Саха сирин ИДьМ иһитиннэрэринэн, түөкүттэр сырыы ахсын дьону албынныыр ньымалара уларыйан иһэр. Харчыбытын итинник дьонтон харыстыыр сыалтан олус сэрэхтээх, болҕомтолоох буоларбыт ирдэнэр, ким баҕарар кинилэр угаайыларыгар киирэн биэриэн сөп.
Ол эрээри, статистиканы көрдөххө, кыратык да буоллар, балаһыанньа арыый тупсубут, ол курдук, 2022 сыл тохсунньутуттан бэс ыйыгар диэри кэмҥэ 1135 маннык дьайыы буолбут, ол ааспыт 2021 сыл бу кэминээҕэр (1212 дьайыы) аҕыйаабыт. Киһи сөҕүөх, төлөпүөн, интэриниэт нөҥүө массыанньыктар сиэртибэлэринэн ордук орто саастаах дьон буоллулар, биэнсийэ саастаах дьоннооҕор. Ол туһунан информационнай технологиялары туһанан албынныыр дьайыылары утары үлэлиир отдел начаалынньыга, полиция подполковнига Алексей Мударисов тоһоҕолоон бэлиэтиир. Анаалыс көрдөрөрүнэн, дистанционнай уорууларга түбэспиттэр: 30-45 саастаахтар (43,5%), 60 сааһыттан үөһээ (14%). 18-24 саастаах ыччат (12,9%). 25-29 саастаахтарга көрдөрүү 10,8% тэҥнэстэ.
Түөкүннүүр дьайыылар исхиэмэлэрэ
Маннык балаһыанньа тоҕо үөскүүрүй диэҥҥэ, подполковник маннык быһаарар:
“Орто саастаах дьон атыттардааҕар элбэх харчылаахтар, ону таһынан, орто саастаах эр киһи да, дьахтар да аныгы информационнай технологиялары киэҥник баһылаабыт буолар. Эбиитин сыаналаах төлөпүөннээхтэр, көмпүүтэрдээхтэр. Кинилэргэ эрийэн массыанньыктар инвестициялар араас туһаларын туһунан этэллэр, орто саастаах дьон бэйэлэрэ интэриниэтинэн дьиҥнээх саайт оннугар араас албын «фишинговай» саайтарга киирэн, ас-үөл, таҥас сакаастыылларыгар баан кааарталарын дааннайын биэрэллэр, сыыппара куодтарын суруйаллар уонна түмүгэр харчыларын сүтэрэллэр. Саастаах дьон ордук «кыһалҕаҕа түбэспит» аймахтарын «быыһыыр» уонна «эһиги ааккытыгар кирэдьиит оҥоһуллубут» диэн ис хоһоонноох албыҥҥа киирэн биэрэллэр. Маннык угаайыга оннооҕор эдэр дьон түбэһэр.
Албыннааһын саҥа көрүҥнэрэ
Түөкүттэр аныгы үйэ информационнай технологияларын олус бэркэ баһылаабыт дьон буолаллар. Анал эпэрээссийэ, сааҥсыйа буолбутугар дьон араас тиэхиньикэни атыылаһар түбүккэ түспүт кэмнэригэр, түөкүттэр тиэхиньикэни атыылыыр араас саайтар клоннарын оҥорбуттар уонна инвестициялар стабильнайа суохтарынан куттаабыттара. «Интэриэһинэйэ диэн, анал эпэрээссийэ саҕаланыытыгар, олунньу ыйга, түөкүттэр ахсааннара аҕыйах этэ», — диир подполковник Алексей Мударисов.
«Маннык албын колл-кииннэр билигин кыраныысса таһыгар олоҕураллар, онон кыайан тутуллубаттар диэн сабаҕалыыр этибит, оттон билигин күннэтэ дьоҥҥо эрийэллэрэ элбээтэ, куруук араас тэрилтэлэр үлэһиттэрэбит диэн эрийэллэр. ИДьМ киэҥ өрүттээх информационнай үлэни ыытар, ол эрээри үгүс киһи «биһиги түбэспэт инибит» диэн сыыһа толкуйдаахтара киһини дьиксиннэрэр. Итинник санаалаах дьон биһиги ыытар профилактическай үлэбитигэр болҕомто уурбакка, түөкүттэргэ түбэһэллэр», — диир кини.
Сибээс оператора биллибэт нүөмэри
блокируйдуур кыахтаах
ИДьМ төлөбүрдээх өҥөтүнэн туһаныаххытын баҕарбат буоллаххытына, саатар, биир манныгы өйдөөҥ: өскө Баан эбэтэр Биэнсийэ пуондатын үлэһитэ эрийэбин диэтэҕинэ, тутатына кэпсэтиини тохтотон баран, ити этиллибит тэрилтэлэргэ эрийэн чуолкайдаһар ордук. Баан каартатын нүөмэрин ханна да интэриниэт ситимигэр киллэримэҥ!