Булт туһунан кэпсэтиини иһиттэхпинэ, тута — бааччы аҕабын саныы түһэбин. Онон “Эдэр саас” сайтка аҕам туһунан кэпсиэхпин баҕарабын.
Мин аҕам Варламов Петр Елисеевич — улахан байанайдаах булчут этэ. Эргэнэ хара тыатыгар таҕыстар эрэ, хайаан да илии тутуурдаах, өттүк харалаах кэлэрин оҕо эрдэхпиттэн өйдүүбүн.
Булт соноро диэн былыргыттан быйылгааҥҥа диэри элбэх тулууру, дьулууру эрэйэр үлэ. Сарсыарда эрдэлээн, киэһэ хойутаан , элбэхтик тоҥон, буһан — хатан, сыалгын ситэҕин. Аҕабыт кыһыҥҥы сарсыарда түөрткэ — биэскэ туран туһаҕын көрө барбыт буолара. Киэһэ үлэтиттэн кэлэн иһэн сохсотун көрөрө. Куобах бөҕөтүн аҕалара, ардыгар бочугурас, улар өлөрөн кэлэрэ. Киэһэ аһылык кэнниттэн дьохсонон олорон, куобахтарын, сүлэрэ, хол — буут араартаан, күөскэ киирэр гына бэлэмниирэ. Ол пиэримэҕэ ыанньыксытынан үлэлиир ийэбитигэр улахан көмө этэ. Оччолорго биһиги оҕолор кырабыт. Убайдарым, эмдэй — сэмдэй уолаттар, арыый ботохоно буолаат, аҕаларын батыһан булка — алка сыстан барбыттара. Аҕам уолаттарын саанан ытарга, туһах, капкаан иитэргэ, сохсо туруорарга , сайынын туулуурга, илим үтэргэ үөрэппитэ. Кини, били, этэллэрин курдук тииҥи харахха түһэрэрэ, куобаҕы тириитэ алдьаныа диэн саанан мээнэ ыппат буолара. Тоҕо диэтэргит, хас биирдии куобах тириитин ийэбитинээн туһаҕа таһаараллара. Куобах тириитинэн ийэбит үтүлүк, бэргэһэ тигэрэ, суорҕан аттарара. Сороҕор тириини лааппыга туттаран харчы ылаллара. Саамай күүтүүлээҕэ, оҕо сааһым чаҕылхай түгэнэ — аҕабыт 40 — 50 сүлүллбүт куобах этин куоракка баһаарга киллэрэн атыылыыра. Куораттан кэһии бөҕөтүн аҕалара: сыттык курдук быһыылаах кэмпиэт, быаҕа тиһиллибит суускалары, сиидэс таҥас, элбэх өҥнөөх кырааска харандаас о. д. а.
Аҕабыт биэнсийэҕэ тахсан баран биир кэмҥэ түүлээхсит буола сылдьыбыта. Андаатар, тииҥ, кырынаас тириитин судаарыстыбаҕа туттарар этэ. Сайыҥҥы сынньалаҥ кэмигэр биһиэхэ үөрэнээччилэргэ, сыыппара түһэрэллэрэ: 20 моҕотой, 20 күтэр тириитин туттарарга. Дьэ, онно миигин убайдарым абырыыллара. Күтэрбин, моҕотойбун бултаан, сүлэн, тиирэн, хатаран биэрэллэрэ. Онуоха аҕабыт кылаабынай сүбэһиппит буолара, тиирэр мастарбытын оҥорон биэрэрэ.
Аҕабытын Күөх Боллох эмиэ үчүгэй хараҕынан көрөрө. Сайын туулаан, илимнээн, кыһын муҥхалаан көмүс хатырыктааҕынан дьиэ кэргэнин, ыалларын, аймахтарын аһатара. Элбэх оҕолоох аҥардас ийэлэргэ аҕабыт бултаабыт балыгыттан бэрсэрбитин, илин — арҕаа диэки балыктаах иһити тутан сүүрэрбин өйдүүбүн. Ол ыаллар оҕолоро, билигин сааһырбыт дьон, сороҕор үтүө тылынан ахтан аастахтарына, сүрэҕим сылаанньыйар.
Билигин санаатахха, биһиги аҕабыт Бүөтүр оҕонньор сорсуннаах сонордьут, байанайдаах булчут буолан, аһынан — таҥаһынан тутайбатах эбиппит!
Елена Прокопьева, уопсастыбаннай кэрэспэдьиэн
Хаартыскаҕа: П.Варламов (ааптар тиксэриитэ)