаахпыт. Сүрүн режиссер — Руслан Тараховскай. Быйылгы ыһыахха 3 000 киһи, ону таһынан, 500 эрэкэ-дьэрэкэ оҕо кыттара былааннанар”, — диэн салайааччыны солбуйааччы Саргылана Свешникова кэпсиир.
Олоҥхо ыһыаҕар уонтан тахса өрөспүүбүлүкэ таһымнаах, үгэскэ кубулуйбут куонкурус ыытыллыаҕа. Оттон улуус бэйэтин өттүттэн өлүөхүмэлии оһуохайы киллэрбит. Ону таһынан, Кэрэ куолар куонкурустарын тэрийиэхтэрэ, успуорт хайысхатыгар сахалыы көрүҥнэри таһынан, оҕунан ытыыга куоталаһыахтара.
Хас биирдии нэһилиэккэ үлэ тыырыллыбыт. Ол курдук, ураһа тутуохтаахтар, түһүлгэлэрин оҥостуохтаахтар, симиэхтээхтэр, олбохтору тигиэхтээхтэр уонна хас киһи кэлэриттэн тутулуга суох биирдии улууһу көрсөр эппиэтинэстээхтэр. Дириэксийэ үлэһиттэрэ, нэһилиэнньэ көхтөөх, сүктэриллибит сорудаҕы толорорго бэлэм дииллэр. Сүрүннээччилэринэн улуус дьаһалтатын үлэһиттэрэ анаммыттар. Уонча нэһилиэк эрэ улуус кииниттэн чугас, уоннааҕылар биэстии-алталыы чаас айанныыллар, кинилэртэн ирдэбил арыый кыра дэһэллэр. Онон култуура тэрээһинигэр кыттар дьону миэстэтигэр түһэрэр барыйааны эмиэ үөрэтэллэр.
Уопсай тэрээһин
Күн бүгүн дьону түһэрии, аһатыы, сүрүн тэрээһиннэригэр кыттааччылары булуу, кэлэр-барар тырааныспардарын кэпсэтии, Аанньаах хочотун бэлэмнээһин, уо.д.а. үгүс үлэ барар. Кыттааччылары, ыалдьыттары өрүһүнэн, сөмөлүөтүнэн итиэннэ табыллар буоллаҕына, сиринэн таһар туһунан кэпсэтии ыытыллар.
Ыһыах кэмигэр Өлүөхүмэ куорат баай устуоруйатын кэпсиир оптуобуһунан уонна сатыы дьон сылдьар сырыытын тэрийэр былааннаахтар. Кэлбит ыалдьыттар улуус өҥ буордаах кэрэ айылҕатын көрө маталлара табыллыбат диэн атын маршруттары эмиэ тобулаллар.
Көмүс сүүтүктээх иистэнньэҥнэр
Култуура тэрээһинигэр кыттар дьон таҥаһын-сабын тигэргэ Дьокуускай куорат иистэнньэҥнэрин сэргэ, биллэр-көстөр олохтоох урбаанньыттар Жанна Желлаева (Даппарай), Нина Миронова (Токко), уо.д.а. ылсыбыттар.
“Ыһыахха бэлэмнэнии бара турар. Улуустааҕы үлэлээх буолуу киинин кытта сүбэлэһэн, икки кууруһу уонна уонча маастар-кылааһы ыыппытым. Тус бэйэм, улуус икки тэрилтэтин таҥаһын тигэргэ сөбүлэҥнээхпин. Иистэнньэҥнэр үһүөбүт уонна илиинэн киэргэтэр-симиир кыыстаахпыт. Үлэбит эбиллэр чинчилээх, онон эбии иистэнньэҥнэри уонна өссө асчыты наймылаһар ирдэнэрэ дуу”, — диэн Жанна Желлаева санаатын үллэстэр.
Манна даҕатан эттэххэ, хас биирдии нэһилиэккэ олбоҕу тигиигэ түһээн түһэриллибит. Бастакынан сорудаҕы Абаҕа нэһилиэгин иистэнньэҥнэрэ толорбуттар.
Ити курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ төһө даҕаны коронавируһунан сибээстээн ыксаллаах балаһыанньа биллэрилиннэр, өлүөхүмэлэр Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэниини тохтоппоттор, “баҕар” диэн тылы билиммэттэр, Аанньаах хочотугар үлэ күөстүү оргуйар.
Людмила ПОПОВА, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.