Ил Дархан Айсен Николаев «2024 сылга диэри Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр судаарыстыбаннай салайыыны саҥардар соруктар туһунан» ыйаахха илии баттаата.
edersaas. ru
Бу бырайыагы 2019 с. тэриллибит «Госуправление 4.0» стратегическай лаборатория исписэлиистэрэ оҥорбуттара. Ил Дархан ыйааҕын сүрүн тутулун бу лаборатория исписэлиистэрэ быһааран биэрдилэр. Боруобалаан көрүү «судаарыстыбаннай гражданскай сулууспалаахтар», «стратегическай былааннааһын уонна кэтээн көрүү» уо. д. а. хайысхаларынан барбыттара.
Салайыыны судургутутуу 2019 с. СӨ Баайга-дуолга министиэристибэтигэр боруобалааһыны ааспыта. Ол түмүгэр докумуону оҥорууга үлэ бириэмэтэ 30% кыччаабыт. 40% араас дьайыы кыччатыллыбыт, кэккэ дьыалаҕа салалта үлэ 30%-ныгар кыттыспат буолбут. Бу бырайыак аны атын биэдэмистибэлэргэ олоххо киириэҕэ.
Аан дойду үрдүнэн сыстыганнаах дьаҥ өрө турбут кэмигэр судаарыстыбаннай салайыы тиһигэр сорох кэмҥэ уустук быһыы-майгы кэмигэр түргэн уонна көдьүүстээх суһал быһаарыыны эрэйэр түбэлтэҕэ эппиэттии охсор кыаллыбата көһүннэ. Үгүс административнай мэһэй баара көннөрү да кэмҥэ туруоруммут соругу дьон туһатыгар түмүктээтик толоро охсор кыаллааччыта суох. Ол иһин Ил Дархан Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэҕэ судаарыстыбаннай салайыыны саҥардар бырайыагы олоххо киллэрэн саҕалаата.
Өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга салайыыны уларыта тутарга 2024 сылга диэри сүрүн соруктары уонна тэрээһиннэри бэлиэтээтэ: судаарыстыбаннай гражданскай сулууспалаахтар үлэлэрин уонна салайыы тутулун, стратегическай былаанныһыны уонна кэтээн көрүүнү уларытыы. Олох уруккулуу дьаалытынан устар кыаҕа суох, онон аҕа баһылык тэрийэр үлэни көдьүүстээх уонна түмүктээхтик салайыы уолдьаспытын бэлиэтээтэ.
Бу бырайыак сүнньүнэн туох уларыйыаҕай? Судаарыстыбаннай сулууспалаах ахсаана 30% аҕыйыаҕа. Маныаха салайыы үлэтин хаачыстыбата биллэ тупсара былааннанар — дьону кытта көдьүүстээхтик үлэлиир, үлэлэрэ түмүктээх уонна түргэн-тарҕан туттуулаах дьон хаалыахтара. Икки бүтэһик ый уопута көрдөрбүтүнэн, бу маннык хаачыстыбалаах үлэһиттэр туга ханныга биллибэт усулуобуйаҕа быһаарыы ылына охсон, үтүө түмүгү ситиһэллэрэ көһүннэ. Отчуот кумааҕыга эрэ буолбакка, үлэ түмүгэр эмиэ биллиэхтээх. Араас уустук нормативнай аакталары аһардыы, онно чиновниктар эрэ быһаарыылара ирдэниитэ — боростуой киһини кытта үлэни уустугурдан биэрэр.
Стратегическай соруктар туолуулара цифровой тиһилигинэн сүрүн тосхоллорго олоҕуруоҕа. Үлэни судургутутуу эрэйиллэр. Ол эбэтэр тустаах быһаарыыны тута ылынар, өҥө оҥоруутун болдьоҕун кыччатыы соруга турар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru