Аҕас балыстыы Любовь, Надежда, Вера 95-с сылларын медицинэҕэ үлэлииллэр
Биир үтүө күн кырачаан Вера эбээтин укуоллуу кэлбит маҥан халааттаах дьахтар: “Маннык кыайан гыныаҥ дуо?”, – диэн 12-13 саастаах кыысчаан, сиэстэрэ хайдах бэрэбээскилиирин арахпакка одуулуурун иһин ыйыппыта. Онуоха кыысчаан: «Сатыам», — диэн бэрт чобуотук хоруйдаабыта. Онтон ыла эбээтин кини бэрэбээскилиирэ, кэлин букатын быччыҥҥа укуол туруора үөрэммитэ.
Людмила ПОПОВА, edersaas.ru
Эбээлэрэ кырачаан Вера алта саастааҕар ыалдьан сытынан кэбиспитэ. Үс кыыс төрөппүттэрин кытта солбуйса сылдьан көрсөллөрө. Онон кыра эрдэхтэриттэн ыарыһах киһини хайдах көрүөхтээхтэрин, бэрийиэхтээхтэрин барытын билэн улааппыттара.
“Эбээбит сүүрбэттэн тахса сыл суорҕаннаах тэллэххэ сыппыта диэтэххэ, биирдэ даҕаны сытартан бааһырбатаҕа. Оччолорго билиҥҥи курдук памперс, пеленка диэн кэлиэ дуо?! Киэһээ аайы солбуйса сылдьан массаастыырбыт. Илиитэ хамсыыра, аллараа өттө аккаастаабыт эбит. Атаҕа букатын үлэлээбэтэ. Үөрэхтээх эмээхсин этэ, инньэ гынан, эпэрээссийэлэтээри соҕуруунан-хотунан бары туруорсан суруксуттуур эбит. Хаамар киһи киирэн баран, сытар киһи тахсыбыт. Билигин эбитэ буоллар, атаҕар туруоруох эбиттэр.
Аҕабыт Борис Ксенофонтович Белолюбскай 20 сыл устата Чурапчытааҕы киин балыыһаҕа рентген-лаборанынан үлэлээбитэ. Эмдэй-сэмдэй кыргыттарын үлэтигэр солбуһуннаран илдьэттии барара. Бу өйдөөтөххө, доҕор оҥостор эбит. Түүннэри-күнүстэри ренгент аттыгар олорон эрэн оонньуурум. Аны ийэбит Мотрена Романовна эмиэ үйэтин тухары балыыһаҕа асчыттаабыта. 15 остуол тухары тус-туспа диеталаах астары бэлэмниирэ. Онон кыра эрдэхпититтэн доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр сыста улааппыппыт. Ити барыта үс аҕас балыстыы идэбитин медицинэҕэ аныырбытыгар олук уурдаҕа. Тус бэйэм, оччолорго балыыһаттан ураты атын эйгэҕэ үлэ суох курдук саныырым”, — диэн Вера Борисовна кэпсээнин саҕалыыр.
Ыал кыра кыыһа Вера оскуоланы бүтэрээт, сайабылыанньа суруйан, улахан кэпсэтиинэн Чурапчы оройуонун балыыһатыгар санитарканан киирбитэ. Кинилэр кылаастарыттан үөрэххэ барарга үс эрэ оҕоҕо направление биэрбиттэрэ. Онон үс сыл эҥкилэ суох түүннэри-күнүстэри эпэрээссийэлиир хос санитаркатынан соҕотоҕун үлэлээбитэ. “Билигин бииргэ үөрэммит оҕолорум: «Вера, эн ол көрсүһүүгэ, бырааһынньыкка суох этиҥ, эпэрээссийэҕэ ыҥырбыттара», — диэн ахталлар. Бэл, киинэҕэ олордохпуна уоту уматан баран «Белолюбская Вера тахсар үһүгүн, скорай массыыната кэтэһэн турар» дииллэрэ билигин даҕаны харахпар бу баардыы көстөр”, — диэн үөрэ-көтө сэһэргиир.
Салгыы Алданнааҕы медицинскэй училищеҕа үөрэнэ киирбитэ. Үөрэҕэр бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьара, солбуллубат ыстаараста этэ. Быраактыканы барытын билэр буолан, сороҕор босхолууллара, эбиитин “сиэстэрэ дьыалата” диэн биридимиэккэ уруок ыыттараллара. Оскуола кэнниттэн кэлбит оҕолор сытар ыарыһаҕы хайдах көрөрү-харайары билбэт буоллахтарына, дьиэтигэр кытаанах быраактыканы ааспыт, үс сыл балыыһаҕа санитаркалаабыт кыыс барытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ билэрэ. “Дьиҥэр, быраас да идэтин баһылыахха баар этэ эрээри, ыал буолан, оҕо-уруу төрөтөн, орто үөрэҕинэн эрэ муҥурдаммытым”, — диэн кэмсинэн ыларын биллэрэр.
Вера Борисовна Слепцова (Белолюбская) үлэтин Ытык Күөл балыыһатыгар 1990 сылтан эпэрээссийэлиир сиэстэрэттэн саҕалаабыта. Билигин Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с нүөмэрдээх балыыһа хирургияҕа салаатын биир тарбахха баттанар сиэстэрэтэ. Үтүө суобастаах үлэтин иһин, Арассыыйа доруобуйатын харыстабылын миниистирэ илии баттааһыннаах Бочуоттаах кырааматанан наҕараадаламмыта. Уола сыбаайбалыыр күнүгэр, 2012 сыл ахсынньы 12 күнүгэр (12.12.2012) тутан, бу күн икки бүк үөрүүнү тосхойбута. Саха Судаарыстыбаннай университетыгар кэтэхтэн үөрэнэн саха тылын учуутала идэтин ылбыта эрээри, үлэлээбэтэҕэ. Балыыһам үлэтэ быдан чугас диир.
Ыал улахан кыыһа Любовь Борисовна Алексеева (Белолюбская) аҕатын кытта үлэтигэр барыстаҕына, аттынааҕы лаборатория хоһуттан хараҕа арахпат эбит. Анаалыс быычыкаан иһиттэринэн оонньуохпун олус баҕарарым диэн кэпсиир. Инньэ гынан, оскуола кэнниттэн тута Дьокуускайдааҕы медицинскэй училищены бүтэрэн, дойдутугар тиийэн биэлсэрдээбитэ. Салгыы Саха Судаарыстыбаннай университетыгар биология-география факультетын, онтон лаборант-быраас идэтин баһылаабыта. Кэлин юрист, экономист дипломнарын эмиэ ылбыта. Дьокуускай куорат 5-с нүөмэрдээх поликлиникатыгар лаборатория сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбитэ хаһыс да сылыгар барда. СӨ доруобуйатын харыстабылын туйгуна, Арассыыйа доруобуйатын харыстабылын миниистириттэн Бочуотунай кырааматалаах, үлэ бэтэрээнэ.
Орто кыыс Надежда Борисовна Лазарева (Белолюбская) эмиэ Дьокуускайдааҕы медицинскэй училищены бүтэрээт, 1982 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с нүөмэрдээх балыыһаҕа эпэрээссийэлиир сиэстэрэнэн ылыахтарыттан, күн бүгүҥҥэ диэри харыс да халбарыйбакка үлэлиир. СӨ доруобуйатын харыстабылын туйгуна. Үрдүк үөрэхтээх олигофренопедагог идэтигэр үөрэммитэ эрээри, дьон олоҕун быыһыырым туһалаах эбит диэн үлэтин уларыппат бигэ санаалаах.
“Төрөппүттэрбит наһаа ыраас, истиҥ тапталлаахтар. Аҕабыт ийэбитин 60-ча сыл анараа өттүгэр сөбүлүү көрүөҕүттэн, оҕолонуохтарыгар диэри суруммут блокнота баар. Ханнык киинэҕэ кимниин сылдьыбыттарыттан саҕалаан, хас биирдии ымпыгар-чымпыгар тиийэ суруммут. Блокнот бүтүүтэ “тапталбыт туоһута кыыс оҕо төрөөбүтүн Любовь диэн ааттаатыбыт”, — диэн суруйбут. Иккис кыыс төрөөбүтүгэр акушеркалар “Люба диэн кыыстаах эбиккит, оччотугар Надя диэн ааттааҥ” диэбиттэр. Мин төрөөбүппэр силигин ситэрээри Вера диэн сүрэхтээбиттэр”, —— диэн Вера Борисовна сэһэргиир.
Үс аҕас балыстыы доруобуйа харыстабылыгар ыстаастара холбоон 94 сыл. Оттон доруобуйа харыстабылыгар эҥкилэ суох үлэлээбит ийэлэрин, аҕаларын аахтахтарына, букатын 200-чэкэ сылга чугаһыыр. Бу аҥаардас биир дьиэ кэргэн саха дьонун доруобуйатын туһугар анаабыт сыралаах, эҥкилэ суох үлэлэрин түмүгэ буолар. Бүгүҥҥү Аан дойдутааҕы сиэстэрэ күнүнэн маҥан халааттаах аанньаллары эҕэрдэлиибит!
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru