Владимир Путин 2024 сылга бэрэсидьиэн быыбарыгар өссө кыттар быраабы ылыан сөп. Бу кыаҕы киниэхэ дьокутаат Валентина Терешкова киллэрбит Конституцияҕа көннөрүүтэ биэриэҕэ. Бастакы космонавт-дьахтары КПРФ-тан ураты Дуума бары фракциялара өйөөтүлэр. Оттон судаарыстыба баһылыга кулун тутар 10 күнүгэр парламеҥҥа тус бэйэтинэн кэлэн бу көҕүлээһиҥҥэ санаатын эттэ.
Федерация Сэбиэтигэр иһитиннэрбиттэринэн, бэлиитикэ тиһигэр көннөрүү “туруктаах быһыыны-майгыны” киллэрэр. Эспиэрдэр сыаналыылларынан, бэрэсидьиэн, Терешкова көҕүлээһинин өйөөн, быыбарга кыттыан сөбүн туһунан иирсээни уонна боччумнаах саҥардыллыылар киллэриллэллэрэ көһүтүллэр былаас бары салаалара тэҥ буолууларын оннугар хаалларда.
Кулун тутар 10 күнүгэр бэлиитикэ эйгэтигэр тахсыбыт түгэннэр Арассыыйа олохтоохторугар солкуобай эмискэ түһүүтүн уонна коронавирус суоһуур кутталын умна түһэр кыаҕы биэрдилэр. Конституцияҕа көннөрүүлэр иккис ааҕыылара олус уһун буолуохтааҕа – дьокутааттар 400-чэ кэриҥэ уларыйыылар дьылҕаларын быһаарыахтаахтара. Ол эрээри дойду тутаах докумуонугар уларыта тутуунан сибээстээх сенсацияны таһаарар сайабылыанньалары ким да көһүппэтэҕэ.
БАСТАКЫ КОСМОНАВТ-ДЬАХТАР ЭТИИТЭ
Бастаан, чаҕылхай халлааҥҥа этиҥ эппитинии Владимир Жириновскай сайабылыанньата иһиллибитэ: ЛДПР бас-көс киһитэ Госдуума ыһыллара наадатын, оттон кини биир идэлээҕэ “Биир ньыгыл Арассыыйаттан” Александр Карелин бу көҕүлээһини Конституция сокуонун барылыгар киллэрэргэ эппитэ. Ол кэнниттэн тылы дьокутаат Валентина Терешкова ылбыта. Бастакы космонавт-дьахтар Валентина Терешкова биир идэлээхтэригэр сааҥсыйалар уонна геобэлиитикэҕэ утарыта туруу усулуобуйатыгар Арассыыйа инники кэскилиттэн долгуйарын туһунан эппитэ.
— Биһиги быыбардааччыларбытын кытта балтараа ый устата көрсүһүүлэри тэрийдибит, ханна баҕарар кинилэр инники олохпут туһунан долгуйаллар, дойдуга ким эппиэтинэһи ылыай диэн этэллэр. Араас этиилэр киирбиттэрэ. Ол эрээри барыларыгар быһаарыы баара: хайдаҕын да иһин, Путин баар буолара наада, аттыбытыгар баар буоларын курдук. Туох эмэ атыннык салалыннаҕына – кини өйүүр, көмөлөһөр, харыстыыр кыахтаах, — диэн иһитиннэрбитэ парламентарий.
Кини этэринэн, мантан сылтаан Госсэбиэт, Куттал суох буолуутун сэбиэтин, Конституционнай суут уонна Федерация Сэбиэтин туһунан үгүс кэпсэтии буолла. Түмүгэр дьокутаат Владимир Путиҥҥа 2024 сылга быыбарга кыттар кыаҕы биэрэр туһунан Конституцияҕа көннөрүүнү киллэрэргэ этии киллэрдэ. Этиитин бастаан кини тутатына чопчулаабатаҕа, кэллиэгэлэригэр талалларыгар икки барылы эппитэ: бэрэсидьиэн болдьоҕо хааччахтаммат эбэтэр уруккутунан хаалар, ол эрээри, билиҥҥи бэрэсидьиэн быыбарга өссө төгүл кыттарыгар мэһэйдээбэт.
АҔА БАҺЫЛЫК БЫҺААРЫЫТА
Бүтэһиктээх быһаарыыны оҥороору Владимир Путин сокуону оҥорооччулары кытта тус бэйэтинэн кэлэн кэпсэтэргэ быһаарыммыта. Судаарыстыба баһылыга бэрэсидьиэн болдьоҕун ахсаанын хааччахтааһыны уларытыыны утарда. Кини этэринэн, былаас уларыйыытын хааччыйыы “дойду сайдыытын тэтимигэр” наадалаах.
Арассыыйа лиидэрэ, бэрэсидьиэн былааһа дойдуга биир чопчу киһини кытта сибээстээх буолбат кэмэ хаһан эрэ кэлиэ диэн эрэнэрин биллэрдэ.
Судаарыстыба баһылыга чопчулаата: “Киирбит этии, ис дьиҥэ, ханнык баҕарар киһиэхэ, ханнык баҕарар гражданиҥҥа, үлэлии сылдьар бэрэсидьиэни киллэрэн туран, хааччахтааһыны уһулууну этэр уонна кэлэр быыбарга кыттарын көҥүллүүр”.
— Сүрүннээн бу барыл туолуон сөптөөх, ол эрээри биир усулуобуйаҕа, чуолаан: өскөтүн Арассыыйа Федерациятын Конституционнай Суута бу көннөрүү Төрүт Сокуон, Конституция бириинсиптэрин уонна сүрүн балаһыанньаларын утарыа суоҕа диэн дьиҥ таһымнаах түмүктээһини оҥордоҕуна, — диэн чопчулаата Владимир Путин. – Уонна, биллэн турар, өскөтүн гражданнар маннык этиини, маннык көннөрүүнү өйөөтөхтөрүнэ, бу сыл муус устар 22 күнүгэр Бүтүн Арассыыйатааҕы куоластааһын кэмигэр “сөп” диэтэхтэринэ.
ГОСДУУМА ДЬЫЛҔАТА
“Бэлиитикэ, экэниэмикэ, социальнай эйгэ дойду иһигэр бигэ тирэхтээх, сиппит-хоппут буоллахтарына, судаарыстыба кинини халбаҥнаппат быдан кыахтаах уонна ким да, туох да буоллаҕына, оччоҕуна бастакы былааҥҥа, былаас солбуллуута (уларытыллыыта) тахсар кыахтаах”, — диэн эбэн эттэ кини. Бу кэпсэтии кэмигэр Владимир Путин, көннөрүүлэри киллэрии субу тирээн турар кыһалҕалары эрэ быһаарарга буолбакка, инники өттүгэр дьон-сэргэ олоҕун таһымын тупсарыыга туһаайылларын санатта.
Оттон Госдууманы болдьоҕун иннинэ ыһыыны өйөөбөтө – бу иннинэ балачча күүскэ дьүүллэһиллибит туһааннаах көннөрүү төттөрү уһулунна.
СҮРҮН СОКУОҤҤА КӨННӨРҮҮЛЭРИ ҮҺҮС ААҔЫЫГА ЫЛЫННЫЛАР
Сарсыныгар, кулун тутар 11 күнүгэр Госдуума дьокутааттара үһүс ааҕыыга дойду Сүрүн сокуонугар уларытыылары киллэриини бигэргэттилэр. Бу улахан суолталаах докумуону ылынар туһугар 383 дьокутаат куоластаата. Биир да киһи утарбата. 43 дьокутаат куоластыыртан туттунна.
Иккис ааҕыыга Сүрүн сокуоҥҥа 206 көннөрүү киирбититтэн 175-һи дьокутааттар ылымматахтара.
Санатан эттэххэ, Сүрүн сокуоҥҥа көннөрүүлэри киллэрэр туһунан Владимир Путин тохсунньу 15 күнүгэр иһитиннэрбитэ. Ол күн бу боппуруоһунан дьарыктанар 75 киһилээх бөлөх тэриллибитэ. Бу бөлөх дьүүлүгэр 600-тэн тахса Сүрүн сокуоҥҥа көннөрүүлэри киллэрии туһунан этии киирбитэ биллэр.
Тохсунньу 23 күнүгэр Госдуума сокуон барылын бастакы ааҕыыга бигэргэппитэ. Сүрүн сокуоҥҥа көннөрүүлэри киллэрэр туһунан дойду олохтоохторо муус устар 22 күнүгэр куоластыахтара.
Ааттаах-суоллаах Валентина Терешкова этиитинэн, Конституцияҕа көннөрүү киирэн, билигин үлэлии сылдьар бэрэсидьиэн дойду Аҕа баһылыгын быыбарыгар кыттар быраабы ылла.
Госдуума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин бэлиэтээн этэринэн, 2024 сыл кэнниттэн Арассыыйа Аҕа баһылыгар талыллар кыаҕы биэрии туруктаах буолууну аҕалыа.
Дойду сонуну тарҕатар сириэстибэлэрин матырыйаалларынан.
Хаартыска — интэриниэттэн.