Бүгүн, кулун тутар 27 күнэ — Тыйаатыр күнэ.
Саха сирэ — тыйаатыр эйгэлээх дойду. Саха сирин тыйаатырдарын ханна да тиийдэллэр бэлиэтии, биһирии көрөллөр. Оттон Арассыыйа, тас дойдулар бэстибээллэригэр кыттыы, ситиһиилэнии уонна кыайыы көтөллөнүү тыйаатыр сайдыытын таһымын көрдөрөр. Онон Саха сирин тыйаатырдарын араас дойдуларга ситиһиилэрэ бүтүн өрөспүүбүлүкэ талаанын туоһута уонна кыайыыта буолар. Арассыыйаҕа Тыйаатыр сылыгар Саха сирин тыйаатырдара билинии, биһирэбил уонна киэн туттуу аргыстаах үктэммиттэринэн сүргэбит көтөҕүллүөх тустаах. Тоҕо диэтэххэ төһөнөн тыйаатыр искусствота сайдыылаах да, оччонон ол дойду дьоно үлэҕэ-үөрэххэ дьулуурдаах, олоҕо уйгулаах, кэнчээри ыччата сэргэх буолар.
Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай драматическай тыйаатыра
Саха сирин тыйаатырдарыттан аан дойду таһымнаах тыйаатыр бэстибээллэригэр сылдьыбыттартан бастыҥнара. Саха тыйаатыра Мексикаҕа («Сервантино» бэстибээл), Финляндияҕа, Германияҕа, Норвегияҕа, Америкаҕа, Польшаҕа («Контак» бэстибээл), Швейцарияҕа, Турцияҕа, Францияҕа, Японияҕа («Экспо-2005» Бүтүн аан дойдутааҕы быыстапка), Венгрияҕа («МIТЕМ») кыайыы көтөллөөх сылдьыбыта.
Саха сиригэр түөрт «Көмүс мааскалаах» соҕотох тыйаатыр. Урукку Сойуус уонна Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин бэстибээллэригэр үксүгэр ситиһиилээхтик кыттыбыта. Арассыыйа бэстибээллэриттэн «Балтика дьиэтигэр», «Науруз-2017-ҕэ» ыҥырыллан кыттыбыта.
А.С.Пушкин аатынан Нуучча академическай драматическай тыйаатыра
2016 с. Сочи куоракка ыытыллыбыт «Театральнай Олимп» бэстибээлгэ кыттан, Үрүҥ көмүс дипломунан наҕараадаламмыта. Оттон «Биир кыайыы икки кытыла» испэктээкил «Олимп-Браво» диэн көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылбыта.
Тыйаатыр сылыгар тэриллибит Арассыыйа тыйаатырдарын марафонугар ситиһиилээхтик кыттан, Чита куоракка түөрт испэктээги көрдөрөн кэлбитэ.
Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатыра
2009 с. «Көмүс мааска» бэстибээлгэ «Кинээс Игорь» операнан кыттан, Арассыыйа үрдүкү театральнай бириэмийэтин «Көмүс маасканы» ылбыта.
2015 с., 20018 с. Бүтүн Арассыыйатааҕы «Видеть музыку» диэн музыкальнай тыйаатыррдар бэстибээллэригэр кыттыыны ылбыта.
Опера тыйаатырын биир уратытынан биирдиилээн ырыаһыттар күрэскэ кыттыылара буолар.
Саха сирин вокалистарыгар Бүтүн аан дойдутааҕы куонкурустарга суол тэлээччинэн ССРС норуодунай артыыската Анегина Ильина буолбута. Кини аан бастаан 1967 с. XXII Бүтүн аан дойдутааҕы «Пражская весна» диэн бэстибээлгэ кыттан, лауреат үрдүк аатын сүкпүтэ. Онтон 1971 с. Мюнхеҥҥа Бүтүн аан дойдутааҕы вокалистар куонкурустарыгарлауреат үрдүк аатын ылары ситиспитэ.
Ити курдук, аҕыс артыыс араас куонкурустарга кыттан лауреат, дипломант үрдүк аатын ылбыта. Арассыыйа норуодунай артыыһа Иван Степанов 1993 с. Ф. Шаляпин аатынан Арассыыйа бас куоластарын куонкурустарын лауреата буолбута. Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыската Айталина Адамова саамай элбэх куонкуруска кыттыбыта. Кини Х.Гаярре уонна Л.Собинов ааттарынан Бүтүн аан дойдутааҕы киэҥник биллэр куонкурустар лауреаттара. Маны сэргэ, Арассыыйа үтүөлээх артыыскалара Марина Силина, Нина Чигирева, Саха Өрөспүүбүлүкэлэрин үтүөлээх артыыстара Александр Емельянов, Анастасия Мухина уонна Екатерина Корякина Бүтүн аан дойдутааҕы араас куонкурустар лауреаттарынан буолбуттара.
Ньурбатааҕы көһө сылдьар драматическай тыйаатыр
Ньурба тыйаатыра сүүрбэттэн тахса аан дойду тыйаатырын бэстибээлин араас түһүлгэлэригэр ситиһиилээхтик кыттыбыта. Тыйаатыр бэйэтэ «Сата» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээли тэрийэн ыыппыта үйэ чиэппэрэ буолла.
1992 с. Чебоксарыга ыытыллыбыт «Федерация» бэстибээлигэр кыттан лауреат үрдүк аатын ылбыта.
1996 с. Польшаҕа Торунь куоракка Бүтүн аан дойдутааҕы «Контак» бэстибээлгэ ситиһиилээхтик кыттыбыта.
1997 с. Францияҕа «Пассаж» Европа бэстибээлигэр кыттыбыта уонна Нанси, Люневиль, Туль, Вердун куораттарынан гостуруоллаабыта.
2012 с. Уфаҕа түүр тыллаах норуоттар «Туганлык» V бэстибээллэригэр кыттыбыта.
2017 с. «Көмүс мааска» бэстибээл чэртитинэн ыытыллар «Маска плюс» бырагыраамаҕа ыҥырыллан сылдьыбыта.
Актер уонна куукула Нерюнгритааҕы тыйаатыра
Сүүрбэччэ бэстибээлгэ кыттан элбэх ситиһиилэммит тыйаатыр. Тыйаатыр бэйэтэ «Туллук» диэн Бүтүн аан дойдутааҕы куукула тыйаатырын бэстибээлин олохтоон ыытар.
2000 с. Петрозаводскайга ыытыллыбыт III Бүтүн аан дойдутааҕы «Ламбушка» бэстибээлгэ кыттан «Бастыҥ эр киһи оруола», режиссураҕа, сценографияҕа бириистэри ылбыта.
2007 с. Улан-Удэҕэ ыытыллыбыт «Путь кочевнига» бэстибээлгэ кыттан «Актердар бастыҥ ансаамбыллара» диэн анал бириис хаһаайына буолбута.
2009 с. «Көмүс мааска» Арассыыйа национальнай бириэмийэтин бэстибээлигэр кыттыбыттара.
2013 с. Италияҕа Палермо куоракка ыытыллыбыт «Моргана» Бүтүн аан дойдутааҕы куукула бэстибээлигэр «Тойтой Боотур» испэктээкилинэн кыттыбыта.
2017 с. Санкт-Петербурга «Рождественский парад» Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээлгэ «Остуоруйалар киэһэлэрэ» испэктээкилинэн кыттан «Куукула бастыҥ испэктээкилэ» бирииһинэн наҕараадаламмыта.
Үүнэр көлүөнэ тыйаатыра
Отуттан тахса Арассыыйа, Египет, Испания, Турция, Индия, Хорватия уо.д.а. араас дойдулар бэстибээллэригэр ситиһиилээхтик кыттыбыта.
2002 с. Казаньҥа ыытыллыбыт «Науруз» Бүтүн аан дойдутааҕы түүр тыллаах тыйаатырдар бэстибээллэрин лауреата буолбута.
2007 с. Турция Анкара куоратыгар «Древние религии тюрков» диэн Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээлгэ кыттыбыта.
2009 с. «Көмүс мааска» бэстибээлгэ «Аһыныгас санаалаах Айыы Дьураҕастай» олоҥхонон кыттыыны ылбыта.
2010 с. Санкт-Петербурга ыытыллыбыт Арассыыйа оҕолорго аналлаах бириэмийэтин «Арлекин» диэн бэстибээлин лауреата.
2017 с. Москваҕа ыытыллыбыт Бүтүн аан дойдутааҕы «Золотой Витязь» диэн бэстибээл лауреатын үрдүк аатын ылбыта.
С.А.Зверев-Кыыл уола аатынан Национальнай үҥкүү тыйаатыра
1996 с. Францияҕа Мартиг куоракка ыытыллыбтыт Аан дойду тыйаатырдарын бэстибээлигэр ситиһиилээхтик кыттыбыта.
2004 с. Марий Эл куоракка ыытыллыбыт «Кугу Сорта» («Большая свеча») этно-арт электроннай бэстибээлигэр «Бохсуруйуу» этнобалет кыттан, I истиэпэннээх дипломунан наҕараадаламмыта.
Олоҥхо тыйаатыра
2013 с. Казань куоракка Бүтүн аан дойдутааҕы түүр тыллаах тыйаатырдар «Науруз» диэн бэстибээллэригэр кыттыбыта.
2015 с. «Көмүс мааска» бэстибээлгэ «Удаҕан кыргыттар» олоҥхонон кыттыбыта.
2018 с. «Көмүс мааска» бэстибээлгэ «Дьырыбына Дьырылыатта» олоҥхонон кыттыыны ылбыта.
Мирнэйдээҕи драма тыйаатыра
Кэнники кэмҥэ, тыйаатыр бэстибээлгэ кыттыыны үлэ биир туспа хайысхатын курдук сыаналаан элбэхтик сылдьа сатыыра хайҕаллаах. Тыйаатыр барыта уонтан тахса Арассыйа, бүтүн аан дойду таһымнаах бэстибээллэргэ кытынна.
2015 с. Иркутскайга А.Вампилов аатынан аныгы драматургия Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээлгэ кыттыыны ылбыта.
2018 с. Новороссийскайга Арассыыйа кыра куораттарын бэстибээлигэр кыттыбыта.
2018 с. Красноярскайга «Территория. Красноярск» диэн аныгы искусство бэстибээлигэр кыттыбыта.
2018 с. Брест куоракка ыытыллыбыт «Белая Вежа» Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээлгэ кыттыыны ылбыта.
2018 с. Петрозаводскайга «Лифт. Карелия. Молодой театр» Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээлгэ кыттыбыта.
Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар тыйаатырдара
2014 сыллаахха тэриллибит тыйаатыр аан бастаан 2016 с. Кореяҕа Андонг куоракка ыытыллыбыт Бүтүн аан дойдутааҕы тыйаатыр мааскатын бэстибээлигэр кыттан Көмүс бирииһи илдьэ кэлбитэ.
Эстрада тыйаатыра
2016 с. Сочига ыытыллыбыт «Театральный Олимп» Федерация VI бэстибээлигэр «Чудный костюм» испэктээгинэн кыттан анал бирииһинэн наҕараадаламмыта.
2017 с. Кишинев куоракка ыытыллыбыт камернай тыйаатырдар уонна кыра кээмэйдээх испэктээктэр «МОЛДФЕСТ РАМПА.РУ» IX Бүтүн аан дойдутааҕы бэстибээллэригэр «Көтөбүн» испэктээкилинэн кыттан лауреат аатын илдьэ кэлбитэ.
Надежда Осипова бэлэмнээтэ.
Хаартыска: zavodfoto.livejournal.com саайтан