50 сыл анараа өттүгэр этэ! Найахы хорун ансаамбылын бастакы дьоһун ситиһиитэ

Бөлөххө киир:

  1967 сыллаахха Улуу Өктөөп 50 сылын көрсө, Сойуус үрдүнэн, үлэлээн иитиллээччилэр уус-уран самодеятельностарын фестиваллара нэһилиэктэртэн саҕалаан, түһүмэхтэринэн, мөлүйүөнүнэн киһини хабан,  бэрт тэрээһиннээхтик ыытыллыбыта.

edersaas.ru


Найахы хорун уолаттарын ансаамбыла бу фестивалга, бүтүн Илин Сибиир зонатыгар Саха сирин чиэһин көмүскүүр быраабы ылбыта. Найахы нэһилиэгин бастакы холкуостарын тэрийэн сэрии кэмигэр биир да киһини хоргуппакка, сатабыллаах үлэлэринэн, дьаһалларынан кыайыыны уһансыбыт, өрөспүүбүлүкэҕэ ыҥырыы таһааран, бүтүн Саха сиригэр холобур буолбут, үлэҕэ көҕүлээбит холкуос бэрэссэдээтэллэрэ А.Заровняев, С.Парников, А.Оконешников, туруу үлэһиттэр Н.Фомин, Е.Румянцев курдук дьон уолаттара, уонна оройуон талааннаах ырыаһыттара,  бастаан оройуоммутугар талааннаах хормейстер С.Г.Васильев салайыытынан, онтон куоракка киирэн саха биллиилээх хормейстера Ф.А.Баишеваҕа салгыы бэлэми барбыппыт. Бу үрдүк култууралаах, анал консерватория үөрэхтээх, киэҥ билиилээх исписэлиис, тыа уолаттарын, боростуой холкуостаах, учуутал, араас үлэһит дьонун олус кыһаллан үөрэтиспитэ. Сэмэммит Февронья Алексееваны олох таҥара курдук көрөр, сыһыаннаһар, көмөлөһөр, киниттэн үөрэнэр. «Амма эбэм», «Бинтиэпкэбэр» диэн ырыалары 6 куолаһынан үөрэтэбит. Балачча эрийсэн, син балачча ыллыыр буоллубут. 400-чэкэ киһилээх улахан дэлэгээссийэ, искусство маастардара, уус-уран самодеятельность кыттыылаахтара, өрөспүүбүлүкэ салалтата Иркутскай куоракка көтөн күпсүтэн тиийдибит.

Хаһан да өрөспүүбүлүкэ таһыгар тахсыбатах дэриэбинэ ыччаттарыгар барыта сонун, кэрэ. Дэлэгээссийэ састаабыгар аар саарга аатырбыт С.А. Зверев -Кыыл Уола бэйэтин ансаамбылын кытта кэлбит. Туох эрэ күндү түүлээх кутуруктарын салҕаан тиктэрбит уһун баҕайы сээлин моонньугар иилинэ сылдьар. Кыһыл саһыл тыһа бэргэһэлээх, бөдөҥ-садаҥ, аҕамсыйбыт, торуоскалаах сылдьар киһи курдук өйдүүбүн. Үҥкүүһүттэрин эрчийэригэр, ардыгар ол торуоскатынан атахха «тос» гынан эрэрдии  туттарын  толло көрөрбүт.

Куонкуруспут Иркутскай куорат саамай улахан тыйаатырыгар буолла. Сибиир араас омуктарын бииртэн биир кэрэ ырыалара-тойуктара, үҥкүүлэрэ-битиилэрэ ньиргийэн олордо. Ордук бүрээттэр үҥкүүлэрэ, олус сиэдэрэй көстүүмнэрэ сөхтөрдө. Сергей Зверев үҥкүүһүттэрэ, хас биирдии хамсаныылара чочуллубута, бииртэн биир кэрэ оһуору таһааран дохсун ытыс тыаһынан биһирэннилэр. Биһигини биллэрбиттэригэр, долгуйа-долгуйа киирэн турдубут. Тобукпут илибирии турар. Баян тыаһаабытыгар, дьэ ыллаан бардыбыт. Хайдах эрэ оһуой – хоһуой киирбит курдукпут. Саала балачча таһынна. Тахсан баран, «Ким эрэ урут түстэ. Арааһа иккистэр быһыылаах» эҥин диэн хардары тары бэйэ-бэйэҕэ түһэрсэн, мөккүөр саҕаланна. «Проваллаатыбыт быһыылаах» —дэһии буолла. Сэмэммит долгуйан илиитин мускуна-мускуна төттөрү таары хаамыталыыр, биһигини уоскута сатыыр. Арай түмүк тахсыытыгар «Найахы ансаамбыла лауреат буолла!» — диэбиттэригэр соһуччу үөрүү буолла! Онтукайбыт, атын акустикалаах саалаҕа ыллыыр уратылаах буолар эбит. Дорҕоон саалга көтөр буолан бэйэ-бэйэни истиһиигэ уустук буолар эбит. Ол иһин урут-хойут түһүспүт курдук истиһэн мөккүһэн ылбыт эбиппит. Дьэ, өрөгөйбүт үрдээн, «Биһиги даҕаны атын омуктартан итэҕэһэ суох, хата ордук ыллыыр эбиппит» — диэн харыс үрдээн, саха тэҥэ суох буола түстүбүт.

Бу — Найахы хорун уолаттарын ансаамбыла саха самодеятельнай вокальнай искусствотын, Саха сирин култууратын историятыгар аан бастаан профессиональнай таһымнаахтык, 6 куоласка арааран толорон, Арассыыйа түһүлгэтигэр таһаарбыт историческай суолталаах ситиһиитэ буолар. Онтон кынат үүннэрэн Найахылар саха самодеятельнай хоровой искусствотын Уус Алдан оройуонун биир уһук кыра бөһүөлэгиттэн, боростуой холкуостаах, дэриэбинэ интеллигенциятын мунньан улуу Москуба тэбэр сүрэҕэр Кириэмилгэ тиийэ ыллаан, Сахалары Саха дэтэн, хоровой искусство курдук уустук, сайдыылаах дойдуларга эрэ сайдыахтаах курдук өйдөнөр жанрга    бүтүн Союзка таһаарбыттара. Дэлэҕэ дойду кылаабынай хормейстерынан ааттанар ССРС норуодунай артыыһа профессор В.Г.Соколов 1973 с. Бүтүн Арассыыйатааҕы фестиваль түмүк кэнсиэрин кэнниттэн анаан-минээн Найахыларга кэлэн: «Вы первая ласточка из Севера!» — диэн хас биирдиибитин илиибитин тутан эҕэрдэлээн барыа дуо?!

Найахылар бу ситиһиилэрэ саха култууратын историятыгар кыһыл көмүс буукубанан суруллуохтаах. Ону өйбүт кылгаан, тугу да суолталаабат көлүөнэ үөскээн, бэрт былдьаһыы ухханыгар, буолбуту да буолбатах, буолбатаҕы да буолбут оҥоро сатыыр адьынат үөскээн, маннык историческай түгэннэр умнуллар турукка сылдьаллар. Аан бастаан миэстэтигэр бэйэбит суолталаан, пропагандалаан таһаарыахтаах этибит. Ону өйдүүр кэм кэллэ. Наар күннээҕинэн, ол бу буолар буолбат тэрээһиннэринэн толкуйдаан таһаара таһаара онно сүпсүгүрбүтэ буолан, күнү-дьылы бараан, дьиҥ маннык историческай, стратегическай суолталаах түгэннэри тумна сылдьабыт. Саха сирин историята сурулла сылдьарынан маннык түгэннэри туһааннаах тэрилтэлэр куттаммакка, чугуруҥнаабакка туруорсан да туран, историяҕа  киллэттэриэхтэрин наада.

Быйыл Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ 100 сылын туолуор диэри ити 50 сыллаах историческай ситиһиини бачча тухары суолталаан бэлиэтэммитин өйдөөбөппүн. Оччотооҕуга уонтан тахсыа барбыт дьонтон А.Заровняев, М.Никифоров, И.Бурцев уонна мин эрэ манна баарбыт. Ю.Дегтярев ханна баара биллибэт, баар буоллаҕына биллэриҥ.  Уоннааҕылар бары хайы-үйэ суохтар. Аҕыйах хаалбыт дьону туһанан эдэр ыччакка, култуура үлэһиттэригэр көрсүһүүлэри тэрийэн, оччотооҕу оройуоммут ыччаттарын ситиһиилэрин билиһиннэрэр тоҕо табыллыбатый?!

   Василий ПАРНИКОВ,

Найахы хорун комсора, старостата, солиһа, пропагандиһа.

 РФ, САССР култуураларын үтүөлээх үлэһитэ.

Хаартыскаҕа: В.С. Парников «Кэнчээри» ансаамбыл үбүлүөйүгэр.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0