Атырдьах ыйын 9 күнүгэр Айсен Николаев Табаһыт күнүн олохтуур туһунан ыйааҕы таһаарбыта.
edersaas.ru.
Томпо улууһун олохтоохторо бу ыйааҕы үөрэ, уруйдуу көрүстүлэр, кинилэр бу дьаһалга тирэҕирэн, табаны иитии саҥа таһымҥа тахсарыгар, сайдарыгар эрэнэллэр.
Надежда Кладкина-Клышейко, Томпо национальнай (эбээн) нэһилиэгин баһылыга:
– Табаһыттар идэлээх бырааһынньыктара официальнайдык бигэргэммитэ олус үөрүүлээх, биһиги бу боппуруоһу өр сыллартан туруорсабыт. Төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар дьарыктара, таба иитиитэ, кризистэн тахсан, таба ахсаана элбээн, аныгы технология киирэн, табаһыт хамнаһа үрдээн иһиэхтээх. Таба салаата экологияны кытары быстыспат ситимнээх, учуонайдар этэллэринэн, килиимэт сылыйыыта таба ахсаана аҕыйааһыныттан эмиэ тутулуктаах.
Биһиги өссө ааспыт үйэттэн Томпо нэһилиэгин Арктика зонатыгар киллэртэрэргэ туруорсабыт. 1980-с сс., В.М.Кладкин саҕана, ити боппуруос быһаарыллыбыт курдук буолан, коэффициент диэн олохтоммута. Ол эрээри, кэлин ол сотуллан, илин эҥээр улуустары кытары тэҥнэһэн хаалбыппыт, оттон айылҕабыт — ураты тыйыс, экстремальнай. Ити иһин, боппуруоһу уларытан, хотугу территорияҕа киллэрэргэ туруорсабыт. Биһиги нэһилиэкпит төрүт үгэстэрин-дьарыктарын тута сылдьар хотугу омуктар түөлбэлээн олорор сирдэрэ буолар. Бырагыраама барыта Арктика зонатыгар эрэ ананан оҥоһуллар буолан, биһиги арыыланан хаалабыт.
Анатолий Тарабукин, «Томпо» кэпэрэтиип (фактория) салайааччыта:
– Ил Дархан ыйааҕы тоҕоостоох кэмигэр таһаарда. Бастатан туран, оҕону кыра сааһыттан төрүт үгэскэ, табаны иитии үөрүйэхтэригэр иитиэххэ наада. Оччотугар эрэ ыччаттар бу салааҕа сыстан, идэтийэн үлэлиэхтэрэ. Эдэр табаһыттары өйүүр дьаһал быһыытынан, кинилэр олорор усулуобуйаларын тэринэллэригэр көмө көрүллүбүтэ олус үчүгэй. Маннык көмөнү баар буоллаҕна, эдэр дьоннор санаатахтарын аайы уурайбакка, чопчу дуогабарынан үлэлииллэрэ уонна эппиэтинэстэнэллэрэ ситиһиллиэҕэ.
Биһиги сирбит-уоппут хайалаах тайҕа зонатыгар киирсэринэн табаны иитиигэ, мэччитэргэ, чөл тутарга уустуктардаах. Суолбут-ииспит мөлтөх, суоҕун да тэҥэ, онон бэйэтэ хаамар-гусеницалаах тиэхиньикэ, оттук-уматык тыын суолталаахтар. Итин таһынан, табаһыттары көҕүлүүргэ көдьүүстээх көмө атын да көрүҥнэрэ эмиэ наадалар. Тополинай Арктика зонатыгар киллэриллиэн баҕарабыт, оччотугар салааны сайыннарыыга саҥа кыахтар үөскүө этилэр.
Любовь Моторина, Томпо, «Саха сирэ» edersaas.ru.