2019 сылга үп-харчы туруга хайдах буолуой?

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Ханнык баҕарар дьиэ кэргэн үбүн-харчытын өҥө уонна табаар сыаналара үрдээһинин учуоттаан торумнуур. Оттон ол бэрт үгүстэн, ол иһигэр, валюта кууруһуттан, үп-харчы уопсай туругуттан, дойдуга баар быһыыттан-майгыттан улахан тутулуктаах. Үүнэр сылбыт бу өттүгэр тугу тосхойуоҕай? Валюта кууруһа төһө халбаҥныай, бүддьүөппүт туруга хайдах буолуой?

edersaas.ru


Бу туһунан бэйэтин санаатын Ил Түмэн бүддьүөт, үп-харчы, нолуок уонна сыана бэлиитикэтигэр, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар бастайааннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев маннык этэр:
— Дуоллар хамсааһыныттан саҕалаатахха, сыл саҕаланыытыгар солкуобай бэйэтин балаһыанньатын быстах кэмҥэ сүтэриэҕэ. Үп-харчы экспертэрэ биир дуоллар 70-75 солкуобайга тиийиэҕэ, ол эрээри сыл ортотун диэки төттөрү, билиҥҥи таһымыгар, 65 солкуобайга, түһүөҕэ диэн этэллэр. Ити көстүүнү эбиллибит суума нолуога (НДС) икки бырыһыан үрдэтиллэрин кытары ситимнииллэр.
НДС үрдээтэҕинэ, оҥорон таһаарааччылар сыаналарын 5-6 бырыһыантан саҕалаан 10 бырыһыаҥҥа тиийэ үрдэтиэхтэрэ эрээри, син биир тэҥнии, билиҥҥи сыананы тутуһа сатыахтара. Инньэ гынан, 2019 сылга, киһи дьиксинэр уустук балаһыанньата үөскүө суоҕа. Саамай сүрүнэ, дуоллар халбаҥнааһына улахан охсууну оҥоруо суохтаах, оччотугар бүддьүөккэ кэм туруктаах соҕус сыл буолуоҕа. Инфляция сыллата буоларын курдук, түөрт бырыһыантан ордук тахсыа суоҕа.
Оттукка-уматыкка, бэнсииҥҥэ кууһунан сыана үрдээһинин кэпсэтии быһыытынан тохтотон тураллар диэн буолар. Билигин акциз уонна сиртэн хостонор туһалаах баайтан киирэр нолуогу улаатыннарыы таһымыттан оттук бэйэҕэ тутар сыаната төһө даҕаны намыһаҕын иннигэр, уопсайынан сыана үрдүү турара син биир сабыдыаллыыр. Ону бу ырыынак кэмигэр бобор-хаайар кыаллыбат, сокуоҥҥа да сөп түбэспэт. Ити иһин оттук-уматык уонна бензин сыаналара үрдүүрэ сэрэйиллэр.
Өрөспүүбүлүкэ иһинэн ыллахха, үүнэр 2019 сылы мин бигэтийии сылын курдук сыаналыыбын. Кэлэр сыллаах бүддьүөппүтүн ылынныбыт. Биһиги былырыын 2018 сыллаах бүддьүөтү ыларбытыгар дохуоттаах чааһы 188 миллиард солкуобайтан саҕалаабыт буоллахпытына, быйыл 201 миллиартан саҕалаатыбыт, ол эбэтэр, бүддьүөккэ киирэр дохуот лаппа улаатыннарылынна. Дьэ, бу биллэн турар, киһини үөрдэр үчүгэй көстүү! Бүддьүөт ороскуота 202 млрд солк буолара сабаҕаланар, маныаха Бэрэсидьиэн ыам ыйынааҕы ыйааҕын олоххо киллэриинэн хамнаһы үрдэтии элбэҕи охсор. Иккис улахан ороскуот ОДьКХ өҥөтүн төлөбүрүн субсидиятыгар барар, бу салааҕа ананар үп 70-80 %-на көрүлүннэ. Оттон хамнаска ыктарыы баар буолуон сөп. Тоҕо диэтэххэ, хамнас үрдээһинэ хомойуох иһин, биһиги дохуоппутун кытары кыайан ситимнэммэт, дохуот үрдээһинин дөбөҥнүк куоһарар.
Федерацияттан үп-харчы кэлиитэ былаан да быһыытынан итиэннэ национальнай бырайыактарынан үлэ саҕаламмытынан сибээстээн, кэлэр биэс сылга лаппа улаатар чинчилэннэ. Киинтэн үп-харчы тустаах сыалга-сорукка чопчу туһуланан кэлэр, ону биһиги судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа итиэннэ национальнай бырайыактары кытары алтыһыннарыахтаахпыт. Онон бу өттүгэр элбэх уларытыы үлэтэ ыытыллара ирдэнэр. Итинэн сибээстээн, холобур 2018 сылга Онкология киинин бастакы уочаратын, Кардиология отделениетын курдук улахан эбийиэктэр ситэриллибит буоллахтарына, саҥа сылга уруккуттан былааннаммыт эбийиэктэргэ үлэ барыаҕа, оттон национальнай бырайыактарынан улахан эбийиэктэр тутуу 2020 сылтан саҕаланыахтара.

Раиса СИБИРЯКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0