От ыйын 1-2 күннэригэр Амма Сулҕаччытыгар Христофор Максимов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи Ырыа ыһыаҕа ыытыллар.
Норуот тапталлаах ырыаһыта, самодеятельнай композитор Христофор Максимов үбүлүөйдээх сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи Ырыа ыһыаҕын бырагыраамата бэрт киэҥ.
Ол курдук, от ыйын 1 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан саҕалаан, Култуура киинигэр “Бар дьонун тапталын үйэлээх бэлиэтэ” – Киристэпиэр Махсыымапка скульптурнай композиция үөрүүлээх аһыллыыта, Киристэпиэр уһаайбатыгар “Бу манна уйа тутуннун, Эн эйэҥ холууба” – Христофор Максимов мусуой-уһаайбатын арчылаан арыйыы дьон болҕомтотун тардыаҕа.
Бу күн М.Носов аатынан уус-уран галереяҕа “Кэрэттэн дуоһуйа үөрүөххэ” диэн худуоһунньук Николай Рязанскай үлэлэрин быыстапката аһыллыаҕа.
Итиэннэ дьэ, 11 чаастан Тойон түһүлгэҕэ “Күн таптала” өрөспүүбүлүкэтээҕи Ырыа ыһыаҕын үөрүүлээхтик аһыы сиэрэ-туома саҕаланыаҕа.
Истиҥ эҕэрдэлэр, күндү ыалдьыттары көрсүү, сахалыы сиэринэн кыынньар кымыһынан айах тутуу, “Үҥэр таҥарам – ырыаҕа таптал” — Киристэпиэр Махсыымап олоҕун, айар үлэтин сырдатыы, норуот тапталлаах ырыаһытын 100 сылыгар аналлаах оһуохай түһүлгэтэ, “Көтөллөр көмүс дорҕооннор” байаанынан ырыа күрэһэ, ансаамбыллар куонкурустара, көрдөөх ырыаны толорооччулар күөн күрэстэрэ, спортивнай, илии-атах оонньуулара, ат сүүрдүүтэ, “Үҥкүүлүүр үрүҥ түүн” ностальжи киэһэтэ, о.д.а. интэриэһинэй тэрээһиннэр ыһыах ыалдьыттарын күүтэллэр.
Иккис күн, от ыйын 2 күнүгэр өрөспүүбүлүкэтээҕи дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин улахан дьоҥҥо түһүлгэтэ болҕомто киинигэр киириэҕэ.
Бу күн Киристэпиэр уһаайбатыгар “Күн таптала” ырыа айааччылар күөн күрэстэрэ, ырыа айааччылар, хоһоонньуттар түмсүүлэрин холбоһуктаах маастар-кылаастара, айымньылары ырытыы ыытыллыахтара.
Киэһээ 19 чаастан — “Күн таптала” өрөспүүбүлүкэтээҕи дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин кыайыылаахтарын, ыалдьыттарын бэлиэтээһин улахан түһүлгэтэ тэриллиэҕэ.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ыспыраапка:
Христофор Трофимович Максимов 1917 сыллаахха муус устар 8 күнүгэр Амма улууһун Сулҕаччы нэһилиэгэр дьадаҥы бааһынай кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Аҕата өрөпкүөмҥэ кыттыбытын иһин 1921 с. ытыллыбыт. 1936 с. Абаҕа оскуолатын 6-с кылааһын бүтэрбитэ. 1937 с. Дьокуускайга самодеятельнай куруһуоктар уус-уран салайааччыларын куурустарын бүтэрбитэ. Онтон Амма уонна Мэҥэ — Хаҥалас култууратын дьиэлэригэр худруктаабыта, Майаҕа I судаарыстыбаннай холкуоһунай драма тыйаатырыгар, Ньурбаҕа II судаарыстыбаннай холкуоһунай драма тыйаатырыгар артыыстаабыта. Үөһээ Бүлүү уонна Ньурба судаарыстыбаннай көһө сылдьар тыйаатырдарыгар, онтон Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай музыка — драма тыйаатырыгар үлэлээбитэ.
1937—1970 сс. X. Максимов эстрада артыыһын быһыытынан сценаҕа да, араадьыйаҕа да тахсыбыта. Уопсайа 300-чэкэ айар кэнсиэрдэри оҥорбута биллэр.
Самодеятельнай композитор X. Максимов 400-тэн тахса ырыа мелодиятын суруйбута, онтон 80 ырыата идэтийбит композитордар тупсарыыларынан хомуурунньуктарга тахсыбыттара: «Песни труда и любви» (1962), «За мир и счастье» (1970). Өссө сүүс ырыа бэчээккэ бэлэмнэнэн Норуот айымньытын дьиэтигэр туттарыллыбыта.
Бөдөҥ айымньыларыттан биирдэстэринэн С. Дадаскинов «Күн тааһа» сюитатыгар музыкатын ааттыахха сөп. X. Максимов драма спектакылларыгар музыка айбыта эмиэ биллэр. Холобур, Күннүк Уурастыырап «За мир!», Л. Попов «Беспокойный отдых», И. Алексеев «Вилюйский узник», И. Бочкарев «На восходе» пьесаларыгар.
1968 сыллаахха «Утро долгого дня» (Рига киностудията, режиссер А. Неретниеце) киинэҕэ Додор оруолун оонньообута.
1980 сыллаахха кулун тутар 23 күнүгэр күн сириттэн барбыта.
Норуот тапталлаах ырыаһыта, ырыаны айааччыта, дэгэрэҥ ырыа маастара, Саха норуодунай артыыһа Христофор Максимов аата үйэлэргэ тыыннаах.