Ааспыт нэдиэлэҕэ Өймөкөөн улууһун көмүс хостуур тэрилтэлэригэр “Сахамедиа” иһитиннэрэр-биллэрэр холдинг суруналыыстарын эспэдииссийэтэ үлэлээн кэллэ. edersaas.ru
Суруналыыстар Өймөкөөнү мээнэҕэ талбатылар. Бастакынан, промышленнай улуус Саха сиригэр көмүһү хостооһуҥҥа инники күөҥҥэ сылдьар. Иккиһинэн, “Саха ыччатын — промышленноска!” бырайыак 2009 сыллаахха Өймөкөөн улууһун дьаһалтатын уонна “Саха сирэ” хаһыат “Эдэр саас” сыһыарыытын кытта биир кэмҥэ тэҥҥэ олоххо киирбитэ. Ол эрээри бу икки биир хайысхалаах уонна ааттаах кэскиллээх бырайыактар уонча сылы быһа күн бүгүҥҥэ диэри бэйэ-бэйэлэрин кытта алтыспакка, тус-туспа хайысханан сайдан кэллилэр. Ол курдук, 2012 сыллаахха Өймөкөөҥҥө көмүс хостооһунугар 250 ыччат үлэлии кэлбитэ. 2013 с. өрөспүүбүлүкэ араас улуустарыттан 500-тэн тахса, 2014 с. — 1150 эдэр исписэлиис уонна оробуочай ыччат кэлэн көмүскэ үлэлээбиттэрэ. Бу сыллар усталарыгар Өймөкөөн улууһуттан бэйэтиттэн 162 ыччат горняк идэтин баһылаата.
СӨ Дьарыктаах буолуу сулууспата ыччаты үлэнэн хааччыйыыга былааннаахтык үлэлиир.
Оттон “Эдэр саас” хаһыат суруналыыстарын көҕүлээһининэн тэриллибит “Саха ыччатын – промышленноска!” (СЫП) бырайыак аҕыс сылы быһа үрдүкү кылаас үөрэнээччилэрин өрөспүүбүлүкэ арҕаа улуустарынан сырытыннаран, алмаас промышленноһын салаатын билиһиннэрэн кэллэ. Онон быйылгыттан Өймөкөөн улууһун көмүс хостуур тэрилтэлэригэр сылдьан, үлэ хаамыытын кытта билсэн баран, эһиилги сылтан “Эдэр саас” хаһыат суруналыыстара бэйэлэрин бырайыактарын аны көмүс хостуур салааҕа хайыһыннарыахтара. Бу туһунан суруналыыстар десаннарын салайар Надежда Самсонова санаатын маннык үллэһиннэ:
— Өймөкөөн улууһугар суруналыыстар бөлөхтөрө, нууччалыы эттэххэ, “разведкалыы” кэллибит диэххэ сөп. Өймөкөөнү талыыбыт мээнэҕэ буолбатах. Дьиҥэр промышленность бу салаата Алдаҥҥа да, Уус-Маайаҕа да сайдыбыт сирдэрэ буоллахтара. Ол эрээри “Саха сирэ” хаһыат “Эдэр саас” сыһыарыыта Өймөкөөнү кытта ыкса сибээстээх диэххэ сөп. Ол курдук, биһиги 2013 сыллаахха Өймөкөөҥҥө ыытыллыбыт Ыччат ыһыаҕар пресс-киини үлэлэппиппит. Ол онтон ыла биһиги Өймөкөөн ыччатын лиидэрэ Станислав Григорьевы кытта ыкса сибээстээтик үлэлиибит. Бары ыытыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрээһиннэргэ Өймөкөөн ыччата өрүү бириистээх миэстэҕэ тиксэрин, инники күөҥҥэ сылдьарын көрө-истэ сылдьабыт. Уопсайынан, Өймөкөөҥҥө биирдэ кэлбит киһи бу үтүө дойдуга кэлэ эрэ туруон баҕарар. Ол да иһин буолуо, төһө да айана уустугун иһин, көмүс хостоһоонун салаатын билиһиннэриигэ Тымныы полюһун талбыппыт. Түгэнинэн туһанан, биһиги бастакы билсиһии сырыыбыт табыллыбытыгар улуус муниципалитетын, “Хаҥалас» уонна “Тарын» көмүс хостуур хампаанньалар салалталарыгар истиҥ махталбытын тиэрдэбит. Кинилэр көмөлөрүнэн биһиги икки күн иһигэр бэрт таһаарыылаахтык үлэлээтибит, көмүсчүттэр үлэлэрин кытта сиһилии билистибит. Хаһан да көрбөтөхпүтүн көрөн, сөҕөн-махтайан баран эрэбит. Бырайыак аҕыс сылы быһа үлэлээбитин тухары биһигини кытта 300 оҕо сылдьыбыт буоллаҕына, 200-һэ промышленность салаатыгар араас идэлэри баһылаатылар. Онон өрөспүүбүлүкэ оскуолаларын үрдүкү кылаастарын үөрэнээччилэригэр профориентационнай үлэни ыытарбыт олус туһалааҕын өйдөөн, оҕолорго аны көмүс хостооһунун салаатын хайаан да билиһиннэрэр санаалаахпыт. Онон мантан инньэ Өймөкөөн улууһун көмүсчүттэрин кытта ыкса сибээһи тутуһуохпут.
Суруналыыстар муниципалитет баһылыгын 1-кы солбуйааччы Игорь Водовозовы уонна Уус-Ньара оскуолаларын үрдүкү кылаастарын үөрэнээччилэрин кытта көрүстүлэр.
Мин “Саха сирэ” хаһыат суруналыыһа, “Эдэр саас” хаһыакка эмиэ үлэлэһэр айар үлэһит буоларым быһыытынан, кэллиэгэлэрбин кытта “Хаҥалас” көмүс хостуур хампаанньа “Ольчан” уонна “Крутой” көмүс хостуур учаастактарыгар сырыттым. Туох кистэлэ кэлиэй, Өймөкөөҥҥө төрөөбүт ааттаахпын да, биирдэ да көмүс хостооһун үлэтин илэ харахпынан көрбүтүм суоҕа. Эгэ, хаһан көһөҥө көмүһү илиибэр туппутум баарай?! Ол да иһин буолуо, көмүс хостооһунун учаастагар сылдьан баран, сууйуу сезона үгэннээн турар кэмигэр күүстээх үлэ бара турарын илэ харахпынан көрөн итэҕэйдим.
“Хаҥалас” көмүс хостуур хампаанньа кылаабынай инженерэ Пюрвя Кармадаев бэлиэтииринэн, кэлиҥҥи сылларга тэрилтэ 400 үлэ миэстэтин арыйбыт.
-Быһа холуйан үлэһиттэрбит 40% — олохтоох ыччат. Хампаанньа сүрүн соруга – геологическай чинчийиини ыытан, руданан көмүһү хостооһуну сайыннарыы. Ол иһин сүрүн болҕомтону геодезическай уонна геохимическай чинчийиигэ уурабыт. Оччотугар бу билигин үлэлии турар сирдэрбитигэр 15-20 сыл үлэлиир кыахтаныахпыт, — диэн кэпсиир Пюрвя Кармадаев.
Суруналыыстар бөлөхтөрүн атаарыы түгэнигэр “Хаҥалас” көмүс хостуур хампаанньа уопсастыбаннаһы кытта сибээһи олохтуур исписэлииһэ Вера Михалева:
— Кытаатыҥ, эдэр дьон, санаабыккытын салгыы олоххо киллэрэн иһиҥ! Уонча сыл устата олус кэскиллээх бырайыагынан үлэлиир эбиккит. Саҥаттан саҥа, сонунтан сонун сүүрээни олоххо киллэрэн иһэргит олус хайҕаллаах суол. Эһиги уоттаах хараххыт — үлэҕитин хайдахтаах курдук таптыыргыт туоһута. Өймөкөөҥҥө “төрөөбүт” ыллыктаах баҕа санааҕыт туолан, кэскиллээх дьыалаҕытыгар саҥа олук ууруллуннаҕа буолуохтун! — диэн үтүө тыллаах алгыс тылларын этэн, барыбытын олус үөртэ.
Онон эһиилгиттэн “Саха ыччатын – промышленноска!” бырайыак аны Дьокуускай-Өймөкөөн туһаайыыны тутуһуоҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.