Соторутааҕыта уон бииргэ төрөөбүттэр оҕо эрдэҕинээҕилэрин курдук кэчигирээн туран, 40-тан тахса сыл буолан баран түспүт хартыскалара “бассаабынан” Саха сирин кэрийэ көтөн, дьон кэрэхсэбилин ылла. Бу Орто Халыма улууһун 2-с Хаҥалас нэһилиэгин олохтоохторо, Дьоруой Ийэ Александра Андреевна Слепцова оҕолоро буолаллар.
Оҕону төрөөбүт түөлбэтигэр, нэһилиэгэр бэриниилээх, бэйэ кыаҕар эрэллээх гына иитэн таһаарбыт Дмитрий Николаевич уонна Александра Андреевна Слепцовтар 1953 сыл кулун тутар 27 күнүгэр ыал буолбуттара. 10 оҕону: үс кыыһы, сэттэ уолу төрөтөн-иитэн улаатыннарбыттара.
Аҕалара Дмитрий Николаевич 4 кылаас үөрэхтээх, артыалга суоттуур, суруйар биригэдьиир, кэлин отделение кыладыапсыга, “мясомолпром” үлэһитэ этэ. Нэһилиэк салайар үлэтигэр үлэлээн, коммунист аатын өрө тутан, элбэх мэтээллэринэн, анал бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта, РСФСР тыа хаһаайыстыбатын Социалистическай куоталаһыытын кыайыылааҕа, улууска дуобат оонньуутун чөмпүйүөнэ этэ.
Ийэлэрэ Александра Андреевна тыа хаһаайыстыбатын үлэтиттэн саҕалаан, кэлин өр кэмҥэ оскуолаҕа остуораһынан үлэлээбитэ. Оччотооҕу олох сиэринэн, оҕолорун таҥыннараары иистэнэн, кыһыҥҥы-сайыҥҥы таҥнар таҥастарын тигэн, атахтарын таҥаһыгар тиийэ улларан, батыһыннара сылдьан оттоон-мастаан, үлэҕэ сыһыаран улаатыннарбыта.
“Нэһилиэк сис ыаллара буолан олороллор”
Слепцовтар тустарынан урут нэһилиэк баһылыгын солбуйааччынан үлэлээбит Людмила Ивановна Никитина бу курдук кэпсиир:
—Кинилэр 52 сыл бииргэ олорбуттара, 7 төрөппүт уолаттара бары Сэбиэскэй Аармыйаҕа сулууспалаабыттарыттан ордук киэн тутталлара. Оҕолоро ыал буоллахтарына, аҕалара хайаан да сүгэтин кыбына сылдьан, барыларыгар дьиэлэрин тутуспут үтүөлээх. Оҕолоро аҕаларын чиэстээн, 90 сааһын туолар үбүлүөйүгэр нэһилиэккэ улахан дуобат күрэхтэһиитин оҥорон, дьон кэрэхсэбилин ылбыттара. Элбэх оҕолоох ыаллар бөһүөлэк ортотугар дьиэ туттан, тиит, хатыҥ мастары олордубуттара, сайын ахсын көҕөрөн-чэлгийэн тураллара олус да киэргэтэр.
Улахан кыыстара Пелагея Дмитриевна Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун салайар каадырдары бэлэмниир салаатын бүтэрэн, төрөөбүт нэһилиэгэр кэлэн ньирэй иитээччинэн үлэлээн, оройуон, “Алаһыай” совхоз “чөмпүйүөн ньирэй иитээччитэ” аатын ылбыта, үлэ бэтэрээнэ буолбута.
Иккис кыыс Мария Дмитриевна СПТУ үөрэҕин бүтэрэн, өр кэмҥэ арыы сыаҕын маастарынан үлэлээбитэ.
Үһүс оҕо, улахан уол Андрей Дмитриевич бастаан ферма биригэдьииринэн, Эбээх отделениетын управляющайынан, II Хаҥалас нэһилиэгин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн, «Эбээх» совхоз дириэктэринэн, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгынан, “Колыма парк” салайааччытынан биэнсийэҕэ тахсыар диэри үлэлээн, билигин Орто Халыма куоракка олорор. Төрөөбүт нэһилиэгэр спортивнай сааланы, дизельнэй станцияны, буоста дьиэтин, кулуубу, элбэх хаһаайыстыбаннай тутуулары иилээн-саҕалаан туттарбыт үтүөлээх. 2-с Хаҥалас нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.
Кыра кыыс Валентина Дмитриевна СГУ математическай салаатыгар үөрэнэ киирэн баран, төрөөбүт дойду ахтылҕана баһыйан, төннөн кэлэн, ыанньыксыттаан, биирдии фуражнай ынахтан 2000 киилэлээх кирбиини хас да төгүл ылан, «За трудовое отличие» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Бырааттара Тимофей, Владимир убайдарын суолларын батан, тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэммиттэрэ. Тимофей эмиэ убайын кэнниттэн “Эбээх” совхоз дириэктэринэн, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгынан үлэлээбитэ, кэлин улахан ИП тэринэн, улуус киинигэр нэһилиэнньэни үрүҥ-хара аһынан хааччыйар «Туймаада» маҕаһыыннаах.
Оттон Владимир нэһилиэк дьаһалтатыгар тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһинэн үлэлиир, СӨ тыа хаһаайыстыбатын, тутуу министиэристибэтин уонна Ил Түмэн Бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыта. Николай, Дмитрий, Алексей, Михаил бары төрөөбүт нэһилиэктэригэр механизатор үлэтигэр өр кэмҥэ үлэлээбит дьон.
Киһи сэргиирэ, бары ыал буолан, туспа дьиэлэнэн, ийэ-аҕа буолуу үөрүүтүн билэн, сиэн сытын ылан, нэһилиэк сис ыаллара буолан олороллор. Төрөөбүт-үөскээбит бөһүөлэктэригэр олохсуйбут аҕыс оҕоттон сэттэтэ бары ынах сүөһү ииттэллэр, бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэн, ылсан-бэрсэн олороллор.
2-с Хаҥалас нэһилиэгин олохтоохторо 3 Дьоруой Ийэ — Слепцова Евдокия Ивановна, Слепцова Александра Андреевна, Созонова Анна Васильевна ааттарынан киэн тутталлар.
“Аймахтарга старостаны анаатыбыт”
Быйыл Ийэ сыла биллэриллибитинэн, Слепцовтар төрөппүттэрин санаан, төрөөбүт түөлбэлэригэр мустан, бииргэ төрөөбүттэр көрсүһүүлэрин оҥорбуттара атыттарга холобур буолар.
Ол туһунан убайдара Андрей Дмитриевич бу курдук кэпсиир:
—Көрсүһүү туһунан идиэйэни бастаан бырааппыт Алексей Дмитриевич эппитэ: “Бары да сааһыран эрэбит, көрсүһэн, төрөппүттэрбитин, дьоллоох оҕо сааспытын саныахха-ахтыахха”, — диэбитин, бары сөбүлэспиппит. Онон, хомунан-тэринэн, Маай бырааһынньыгар көрүстүбүт.
Биһиги улахан эдьиийбит Полина Дмитриевна 72, кыра бырааппыт Михаил Дмитриевич 52 саастаахтар. Бары сүбэлэһэн, бастакы көрсүһүүнү саамай улахан эдьиийбит тэрийбитигэр махтанабыт. Кэлэр да өттүгэр биир аҕа саастаахпытыгар тиийэн көрсүһэргэ сүбэлэстибит.
Халыҥ аймахтарга оҕолорбутуттан саамай аҕаларын, төрөппүттэрбитигэр бастакы сиэн буолан кэлэн дьоллообут Полина Егоровнаны старостанан анаатыбыт, биһиги дьиэ кэргэн бары үгэстэрин тутуһарыгар эрэнэбит.
Оччотооҕу уонна билиҥҥи, икки хаартысканы холбоон, тэҥнии тутан оҥорбуппут. Бастакы хаартыскаҕа көстөр сэргэ ийэлээх аҕабыт бииргэ олорбуттара 50 сылыгар, 1997 сыллаахха турбута. Оттон дьиэбит аттыгар үүнэн турар 10 тиит маһы төрөппүттэрбит хас биирдиибит оскуолаҕа киирбит сылларбытыгар олордубуттара. Улаатан, баараҕадыйан, биир дьиэ кэргэн сылаас эйгэтин, тапталын тыыннаах туоһулара буолан, саас көҕөрө чэлгийэн, күһүн саһарчы сандааран, үүнэ турдахтара.
Ийэлээх аҕабыт бүгүрү үлэһит дьон буолан, төрөөбүт дойдубутугар тапталы иҥэрэн, бары бииргэ тутуһан олордохпут. Онон кинилэргэ муҥура суох махталбытын этэбит, оҕолорбутугар, сиэннэрбитигэр кинилэр тустарынан үтүө өйдөбүлбүтүн тиэрдэргэ кыһаллабыт.
Түмүккэ
Чахчыта да, төрөппүттэрэ үтүө дьон буолан, оҕолорун үчүгэйдик иитэн, иккиэ бэйэлэрэ сүүһүнэн ахсааннаах халыҥ аймах буола тэнийэн, Слепцовтар бииргэ тутуспутунан, төрөөбүт-үөскээбит дойдуларыттан халбарыйбакка, сайдарын-үүнэрин туһугар үлэлээн-хамсаан, ийэлээх аҕаларын ааттарын ааттата сырыттахтара. Бу буоллаҕа, сирдээҕи олох анала, орто дойдуга киһи буолан төрөөн-үөскээн, үлэлээн-хамсаан, кэннигиттэн үтүө аатыҥ хаалара, сыдьааныҥ-утумуҥ тэнийэрэ…
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: Л.Никитина.