Арассыыйа парламентарийдара дойдуга насвайы, снюһу уонна да атын никотиннаах эмэр уонна ыстыыр булкаастары атыылыыры боборго этии киллэрдилэр. Маннык сөптөөх этии оҥоһуллубутун тустаах исписэлиистэр биһирииллэр уонна түргэнник олоххо киирэригэр баҕараллар.
Чуолаан, снюһу туһаныы доруобуйаҕа туох дьайыылааҕын туһунан Наркология өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансерын нарколог-бырааһа, психиатр-нарколог Алена Владимировна Константинова маннык кэпсээтэ.
-Снюс – бытархай гына кырбаммыт табах лииһэ. Никотина табахтааҕар элбэх, ону таһынан араас эбиликтэрдээх. Организмҥа мунньуллан киирэрэ (концентрацията) эмиэ улахан. Тоҕо диэтэххэ, табаҕы аҕыйах мүнүүтэ иһигэр тардан кэбиһэллэр, никотин сорҕото салгыҥҥа тарҕанар. Оттон бу табах лиистээх бакыат айахха толору иҥэр уонна олус элбэх никотин мунньуллуутугар тириэрдэр.
Снюс көмөтүнэн табаҕы быраҕыахха сөп дуо?
Өскөтүн табахтааһын, буруо туһунан этэр буоллахха, биллэн турар, организмҥа никотин киирэр биир көрүҥүн атыҥҥа уларытыы курдук саныыллар да, никотинтан тутулуктаныы ааспат, төттөрүтүн, күүһүрэр.
Организмҥа хайдах дьайарый?
- -Содула никотин содулун курдук. Бу – күүстээх инсектицид, дьаат. Киһиэхэ психостимулятор курдук дьайар. Киһи настарыанньата көтөҕүллэр, аһыыр баҕата намтыыр, организмҥа дофамин үрэллиитэ кыччыыр, оччоҕуна кылгас кэмҥэ астыныыны ылар уонна күүс-уох эбиллибитин, күүһүрбүтүн курдук туруктанар. Оттон организм куруук ити дьааты көрдүүр турукка киирэр.
Сүрүннээн, киһи уйулҕата хамсыыр: настарыанньата уларыйа сылдьар, сылайар, ис туругун кыайан сааһылаабат буолар, утуйар уута кэһиллэр. Аһыыр баҕата эмискэ-эмискэ күүһүрэр, дофамин тиийбэтин суотугар тугу барытын сии сатыыр, уойар. Табахтан аккаастанарга биллэн ааһар көстүүлэр эмиэ баар буолаллар – ньиэрбэтэ күүрэр, биир кэм турукка кыайан сылдьыбат. Үгүс киһи сүрэҕин тэбиитэ тохтоон ылар, өйгө тутар дьоҕура кэһиллэн ылар курдук буолар, көлөһүннүрэр. Ол түмүгэр снюһун эмиэ боруобалыырга күһэллэр.
Төрөппүт сэрэхэдийиэхтээх көстүүлэрэ
— Табахсыт киһи тииһэ саһарарын эбэтэр айаҕа сыттанарын, тымырыгар иннэ суола хааларын уо.д.а. курдук уратылар суохтар. Арай, оҕо айаҕар куруук тугу эрэ илдьэ сылдьарын бэлиэтии көрүөххэ сөп. Төрөппүттэр хайдах билэллэрин туһунан ыйыттахха, сорох төрөппүт: “Обургу оҕом күөмэйэ ыалдьыбытыгар күөмэйин көрдөрөрүгэр көрдөспүтүм. Онно көрбүтүм уоһун уонна таҥалайын быыһыгар табах лиистэрдээх этэ”, — диир.
Снюһу боруобалаан эрэр оҕолордоох төрөппүттэр биһиэхэ сүбэлэтэ-амалата кэлэллэр.
Содуллара
— Никотин кэккэ ыарыыларга дьайара мөккүөрэ суох дакаастанна. Углеводтар атастаһыылара кэһиллэр, диабет сайдарыгар тириэрдэр. Тымыр истиэҥкэлэрин функцията (ыарахан атеросклерозка тиийэ) кэһиллэр. Гипертония, куртах бааһырар. Снюһу тардалларыттан дуу, ыстыылларыттан дуу тутулуга суох, никотин организмҥа киирэн, бары уорганнарга уонна систиэмэлэргэ патологическай, токсическай дьайыы оҥоһуллар. Эбиитин снюс уоска уһун кэмнээх сыһыарыныы (аппликация) көмөтүнэн организмҥа киирэрин суотугар, салахайга буортулаах кэһиилэр тахсаллар (куртах бааһырыытыгар тиийэ). Снюс кэнниттэн тиис таһынааҕы миилэ репозициятын уонна кариес сибикилэрэ биллиэхтэрин сөбүн чинчийэн тураллар. Сорохтор: “… Ол оннугар мин табаҕы тардыбаппын”, — дииллэр. Таҥалай эбэтэр куртах араага үөскүүр куттала улаатар.
Мин көрүүбэр, маннык тэннэбил сыыһа. Ол кэриэтэ олох да боруобалаабатах ордук.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru