Ураты дьылҕалаах кэриэй аҕалаах, 47 сыл суоппардаабыт Шиндики Андреевич уонна Мария Григорьевна тапталлара, ураты истиҥ сыһыаннара оҕолоругар, үгүс сиэннэригэр холобур буолар.
Кинилэр 64 сыл устата иллээхтик бииргэ олорон, оҕо бөҕөтүн төрөтөн, киһи бэртэрэ гына иитэлээн, саха сэмэй, сиэрдээх ыала этилэр. Бэйэ-бэйэлэрин таптаһаллара, ытыктаһаллара сөҕүрүйүөхтээҕэр, сылтан сыл күүһүрэн иһэр курдуга…
Киһи олоҕо, дьиҥэ, олус кылгас. Ол бэриллибит олоҕу дьоһуннук олорон, сирдээҕи аналы толорон барыы – туһугар дьол буоллаҕа. Оннук дьон ыччаттара эмиэ ситиһиилээх буолаллар, сир симэҕинии силигилииллэр-сириэдийэллэр.
Кэриэйдии араспаанньа кистэлэҥэ
Шиндики Андреевич сэрии кэмин оҕотун эрэйдээх-эндирдээх, элбэх түһүүлээх-тахсыылаах, уустук, ол эрэн дьоллоох олоҕун дьоһуннук толору олорон ааста. Соҕотох быраата Сумайдыын иккиэйэҕин эрдэ тулаайах хаалан, оччотооҕу кэм эрэйин-муҥун эҥээринэн тыырбыттара да буоллар, олоххо тардыһыылаах сытыы-хотуу ыччаттар ол кэмҥэ саҥа үөдүйэн эрэр сонун, сүрдээх наадалаах идэлэри биир бастакынан баһылыы охсубуттара. Үлэлэнэн-хамнастанан, бастакы истиҥ тапталларын көрсөн, саха нарын кыргыттарын кэргэн ылан, дьиэ-уот тэриммиттэрэ, аҕаларын ыраах өбүгэлэрин үйэтитэн утум тардыспыттара, Ю диэн араспаанньалаах эдэр ыаллар утуу-субуу баар буолбуттара.
Аҕалара Ю Хынь Шен Япония Кореяҕа саба түһэн олохтообут батталларыттан куотан, сытыы-хотуу киһи буолан, 1905 сыллаахха Арассыыйаҕа кэлэн, Алдан, Бодойбо көмүс бириискэлэринэн, тиһэҕэр Ленскэй оройуонугар кэлэн үлэлээбитэ. Ол сылдьан Сунтаартан төрүттээх Екатерина Прокопьевна Сидорованы көрсөн, ыал буолбуттара, 1930 сыллаахха бастакы уолларын Шиндикини төрөппүттэрэ. Кэлин Сунтаарга көһөн тиийэн олохсуйбуттара.
Нууччалыы Андрей диэн ааты ылыммыт кэриэй оҕонньоро биэкэринэн үлэлээбитэ. Уолун кытта кэриэйдии кэпсэтэр эбит, биир дойдулаахтарын кытта сибээһин быспатах. Саха харахтаан көрбөтөх ураты астарын үүннэрэн, тарҕатан, дэлэтэн, үлэни өрө туппут, чөл олохтоох, мындыр өйдөөх оччотооҕу кэм кэриэйдэрэ олохтоох нэһилиэнньэҕэ убаастабылы ылан олорбуттар эбит. Ол эрэн төрөөбүт сирдэриттэн-уоттарыттан тэйитиллибит, дьиэ кэргэннэрин көрдөрбүтүнэн сүтэрбит дьон дойдуларын ахтан төһөлөөх муҥнаналларын, хараасталларын көрөн-истэн улааппыт уол ол туһунан кыратык сэгэтэн, ахтан ааһара, аҕатын аһынан кэпсиирэ. Кэлин Шиндики Андреевич оҕолоро, сиэннэрэ Соҕуруу Кореяҕа баран кэллэхтэринэ, сонуннарын долгуйа истэн, аҕатын санаан, бэйэтэ сылдьыбыт тэҥэ сананан, ис-иһиттэн үөрэрэ.
89 сыл олорбут олоҕор араас үлэттэн чаҕыйбакка, суоппар, автокрановщик, механик, судоходнай катер уонна баржа хапытаана курдук оччоҕо бэрт сэдэх идэлэри баһылаан, өр кэмҥэ Сунтаар улууһугар солбуллубат туруу үлэһит киһи аатын ылбыта. 47 сыл устата, 70 сааһын туолуор диэри, уруултан илиитин араарбакка үлэлээбитэ. Саха сирин барытын, хотунан-соҕуруунан, улахан таһаҕас таһар массыыналарынан уһаты-туора сыыйыы диэн ылбычча киһиэхэ бэриллибэт, ол кини дьулуурун, кыаҕын, таһымын, олоххо бэриниитин көрдөрөр.
Ол дьаныардаах үлэ түмүгүн дьон-сэргэ билиниитэ уонна үгүс наҕараадалара туоһулууллар. Кини Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык Сүбэтин «СӨ Ытык кырдьаҕаһа» диэн анал аат хаһаайына, СӨ автомобильнай тырааныспарын Бочуоттаах үлэһитэ, сэбиэскэй потребкооперация туйгуна, Социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа, Сунтаар нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, үлэ, тыыл бэтэрээнэ.
Сибэкки тутуурдаах киирэн кэлэрэ…
Олоҕун аргыһын, Сунтаар кэрэчээн кыыһын Маняны хайдах курдук таптаан, сырсан кэргэн ылбытын 60-ча сыл ааспытын да кэннэ күлэ-үөрэ, долгуйа кэпсиирэ, бэйэтэ киниэхэ оччолорго анаабыт ырыатын ыллыыра. Юлар иккиэн бэрт ыалдьытымсах, үөрүнньэҥ, сайаҕас майгылаах дьон, элбэх киһи хонон-өрөөн маанылатан, ыалдьыттаан ааһар ыала буолан дьон-сэргэ махталын ылбыттара. Иккиэйэх бэйэлэрэ билигин 7 оҕолоох, 20 сиэннээх, 16 хос сиэннээх киэҥ аймах бас-көс дьоно буолбуттара. Ол туоһутунан 2017 сыллаахха “За любовь и верность” мэтээлинэн наҕараадаламмыттара.
— Үйэлэрин тухары үлэни өрө туппут, сахалыы сэмэй, киэҥ-холку майгылаах ыал оҕолорун, сиэннэрин эмиэ оннук такайдылар, бэйэлэрин холобурдарынан элбэххэ үөрэттилэр. Хаһан да оҕолорун улаханнык мөхпөккө-таһыйбакка, тапталга, кыһамньыга суулаан улаатыннарбыттара. Ол да буоллар, биһиги ыалга ийэ-аҕа тыла сокуон, кыралар улахаттар тылларын быһа гыммакка истэн, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһэн, билигин биир улахан дьиэ кэргэн курдук олоробут.
Ити курдук төрөппүттэрбит бэйэлэрин элбэх саҥата суох холобурдарынан биһигини ииттилэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ аламаҕай сыһыаннарынан, дьиэни-уоту өрө тутуунан, дэлэй астарынан-үөллэринэн, ыраас-чэбэр туттунууларынан биһиэхэ куруутун холобур буоллулар.
Туораттан көмөтө суох икки эрдэ тулаайах хаалбыт сэрии кэминээҕи оҕолор ыал буолан, сэттэ оҕону төрөтөн, көрөн-харайан, барыбытын үөрэхтээн, ыал оҥортоон, үгүс сиэни көрсөн атахха туруортууллара туһугар эмиэ уустуктардаах этэ буоллаҕа. Билигин оҕолоро бэйэлэрэ бары элбэх оҕолоох, сиэннээх, эмиэ үлэни өрө туппут туруу ыаллар. Аҕаларыттан үөрэнэн, уолаттар Андрей, Гриша, Сергей, Володя сатаабаттара диэн суох, кыргыттар Надя, Наташа, Валя ийэлэрин утумнаан, хаһаайка бастыҥнара.
Дьоммут ыал буолан, алаһа дьиэ тэринэн олорбуттара быйыл 65 сылын туолуох этэ. Кинилэр бу сыллар тухары тапталларын уота сөҕүрүйбэтэҕэ. Эһээбит хонуу сибэккитин дьөрбөтүн туппутунан сарсыарда эрдэ балыыһаҕа сытар кэргэнигэр киирэн кэлэрин, онно сытар эдэр дьон сөҕө көрөллөрүн, бырааһынньыктарга эрдэттэн кистээн бэлэх ылан «сюрприз» оҥорсоллорун, онтон да атын бэйэ-бэйэлэригэр истиҥ сыһыаннарын, тапталларын остуоруйата инникитин да оҕолоругар, сиэннэригэр холобур буолан, кэпсэлгэ сылдьыан саарбаҕалаабаппыт. Аҕабытын, эһэбитин олус суохтуубут, куруутун саныыбыт, ахтабыт, — диэн кыра уоллара Владимир Шиндикиевич кэпсиир.
Түмүккэ
Шиндики Андреевич бу орто дойдуга кэлбит аналын дьоһуннаахтык толорон, дьиҥнээх эр киһи сиэринэн үлэлээн-хамсаан, дьиэ кэргэнин иитэн, үүнэр ыччакка холобур буолар 89 сыл дьоллоох олоҕу толору олорон, хомойуох иһин, былырыын бу орто дойдуттан барбыта. Билигин кини аатын ааттатар, төрдүн-ууһун тэнитэр үгүс ыччаттара – сиэннэрэ, хос сиэннэрэ улааталларыттан, кинилэр ситиһиилэриттэн ордук кини олоҕун аргыһа Мария Григорьевна үөрэр, дьоһун дьон буолуохтарыгар эрэнэр.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: суруйуу дьоруойдарын дьиэтээҕи архыыптарыттан.