Өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар быйыл өтөр бэлиэтэммэтэх сылаас күһүн буолла.
edersaas.ru
Алтынньы 25 күнүттэн сэтинньи 26 күнүгэр диэри хайдах күн-дьыл туруой? Кыһын бастакы ыйа эмиэ сылааһынан үөрдэр дуу, эмискэ тымныйан соһутар дуу? Бу туһунан норуот синоптига Тускул тугу билгэлиирий?
Түгэнинэн туһанан, норуот синоптигын санаатын тиэрдэри наадалааҕынан ааҕабыт. Тускул этэринэн, кэлиҥҥи кэмҥэ кини аатынан сирэйдэнэн, социальнай ситимнэргэ күнү-дьылы араастаан билгэлиир буолбуттар.
— Мин түөрт эрэ официальнай ханаалынан: «Саха» НКИХ араадьыйатынан, телевидениетинэн уонна «Сахамедиа» холдинг «Саха сирэ» хаһыатын «Эдэр саас» (сахалыы тылынан) уонна СИА (нууччалыы тылынан) саайтарын эрэ нөҥүө матырыйаалларбын билиһиннэрэбин. Онон бу иһитиннэрэр-биллэрэр ситимнэргэ тахсыбыт матырыйаалларга эрэ мин тустаах эппиэти сүгэбин, — диэн санаатын тиэрдэр Тускул.
Киин улуустарга сэтинньи 10-с күннэригэр диэри 8-10 кыраадыс тымныы турар. Онтон сэтинньи ый 21 күнүгэр диэри 15-25 кыраадыс тымныйыаҕа. Сэтинньи 21 күнүттэн — Мэхээлэйэп Таҥараттан ыла тоҥорон барыаҕа. Ортотунан 30-40 кыраадыс тымныйыаҕа. Онон кэлиҥҥи 25 сылга хаһан да буолбатах дьикти күһүн буолла.
Бүлүү бөлөх улуустара быйылгы сылга өрөспүүбүлүкэ биир саамай сылаас оройуоннарын ахсааннарыгар киирдилэр. Манна сэтинньи 10 күнүгэр диэри 2-8 кыраадыс тымныы турар, онтон сэтинньи 21 күнүттэн 10-18 кыраадыс тымныйыаҕа. Сэтинньи 21 күнүттэн — Мэхээлэйэп Таҥараттан тоҥорон барыаҕа. Ортотунан 20-30 кыраадыс тымныйыаҕа. Онон, бу улуустарга эмиэ кэлиҥҥи 25 сылга буолбатах хаара суох ичигэс күһүн бэлиэтэннэ.
Арҕаа улуустарга сэтинньи 10 күнүгэр диэри 3-6 кыраадыс тымныы. Сэтинньи 21 күнүгэр диэри 10-20 кыраадыс тымныйыаҕа. Мэхээлэйэп Таҥараттан ыла 20-25 кыраадыска тиийэ тоҥорон барыаҕа.
Халыма Индигир улуустарыгар алтынньы 29 күнүттэн сэтинньи 10 күнүгэр диэри улахан ириэрии буолар. Ол эбэтэр манна 2-6 кыраадыс эрэ тымныйыаҕа.
Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө алтынньы 25 күнүттэн 28 күннэригэр уонна сэтинньи ый 1 күнүттэн 10 күнүгэр диэри эмиэ ириэрии бэлиэтэниэҕэ. Салгын температурата бу кэмҥэ хотугулуу-илин улуустарга 8-15 кыраадыс тымныйыаҕа.
Тоҕо ичигэс күннэр туралларый?
— Бокуруоп Таҥара күнүгэр былыттаах уонна арҕааттан тыаллаах этэ. Норуот билгэтинэн, ол аата 40 хонук устата ичигэс күн-дьыл турар, — диэн этэр Тускул.
Туох тумана түһэ сырытта?
Соторутааҕыта киһи үксэ кыһыҥҥы туман түспүтүттэн соһуйда. Үгүстэр өрүс тураары гыннаҕына, маннык туман түһэрин бэлиэтээтилэр. Ол эрээри Тускул олох атыннык быһаарар:
— Наука этэринэн, бу «радиационнай туман» дэнэр. Радиацияны кытта туох да сибээһэ суох. Сир сылааһыгар эмискэ күүстээх тымныы салгын охсуһуутугар хойуу туман үөскүүр. Ол ону учуонайдар «радиационнай» диэн ааттыыллар. Өрүс туруутун кытта туох да сибээһэ суох.
Хаар тоҕо суоҕуй?
Тускул бэлиэтииринэн, быйыл аҕыйах хаардаах дьыл:
— Сэтинньи ортотуттан хаар түһүөҕэ. Онуоха диэри хаар суох. Билиҥҥи туругунан хаардаах улуустар ахсааннарыгар Үөһээ Халыма, Нерюнгри, Эдьигээн, Абый, Горнай, Дьааҥы улуустара киирэллэр.
Быйыл кыһын тымныйыа дуо?
— 2020 сылга диэри ичигэс, сымнаҕас кыһын туруоҕа. Онон быйыл кыһын эмиэ улаханнык тымныйыа суоҕа. Уонча хонукка эрэ тымныйан ылыаҕа. Былыттаах күн-дьыл туруоҕа. Сылгыга куһаҕана суох дьыл буолуоҕа, — диэн билгэлиир Тускул.
Эргэрэр ый (үһүс чиэппэр) билгэтэ
- Ый туолан бүтэһик төрдүс чиэппэригэр киирэр кэмэ.
- Ый Күҥҥэ чугаһыырынан, сырдыга аҕыйаан иһэр.
- Киһи убаҕас эттиктэрэ киһи ис өттүгэр түмсэр. Ол иһин куртах уонна оһоҕос ыалдьыан сөп.
- Эдэр ыалга олоҕу салҕааччы айыллар айылҕа анаабыт кэмэ.
- Йоганан дьарыктаныахха сөп.
- Көрбүөччүлэргэ, илбийэн эмтээччилэргэ сылдьарга табыгастаах кэм.
- Эпэрээссийэ оҥоһулларыгар табыгастаах кэм.
- Эккэ-хааҥҥа күүс киирэр кэмэ.
- Эрдэттэн былааннаммыт улахан дьыаланы олоххо киллэрэргэ саамай табыгастаах кэм. Ону мүччү тутумаҥ.
- Бу кэмҥэ тымныы уунан куттуу туһалаах.
- Массаас, кэмпириэс, түөннэнии туһаны аҕалар кэмэ. Кыстыкка киирии табыгастаах кэмэ — хаппыыстаны тууһаныы, идэһэни өлөрүү саҕаламмытынан, доҕоттор!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — интернеттэн.