Хатас нэһилиэгэ физкультура уонна спорт эйгэтигэр куруук кыайыылаахтар ахсааннарыгар, инники күөҥҥэ сылдьар. Онон олохтоох дьаһалта уонна “Тускул» Култуура киинэ бу хайысхаҕа өйдөрүн-санааларын, күүстэрин-уохтарын, сатабылларын анаабыт дьоҥҥо аналлаах тэрээһини бэлэмнии сылдьаллар.
Константин Гаврильев аатын “волейбол”, “судьуйалааһын” диэн тыллары кытта ыкса сибээстиибит. Кэлиҥҥи сылларга Константин Дмитриевич өссө түбүктээх, киһиттэн элбэҕи эрэйэр, дириҥник үөрэтиллэ илик, ол эрэн, олус диэн наадалаах адаптивнай спорт хайысхатыгар таһаарыылаахтык, хорутуулаахтык, ситимнээхтик үлэлии сылдьар. Кини бу эйгэҕэ сүрүн исписэлиистэртэн биирдэстэринэн буолар. Константин Дмитриевичтэн айар-тутар суола хайдах саҕаламмытын ыйыталаспыппар маннык кэпсээтэ:
-Бастакы хардыыларым 2005 сылтан саҕаламмыттара. Биһиги ассоциациябыт биир көхтөөх кыттааччыта Вера Душкевич олорон эрэ оонньуур волейболга судьуйалас диэн көрдөспүтэ. Быраабылаларын билсэн, кыра да буоллар иһитиннэриилэри хомуйсан баран сөбүлэспитим. Син табыллыбыта. Ол эрээри, итинник күрэстэр сыл аайы буолбаттар этэ. Ол быыһыгар бэйэм үлэм уонна, аны, “Азия оҕолоро” оонньуулар күрэхтэһиилэригэр үлэлэспитим.
Онтон 2015 сыллаахха соһуччу Александр Моисеевы көрсө биэрбитим. Кини адаптивнай спорка анаммыт холбоһукка үлэлиирин билэр этим. Үөрэ-көтө кэпсэтэн, исписэлиистэри көрдүү сылдьалларын туһунан этэн баран, миигин үлэҕэ ыҥырбыта. Мин тута Анастасия Семёноваҕа киирэн сөбүлэҥмин биэрбитим. Үс ый тургутууну ааспытым кэннэ, сыл аҥаарыгар уһаппыттара, онтон толору штатнай единицаҕа киирэн, күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии сылдьабын.
—Анал исписэлииһинэн ананаат, үлэҕин туохтан саҕалаабыккыный?
— Бастатан туран, элбэх сыалы-соругу туруоруммутум. Саамай сүрүн сорукпутунан ыччаттарбытын дьиэлэриттэн дьоҥҥо-сэргэҕэ таһааран, эйгэлэрин кэҥэтии, бэйэҕэ эрэллэрин күүһүрдүү буолар. Аны маассабай буоларын туһугар, бу көрүҥ ситиһиилэрдээх, үрдүк көрдөрүүлээх буолуон наада. Анал литератураны, периодиканы аахпытым. Дьэ, ити былааммынан үлэлээн-хамсаан барбытым. Литература кэмчи, методика суоҕун тэҥэ. Арассыыйаҕа 1990 сыллартан үлэлэспиттэр. Онтон кииммит тэриллэн, үлэбитин-хамнаспытын үөһээ салалтаҕа көрдөрөр кэм кэллэ диэн, Арассыыйа волейболга (кыргыттарга) хамаандатын тренерэ А.С.Овсянниковка ыҥырбыттара. Ол кэлэн, оонньуур хамаанда уонна оонньооччу ахсаана элбэҕин бэлиэтии көрбүтүм. Киин салалтата биир эмэ кыыспытын таба көрдөҕүнэ, сборга сырытыннарара буоллар диэн баҕалаах этибит. Биир күн дьарыкка кэлэн, ноҕуруусканы төһө уйалларын, дьарык методикатын анаан-минээн көрбүттэрэ. Ол сылдьан, Алёна Дмитриева аттыгар кэлэн тохтоон, тоокколоһон ыйыталаспыттара. Арассыыйа таһымыгар бастакы хардыыбытын бу көрүү быһаарбыта. Алёнабыт сырыы ахсын эбилиннэр эбиллэн, бэрт сотору үтүө түмүктэр кэлбиттэрэ.
Салалтабар махтанарым диэн, миигин командировкаҕа ыытаннар, киин куораттар хайдах буһа-хата сылдьалларын уу харахпынан илэ көрбүтүм буолар. Арассыыйа чемпионатын кэнниттэн Европа чемпионатын дьылҕата быһаарыллыбыта. Ол кэмҥэ сүүмэрдэммит хамаанда биир оонньооччута илиитин эчэппитэ. “Кыыһыҥ кыраныысса таһыгар тахсар пааспардаах дуо?” — диэн буолбута. Ити курдук, Европа чемпионатыгар барарга ааммыт аһыллан испитэ. Анараа дьоммут: «Сахалар, арааһа, айылҕаттан талааннаах дьоҥҥутун — ойууттары көмөлөһүннэрдигит быһыылаах” ,– диэн дьиибэлээбиттэрэ. Оттон мин санаабар, »спортивная удача» мүчүк гыммыта.
Ол сылдьан ааҕан-суоттаан көрдөхпүнэ, дьонум кыахтарын ыараҥнаттахпына, киирсиэххэ сөп дуу диэн санаа киирбитэ. Кэлэн салалтабар уонна оонньуур дьоммор сиһилии кэпсээбитим, сабаҕалааһыннарбын билиһиннэрбитим. Дьэ, ол инниттэн булкаас хамаандаттан уол, кыыс хамаандатын таһаарарга үлэлэспиппит. Оонньуур дьон ахсаана биллэ элбээбитэ, таларга, бэлэмнииргэ кыах баар буолбута.
Эһиилигэр хомуллан, Арассыыйа таһымнаах улахан күрэскэ айаннаабыппыт. Сыалбыт-сорукпут быһымах, санаабыт күүстээх этэ. “Үс иһигэр киирэрдии киирсэбит”, — диэн буолбута.
Биллэн турар, дьонум урут элбэхтик айаннаабатахтар, айаммыт усулуобуйата да олус үчүгэйэ суох, аны бириэмэ бүтүн суукка чиэппэринэн араастаһыылаах. Сэрэбиэй көрдөрбүтүнэн, былырыыҥҥы боруонса мэтээллээхтэргэ түбэспиппит. Мин дьонум хайдах эрэ саллыбыттара көстөрө. Оттон утарсааччыларбыт биһигини улахан мэһэй курдук көрбөттөрө, күлсэллэрэ-үөрэллэрэ сүрдээх этэ. Кыра тохтобул ылан, ырытыһа охсон, “ахсааны куоттарбаттыы оонньооҥ, кыаххытын туһаныҥ” диэн буолбута. Сыыйа ирэн-хорон, иккис оонньууга кыайан, үһүс оонньууга тахсар буолбуппут. Дьоммут дьэ, иһийэн, толкуйдаан оонньообуттара. Ол да буоллар, ол күн кыайыы кыната биһиги диэки буолбута. Онно саамай быһаарыылаах очкону Семён Слепцов биһигиттэн тахсыбыт мээчиги көмүскээн ылбыта. Онтон салгыы Питер, Крым хамаандаларын кыайбыппыт. Ити курдук, Арассыыйаҕа үһүс буоллубут. Онон, Алёнабыт ситиһиилэрэ барыбытын кынаттыыр.
—Доруобуйаларынан хааччахтаах дьону кытта спорка үлэ уратылаах дуо?
— Уратылаах. Уратыта дьарыгы сааһылыырга, ноҕуруусканы наардыырга сытар. Ол эрэн, саамай уратыта — олоххо интэриэһи үөскэтии, атыннык эттэххэ, бэйэлэригэр эрэллэрин улаатыннарыы, кыахтарын арыйыы.
Онтон үлэбэр ордук тутуһар суолум — кыаҕы уонна баҕа санааны сөпкө туһаныы, аһара барбакка, үлүһүйбэккэ.
—Эн өссө биир өр сыллааҕы үлэҕинэн, сатабылгынан судьуйалааһын буолар. Бу көрдөххө эрэ судургу үлэ ис-иһигэр киирдэххэ, киһиттэн кытаанах санааны, чиҥ туругу, кырдьыксыт, ураты чуолкай буолууну эрэйэр дии саныыбын. Эн манна тугу этиэххин сөбүй?
—Эн этэриҥ барыта баар. Мин үлэлии барыахпыт иннинэ постановочнай диэн ааттанар мунньахтарга хамаандабыттан саамай ирдиир хаачыстыбам — чиэһинэй буолуу. “Азия оҕолоро» оонньуулар саҕаттан бу эйгэҕэ Хатас элбэх ыччатын киллэрбиппиттэн испэр үөрэбин. Оҕолорум бу сыллар тухары үүнэн-сайдан, Арассыыйа таһымыгар тиийэ статустаах судьуйалар (А.В.Чемерзанскай, В.В.Тимофеев) буола сайыннылар, өрөспүүбүлүкэ таһымнаахтар элбэхтэр. Ирина Константиновна кылаабынай сэкиритээргэ тиийэ үүннэ. Быйылгы да спартакиадаҕа Хатастан кыттыбыт дьонтон улахан аҥаардара судьуйалааһыҥҥа үлэлээтэ. Онтон мин үөрэбин, оҕолорбунан киэн туттабын.
—Интэриэһинэй, дириҥ ис хоһоонноох эппиэттэргэр ис сүрэхпиттэн махтанабын. Түмүккэ тугу этиэҥ этэй?
-“Хатассы в лицах” бэрт бырайыак эбит. С.К.Окороковы кытары кэпсэтэргит буоллар. Олоххо холобур буолар, Хатас спортсменнарыттан үрдүк таһымнаах көрдөрүүлээхтэртэн биирдэстэрэ — кини. Спорт эйгэтигэр үлэлиир бары дьоҥҥо ситиһиилэри баҕарабын.
—Махтал. Эйигинэн киэн туттабыт.
“Саха сирэ” хаһыат , edersaas.ru сайтка анаан Наталья РУФОВА