Аҕыйах сыллааҕыта өрөспүүбүлүкэ арҕаа өттүгэр 220 кВ үрдүк күүрүүлээх уот ситимэ тутуллуоҕуттан, Бүлүү бөлөх олохтоохторо уотунан ититиигэ хото холбононнор, сарсыардаттан хара киэһээҥҥэ диэри оһохторун манаабакка, ыраах да чугас да холкутук айанныыр кыахтаннылар. «Якутскэнерго» ПАУо Арҕааҥҥы элэктэриичэскэй ситимнэрин көмөтүнэн сыллата уотунан ититиигэ холбонооччу ахсаана элбии турар.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр нэһилиэнньэлээх пууннар, улуустар бэйэ-бэйэлэриттэн ыраах сытар буоланнар, “Якутскэнерго» ПАУо хас да энэргэтиичэскэй оройуоннарга арахсан үлэлиир.
Ол курдук Арҕааҥҥы элэктэриичэскэй ситимнэр уопсайа уонча тыһыынча км кэриҥэ уһуннаах араас күүрүүлээх уот ситимнэрин көрөн-истэн олороллор. Кинилэр 4205,8 км уһуннаах уот ситимин, 129 подстанцияны, 5 дизельнэй ыстаансыйаны, 1620 трансформаторнай подстанцияны, уоту үллэрэр пууннары көрөн-истэн үлэлэтэллэр. Барыта 611 тыһыынча кв км иэннээх сиргэ-уокка үлэлииллэр. Бу территорияҕа барыта 121 муниципальнай тэриллии, 243 тыһыынча нэһилиэнньэлээх 158 нэһилиэнньэлээх пуун баар. Билигин Арҕааҥҥы элэктэриичэскэй ситимнэри дириэктэр Алексей Старцев үүннүүр-тэһиинниир.
Бүгүн Бүлүү умнаһын улуустарын уотунан, ититиинэн хааччыйар түөрт тэрилтэ үлэтин-хамнаһын сырдатан ааһыахпыт.
Бу улуустар сүнньүнэн 70-с сыллардаахха тутуллубут 394 км усталаах 110 кВ күүрүүлээх Сунтаар – Ньурба – Үөһээ Бүлүү – Бүлүү ситимиттэн уоттанан олороллор. Уот ситимэ 7 улахан подстанциялардаах: Элгээйигэ, Сиэйэҕэ, Күндээдэҕэ, Ньурбаҕа, Оҥхойго, Үөһээ Бүлүүгэ, Бүлүүгэ. Саас ахсын, кулун тутар 20-с күннэриттэн быһа холоон муус устар 10-гар диэри бу ситимҥэ хапытаалынай өрөмүөн үлэтэ барар. Бу кэмҥэ Ньурбаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Бүлүүгэ дизельнэй электростанциялар холбонон нэһилиэнньэни уотунан хааччыйаллар. 4 РЭС биригээдэлэрэ, ону таһынан бэдэрээттэһэн үлэлиир тэрилтэлэр суол-иис баарын баттаһа ситимнэри учаастактарга үллэстэн П, АП быһыылаах улахан баҕаналары анал тиэхиньикэ көмөтүнэн уларыталлар. Сыл ахсын уокка, уотунан ититиигэ холбонооччу баҕалаах ыал элбии турар буолан, кыамта тиийбэт кыһалҕата үөскээн саҥа ситим тутуллар буолла.
Бу саҥа 110 кВ күүрүүлээх Сунтаар – Ньурба ситим бырайыага билигин оҥоһулла сылдьар, кэлэр сыл ахсынньытыгар бүтүөхтээх. Саҥа тутууга “Якутскэнерго” хампаанньа 3 млрд солк. тахса үбү көрөр. Ойуур баһаара, ардах, хаар хотуппатын туһугар уот ситимэ тимир баҕаналардаах буолар. Сунтаарга уонна Ньурбаҕа подстанциялар оборудованиелара саҥардыллара күүтүллэр. Бу саҥа эбийиэк тутуллан үлэҕэ киирдэҕинэ, Бүлүү бөлөх улуустарын уотунан, итиинэн хааччыйыы лаппа тупсуо этэ.
СУНТААРДААҔЫ РЭС
Уонча сыллааҕыта дойдубар, Сунтаарга, анаан-минээн оройуоннааҕы элэктэриичэскэй ситимнэр үлэлэрин билсэ, көрө-истэ сылдьыбыттааҕым. Оччолорго 317,9 км уһуннаах Сунтаар – Өлүөхүмэ – НПС №14 220 кВ үрдүк күүрүүлээх уот ситимэ тутуллан, «Илин Сибиир – Чуумпу акыйаан» ньиэп ситимин ыстаансыйалара уотунан хааччыллыбыт кэмнэрэ этэ. Онон энэргиэтикэ салаатыгар сайдыы саҥа суолугар үктэммит кэмнэрэ буолар.
Билиҥҥи туругунан Сунтаардааҕы РЭС көрүүтүгэр улуус 26 нэһилиэктэрэ киирэллэр. 108 үлэһиттээх тэрилтэ хааччыйыытыгар 517,86 килэмиэтир уһуннаах 35/110 кВ үрдүк күүрүүлээх ситимнэр, итиэннэ 11 подстанция киирэллэр.
Сунтаардааҕы РЭС 1972 сыллаахха Бүлүүтээҕи элэктэриичэскэй ситимнэр састаабыгар тэриллэннэр, номнуо бу сыллар тухары үтүө суобастаахтык Антипиннар, Егоровтар, Игнатьевтар, Никаноровтар, Возненколар, Кимнэр династиялара үлэлииллэр.
Оройуоннааҕы элэктэриичэскэй ситимнэри номнуо уонтан тахса сыл устата Юрий Григорьев сатабыллаахтык салайан олорор.
– 2021 сыллааҕы былааммыт бу күннэргэ туолла. Билигин Уһун Күөл уонна Маар Күөл ситимин оҥоро сылдьабыт. Үлэ сотору бутүөхтээх. Бу күннэргэ ситимҥэ хаар олоруутун көрө сылдьабыт. Нэһилиэктэри кытта мэлдьи үлэлиибит. Улууспутугар саҥа дьиэ тутуута элбии турар. Икки нэһилиэктэн: Бүлүүчээнтэн уонна Наахараттан сайаапка киирбитэ. Билигин Сунтаар-3 подстанция хаһан үлэҕэ киирэрин олохтоохтор кэтэһэллэр. Быйыл былаан быһыытынан үлэҕэ киириэхтээх этэ да, кэккэ харгыстар үөскээтилэр. Трансформатордара турбуттара. Подстанция
70-80 % үлэтэ үмүрүтүлүннэ. Ситимнэр баҕаналара турбуттара. Билигин уот ситимин тардыыта хаалла. Ити холбонноҕуна, биһиги 10 кВ көһүөхтээхпит, — диэн Юрий Кимович иһитиннэрдэ.
БҮЛҮҮТЭЭҔИ РЭС
Бүлүүтээҕи РЭС Бүлүү улууһун нэһилиэнньэлээх пууннарын сэргэ, Кэбээйи улууһун сорох чааһын уотунан хааччыйар. Барыта 11 подстанцияны, 1257 км уһуннаах уот ситимин, 177 трансформаторнай подстанцияны, 4 дизель-генератордаах дизельнэй электростанцияны,
7,8 МВт кыамталаах газотурбиннай 3 установканы көрөн-истэн үлэлэтэллэр. Улахан кэлэктиипкэ барыта 93 уопуттаах исписэлиис үлэлиир. Начаалынньык Егор Константинов, кылаабынай инженер Максим Шадрин.
Түүннэри-күнүстэри тохтоло суох уотунан хааччыйар инниттэн сылын аайы былаан быһыытынан сөптөөх үлэ ыытыллар. Ол курдук, 110/35/6 кВ Бүлүү, 35/6 кВ ВДЭС уонна 35/10 кВ Тоһуу подстанцияларга оборудование саҥардылынна. Трансформатордар кыамталарын улаатыннарыыга сөптөөх үлэ ыытылынна. Дизельнэй ыстаансыйаҕа аныгы оборудованиены туруоран, кыамтатын өссө күүһүрдэн биэрдилэр. Ону тэҥэ, дизельнэй ыстаансыйаҕа уонна газотурбиннай установкаҕа ыраахтан олорон салайары хааччыйар анал аппаратуураны туруоруу ситиһилиннэ. Бары билэрбит курдук, нэһилиэнньэлээх пууннарга уот ситимин саҥардан уларытыы күүскэ барар. Ол курдук, быйыл Бөтүҥҥэ, Тааһаҕарга хаһаайыстыбаннай ньыманан 0,4/10 кВ ситимнэр боруобаттарын бөрүөһүннээххэ (СИП – самонесущий изолированный провод) барытын уларытыы ситиһилиннэ. Ону тэҥэ, Тыымпыга уонна Бороҕоҥҥо сорох өттө бүрүөһүннээҕинэн эмиэ уларытылынна. Кэбээйи улууһугар чугас сытар 4 нэһилиэги уотунан хааччыйаллар. Билигин түһүмэҕинэн уот ситимин саҥардыы ыытыллар.
Кэлэр сыллааҕы үлэ былаана барыта чуолкай биллэр. Ол курдук, Дьөккөҥҥө 10 кВ ситим олоччу уларытылынна, кэлэр сылга 0,4 кВ ситим уларыйыахтаах. Бу улахан үлэни үмүрүтүү буолар. Кэлиҥҥи кэмҥэ федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагыраамалар чэрчилэринэн, саҥа эбийиэктэр тутуллан үлэҕэ киириилэрэ элбээтэ. Холобур, хотоннор, үүт сыахтара, хочуолунайдар, социальнай хабааннаах эбийиэктэр тутуллаллар. Баларга хайаан да уот ситимэ тиэрдиллиэхтээх, маны Бүлүүтээҕи РЭС кэлэктиибэ эрэллээхтик толорор. Холобур, федеральнай бырагыраама чэрчитинэн, Үгүлээккэ оҕо саада уонна I Күүлэккэ саҥа оскуоланы тутуу барар.
НЬУРБАТААҔЫ РЭС
Бүгүҥҥү күҥҥэ Ньурбатааҕы РЭС-кэ 124 киһи үлэлиир. Мииринэйтэн көһөн кэлбит сулууспалар эмиэ бааллар. Ону тэҥэ, кылаабынай инженер, суһал-диспиэтчэрискэй сулууспалар, суһал көһө сылдьан үлэлиир биригээдэ, Чуукаардааҕы ситим учаастага, Маардааҕы монтердар пууннара, дизельнэй электростанция, 110,35 кВ ситимнэргэ өрөмүөннүүр-эксплуатациялыыр уонна 10/6/04 кВ ситимнэргэ үлэлиир биригээдэ сулууспалара бааллар. Быйылгыттан Энергосбыт иниспиэктэрдэрэ, маастар уонна үс хонтуруоллуур үлэһиттэр оройуон иһигэр 8000 кэриҥэ абоненнары уонна уоту уоран туттааччылары кытта үлэлииллэр.
«Быйыл былааннаммыт үлэ матырыйаала барыта кэмигэр кэлбитэ. Кыбаарталынан былааннаан үлэни ыытабыт. Хапытаалынай өрөмүөн үлэтэ биирдэ оҥоһуллан хаалбат, сорох сиргэ кыһын, сороххо сайын ыытыллар. “Русгидро” тэрилтэ ирдэбил туруоран, быйылгы былааммытын кэмигэр толордубут. Былаан быһыытынан 10/6 кВ ситимҥэ 10 км уһуннаах бүрүөһүннээх ситими тардыахтаахпыт оннугар 33 км тартыбыт. 0,4 кВ ситимҥэ (ыалларга киирэр ситимнэр) 12 км былааннаммыт буоллаҕына, 17 км таҥныбыт. Бу – былааны таһынан үлэлээһин буолар. Ньурба улууһун үрдүнэн барыта 1554 км уһуннаах уот ситимэ баар. Тиэхиньиичэскэй холбонууга нэһилиэнньэни кытта ыкса үлэлиибит. Киирбит сайаапкаларынан уот ситимэ тардыллар. Саҥа бырагыраама киирэн, “Якутскэнерго” ПАУо саайтыгар килийиэннэр сайаапкаларын биэрэллэр. Ахсынньы 1 күнүнээҕи туругунан, уотунан ититиигэ уопсайа 208 дуогабар (2760 кВт) оҥоһулунна. От ыйыгар саҥа сокуон тахсан, хас биирдии ыалга уот учуотун өйдөөх прибора туруохтаах, ол счетчиктарбытын сакаастаан ылабыт. Бу маны таҥыы үлэтэ сааскы ыйдарга ыытыллара былааннанар, ол гынан баран, хайа кыалларынан, эрдэ ыыта сатыыбыт», — диэн Ньурбатааҕы РЭС салайааччыта Александр Егоров кылгастык кэпсээтэ.
ҮӨҺЭЭ БҮЛҮҮТЭЭҔИ РЭС
Үөһээ Бүлүүтээҕи РЭС-кэ билигин 84 киһи үлэлиир. Кэлэктииби Николай Ильин салайар. 10 подстанцияны, 110/35 кВ кыамталаах 421 км уонна 10/0,4 кыамта күүрүүлээх 717 км уһуннаах уот ситимнэрин көрөн-истэ үлэлэтэн, улуус үрдүнэн 21 нэһилиэнньэлээх пууну уотунан хааччыйар.
Араас сылларга оройуоннааҕы ыстаансыйаны Михаил Курилов, Николай Горохов, Иван Баннахов, Иннокентий Филиппов, Борис Стрельцов, Николай Афанасьев, Сабир Ибрагимов, Роман Варфоломеев, Святослав Михайлов, Егор Тимофеев салайбыттара. Бу дьон аата Үөһээ Бүлүү эрэ буолбакка, Саха сирин энэргиэтикэтин устуоруйатыгар киирбиттэрэ.
Улуус энэргиэтикэтин сайдыытыгар дьоһун кылааттарын киллэрбит линейнэй сыах маастара Иван Семёнов, электромонтёрдар Николай Матвеев, Иван Долгунов, ПАЭС машиниһа Прокопий Аянитов, ДВС машиниһа Андрей Семёнов, ДЭС маастара Иннокентий Нестерович уонна да атыттар ааттарынан киэн тутталлар.
Билигин оройуоннааҕы РЭС-кэ Ильиннар, Ивановтар, Егоровтар, Трофимовтар, Нестеровичтар династиялара, маны таһынан үтүө суобастаахтык автоподъемник суоппара Ариан Семёнов, тырахтарыыс Александр Огочонов, электромонтёрдар Валерий Егоров, Василий Иванов, ДВС машиниһа Василий Иванов, Анатолий Сыркашев үлэлии сылдьаллар.
РЭС үлэһиттэрэ быйыл 10, 35 кВ ситимнэри өрөмүөннээтилэр. Маны таһынан, 35 кВ Далыр – Харбала, 10 кВ Далыр – Кырыкый ситимнэр ойуур баһаарыттан эмсэҕэлээннэр баҕаналары уларыттылар.
edersaas.ru