Тиэргэн ыһыаҕа — Сыромятниковтар эдэр ыал холобуругар

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Сыстыганнаах дьаҥ турбутунан сибээстээн, быйыл онлайн-ситиминэн самаан сайыны көрсөр ыһыаҕы бэйэбит тиэргэммитигэр, дьиэбитигэр тэрийэр буоллубут.

edersaas.ru

“Бу туох ис хоһоонноох тэрээһиний? Ыһыаҕы тиэргэҥҥэ хайдах тэрийиэххэ сөбүй?” диэн ыйытыы үөскүүр. Мин бу туһунан хас биирдии ыалга ыһыаҕы тэрийэригэр көмө, өйөбүл буоларын туһугар интэриниэт ситимигэр culture-Yakutia.com саайтка үлэлэһэр, тиэргэҥҥэ ыытыллар дьиэ кэргэн ыһыаҕын торумун суруйан бэлэмнии сылдьар Анисия Иевлеваттан быһаарарыгар көрдөстүм.

Торум тосхоло

 Былыр, өбүгэлэрбит билиҥҥи курдук анаан киэҥ түһүлгэ тэрийбэккэ, бэйэлэрин алаастарыгар ыһыахтаан кэллэхтэрэ дии. Итиэннэ ханна эрэ ыраах буолбакка, бэйэҥ тиэргэнигэр этиллибит алгыс эккэ-хааҥҥа быдан олохтоохтук иҥэрэ буолуо дии саныыбын. Сахалар от-мас көҕөрөн, Ийэ айылҕабыт силигилии сиппит кэмигэр ыһыах ыһар үтүө үгэстээхпит. Ол эбэтэр Үрдүк Айыыларбытыгар уонна Сир-дойду иччилэригэр үҥэн, сүгүрүйэн, көрдөһөн, алгыс туомун толордохпутуна эрэ сиэрбит сиппит курдук сананабыт.

Хомойуох иһин, быйыл “илии-илииттэн сиэттиспэт, тоҥолохтон тутуспат” онлайн-ыһыах буолар буолла. Ол, биллэн турар, түһүлгэҕэ түмсэ үөрэммит аныгы үйэ сахаларыгар олуона курдук. Атыҥырыы саныыбыт. Дьэ, ол иһин саха ыалын олоҕун-дьаһаҕын кэпсиир “Сардаана: сахалыы ханаал” (“YuoTube” ханаал), culture-Yakutia.com саҥа сайт ааптара Сардаана Сыромятникованы кытта кэпсэтэн баран, дьиэ кэргэнинэн тиэргэн иһигэр ыһыахтыырга ыҥырар видеоролик устарга быһаарыммыппыт. Онон идиэйэ биэрээччи киһи быһыытынан, тэрээһин торумун суруйуох буолбутум. Былырыын ыһыах тиэмэтинэн анаан дьарыктаммыт уопуттаах буолан, итиэннэ Дьокуускай таатталарын ыһыахтарын торумун уонтан тахса сыл суруйар буолан, өр гымматаҕым.

Өксөкүлээхтиин ситим

Тэрээһин торума Өксөкүлээх Өлөксөй “Сайын кэлиитэ” поэматын “Ыһыах” түһүмэҕэр олоҕуран сурулунна.

Сардаана Сыромятникова Өксөкүлээх Өлөксөйү үйэтитиигэ үлэлэһэр. “Кулаковскай нэһилиэстибэтэ” диэн уопсастыбаннай түмсүүлээх. Өксөкүлээх сиэнэ Лариса Кулаковскаялыын Сербияҕа, Литваҕа ыһыах ыспыттара. Биллэрин курдук, Өксөкүлээх Саха сирин ыһыахтарын кэрийэ сылдьан, ырыаларын-тойуктарын сурукка үйэтиппитэ. Ол иһин “Тиэргэн ыһыаҕын” киэбин толкуйдуурбар, тута Өксөкүлээхтиин ситимниир толкуй киирбитэ.

Ыһыах сиэрин-туомун үөрэтии

Тэрээһин ис торумун оҥорорго Сulture-Yakutia.com саайтка бэлэмнээбит матырыйаалларбыт тирэх буоллулар.

Холобура, түһүлгэни киэргэтиигэ Вильям Яковлев, сиэр-туом өттүгэр алгысчыт Афанасий Федоров, аска-үөлгэ Иннокентий Тарбахов, таҥаска-сапка Светлана Петрова, төрүт дорҕооҥҥо Хатылаевтар суруйууларыгар тирэҕирдим. Сахалар хайдах ыһыахтыылларын туһунан үгүс матырыйааллары XVIII-XIX үйэлэргэ биһиги дойдубутугар кэлэ сылдьыбыт айанньыттар, политсыылынайдар Я.И. Линденау, Р.К. Маак, И.А. Худяков, В.Л. Серошевскай, И.Г. Гмелин, Г.Ф. Миллер уо.д.а бэлиэтээбиттэр. Ону таһынан саха чинчийээччилэрэ А.А. Саввин уонна С.И. Боло сахалар хайдах ыһыахтыылларын туһунан суруйан хаалларбыттар. Билиҥҥилэртэн Л.В. Федорова, С.Д. Мухоплева уо.д.а үлэлэрин көрдүбүт.

Тиэргэн ыһыаҕа – эдэр  ыал холобуругар

  Дьоҥҥо “Тиэргэн ыһыаҕын маннык ыытыахха сөп” диэн сырдатар соруктаах, бэс ыйын 16 күнүгэр Сыромятниковтар дьиэ кэргэн “маастар-кылаас” быһыытынан тиэргэннэригэр ыһыах ыстылар.

Ону видеоҕа уһулан, ыһыах иннинээҕи күн социальнай ситиминэн тарҕатыахтара. Дьон көрөн үтүктэн, тэлгэһэлэригэр ыһыах ыһалларыгар анаан.

Бэрт кылгас кэмҥэ тэриммит буолан, ирдэниллэрин курдук, мал-сал, таҥас-сап, сиэр-туом, биллэн турар, кыаллыбата. Уонна ол Үс Хатыҥҥа ыытыллар ыһыах курдук улахан тэрээһин буолбатах буоллаҕа дии. Дьиэ кэргэн иһинэн. Ол иһин “Тиэргэн ыһыаҕа” сэмэйдик, ол эрээри ис сүрэхтэн истиҥник ыытылынна.

“Тиэргэн ыһыаҕын” алгыһын сарсыардаттан аймах-билэ дьонноро Сыромятниковтары өйөөн, бары сахалыы таҥнан, алаадьылаах кымыс тутан, бэйэлэрин эҕэрдэлэрин батсаабынан ыыппыттар.

Алгыс бастаан Чурапчы улууһуттан Собакиннар Уһун Күөл төрүт алаастарыттан аҕаларыттан уонна кырдьаҕас убайдарыттан  саҕаламмыт.

Онон “Тиэргэн ыһыаҕын” алгыһа өрөспүүбүлүкэ улуустарынан, куоратынан, ытык-мааны кырдьаҕас аймахтартан саҕалаан  киин куоракка олорор эдэр ыалга кэлбит. Ол курдук, аал уотун оттон, дьиэлээх хаһаайын Иван Сыромятников алгыс этэн, “Тиэргэн ыһыаҕын” аста.

Онон олох ураты тыыннаах, өбүгэ ситимнээх ыһыах буолан биэрдэ. Собакиннар, Макаровтар, Тоскиннар, Дьячковскайдар, Сыромятниковтар дьиэ кэргэттэрэ Чурапчыга, Үөһээ Бүлүүгэ, Сыырдаахха, Хатыҥ Үрэххэ, Дьокуускайга хас биирдиилэрэ бэйэлэрин тиэргэннэригэр  ыһыах ыһан, тэйиччиттэн (онлайн) эҕэрдэлэстилэр.

Ол курдук, Сыырдаахтан эдьиийдэрэ Агафья Тоскина кэргэнинээн Степан Дьячковскайдыын сарсыарда туран, алаадьылаан , уот аһатан, алгымстаах алаадьы утары ууннулар.

Ийэлэрин бииргэ төрөөбүт убайа Тимофей Тоскин Хатыҥ үрэхтэн эҕэрдэтин, алгыс тылын эмиэ видеоҕа устан ыытта.

Сардаана Николаевна ийэлээх аҕата Николай Гаврильевич уонна Антонина Тимофеевна Собакиннар тапталлаах оҕолорун дьиэ кэргэттэригэр эмиэ алгыс бастыҥын видеоҕа устан ыыттылар.

Онон “Тиэргэн ыһыаҕын“ ыытыы видеоматырыйаалын барытын түмэн, таҥан, Сардаана Сыромятникова сотору бэйэтин “YuoTube” ханаалыгар таһаарыаҕа. Оттон “Тиэргэн ыһыаҕын” торумун culture-Yakutia.com саайтка угуохпут. Онно киирэн көрүөххүтүн сөп.

… Анисия Иевлева кэпсэтиибит түмүгэр: “Биллэн турар, тэрээһини ыытыы торумун итэҕэһин-быһаҕаһын ыйан куолулааччылар баар буолуохтара. Ол эрээри өбүгэ үгэһин, билиҥҥи балаһыанньаҕа сөп түбэһиннэрэн, арыый аныгылыы киэптээн, дьоҥҥо-сэргэҕэ тарҕата, куйаар ситимигэр үйэтитэ сатыырбыт омнуоланара табыллыбата буолуо дии саныыбыт. Биһиги “Тиэргэн ыһыаҕын» маннык ыытыахха сөп” диэн холобурдаан көрдөрдүбүт. Ыал аайы ким хайдах сатыырынан эбэн-сабан, киэргэтэн биэриэн сөп буоллаҕа”, — диэн санаатын тиэртэ. Мин кини санаатын кытта толору сөбүлэһэбин.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0