Ыччат миниистирэ Степан Саргыдаев: «Ыччаттан интэриэһинэй этиилэри күүтэбит»

Бэҕэһээҥҥиттэн Нам улууһун киинигэр, Олоҥхо ыһыаҕа буолбут пааркатыгар, “Хотугу Синергия-2019” форум үлэтин саҕалаата. Манна өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан 200-чэ ыччат муһунна. Форум Саха сиригэр быйыл төрдүс төгүлүн ыытыллар.

“Хотугу Синергия” форум уонна “МИНИСТР” дьыалабыай оонньуу ыытыллан, ыччат эйгэтэ дьоһуннаахтык уларыйда. Сылтан сыл кыттааччылар олоҕу көрүүлэрэ уларыйарын, таһымнара үрдүүрүн тэрийээччилэр бэлиэтииллэр. Ыччат тэрээһиннэрин туһунан СӨ Ыччат дьыалаларыгар уонна социальнай коммуникацияларга миниистирэ Степан Саргыдаевтыын кэпсэттибит.

ФОРУМҤА МӨЛҮЙҮӨННЭЭХ ГРАНТ КӨРҮЛҮННЭ

“Хотугу Синергия” 2014 сылтан эдэр урбаанньыттары, айар ыччаты, фермердэри, тыа сирин ыччатын өйөөн, араас хайысхаларга үлэлээн кэллэ. Быйыл форумҥа үөрэх былаһаакката биэс хайысхаҕа арахсан үлэлиэҕэ. Ол курдук, уруккуттан баар “Мин – Инженербин”, “Биһиги – доброволецтарбыт” хамсааһыннары кытта “Саха сирин лиидэрдэрэ”, “Арктика ыччата” уонна “Профlife” саҥа хайысхалар үлэлииллэр. Кыттааччылары кытта ыҥырыылаах ыалдьыттар, Саха Өрөспүүбүлүкэтин салалтата, бастыҥ инженердэр, бэлитиичэскэй диэйэтэллэр, биллэр айар-тутар дьон, волонтерскай хамсааһыны тэрийээччилэр, урбаанньыттар бииргэ үлэлэһиэхтэрэ, ситиһиилэрин туһунан кэпсиэхтэрэ. Мустубут ыччат биэс күн устата араас тиэмэҕэ лиэксийэлэри истиэхтэрэ, бырайыактарын көмүскүөхтэрэ, билиилэрин хаҥатыахтара, дьыалабыай оонньууларга, чөл олоҕу түстүүр тэрээһиннэргэ кыттыахтара.

— Степан Анатольевич, быйылгы форум хайысхаларын уратылара туохханый?

— Үгэс быһыытынан, Уһук Илиҥҥи «Мин — Инженербин» куонкурус иккис түһүмэҕин «Мин — Инженербин» хайысхаҕа быһаарыахпыт. “Биһиги – доброволецтарбыт” хайысхаҕа өрөспүүбүлүкэбит волонтердара түмсэн, инники үлэни дьүүллэһиэхтэрэ. Быйыл саҥа тэриллибит “Профlife” хайысханы Ыччат идэлээх сойууһун федерацията ыытар. Манна эдэр дьон идэни сөпкө талыытын, үлэлээх буолуутун кэпсэтэллэр, быра йыактары толкуйдуохтара. “Саха сирин лиидэрдэрэ” хайысхаҕа бэлиитикэни, социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыы тула кэпсэтиини Ыччат бырабыыталыстыбата тэрийэ сылдьар. “Арктика ыччата” Арктиканы сайыннарыы тула уонна дойду бэрэсидьиэнин от ыйынааҕы ыйааҕын тула ырытыһыыны таһаарыаҕа. Бу хайысханы Ыччат парламена уонна Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар ыччатын ассамблеята иилиир.

— Төһө суумалаах грант көрүлүннэ?

— Биэс күн устата форум кыттааччылара бырайыактарын бэлэмнээн, бүтэһик күҥҥэ эспиэрдэр иннилэригэр көмүскүөхтэрэ. Уопсайа 1 мөлүйүөн суумалаах грант көрүлүннэ. Маны биэс хайысханан чаҕылхай бырайыактаах ыччакка үллэриэхпит.

— Оттон айар кут таах ыччакка биир да хайысха анаммата дуо?

— Бу биэс хайысханы Арассыыйаҕа, өрөспүүбүлүкэҕэ тирээн турар кыһалҕалартан сиэттэрэн тэрийдибит. Форум кэллиэгийэтэ быһаарда. Бу сайын бастакытын ыытыллыбыт “ТАБЫС” бэстибээли эһиил кэҥэтэн, бэстибээл-форум киэбинэн оҥорор, Саха сирин көхтөөх ыччата барыта – эдэр бэлиитиктэр, урбаан ньыттар, инженердэр, учууталлар, фермердэр, спортсменнар, артыыстар, ырыаһыттар, суруйааччылар уо.д.а. — бары мустар гына былааннаахпыт. Маныаха ыччаттан интэриэһинэй этиилэри күүтэбит.

ЫЧЧАТ КЫАҔЫН – ДЬЫАЛАБЫАЙ ООННЬУУНАН

«МИНИСТР» («Молодежь – инновационно-стратегический ресурс развития Республики Саха (Якутия)») ыччакка аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи дьыалабыай оонньуу 2009 cыллаахха оччотооҕу Ил Дархан Егор Борисов этиитинэн төрүттэммитэ. Ол сылтан бу оонньууга тыһыынчаттан тахса киһи, ол иһигэр судаарыстыбаннай сулууспа үлэһиттэрэ, араас тэрилтэлэртэн исписэлиистэр, урбаанньыттар, муниципальнай тэриллии үлэһиттэрэ, фермердэр, устудьуоннар уонна үөрэнээччилэр кытыннылар. «МИНИСТР» оонньуу эдэр исписэлиистэри өйүүр, чаҕылхай ыччаты көрдөөн булар, өрөспүүбүлүкэ каадырын резервэтин оҥорууга биир саамай тутаах суол буолар.

Дьыалабыай оонньуу ааспыт сылын кыттыылаахтара өрөспүүбүлүкэ дьаһалтатыгар, министиэристибэлэргэ, улуус дьаһалтатын араас структуратын салайааччыларынан, солбуйааччыларынан, Арассыыйа атын субъектарыгар ананан үлэлиихамныы сылдьаллар. Ол курдук, араас сылларга оонньууга «Алмазы Анабара» АУо генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев, Канадаҕа Арассыыйа атыытын-эргиэнин бэрэстэбиитэлэ Валерий Максимов, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров уо.д.а. кыттыбыттара.

— Степан Анатольевич, “МИНИСТР” оонньуу туох сыаллаах ыытылларый?

— Бэс ыйын 14 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев “МИНИСТР” дьыалабыай оонньууга уларыйыылар киирэллэрин туһунан ыйаахха илии баттаабыта. Манна ыйылларынан, 2019 сылтан Сомоҕолоһуу сылын чэрчитинэн, дьыалабыай оонньуу саҥардыллыбыт форматынан ыытыллар диэн. Оонньуу сүрүн сыала — үөрэнээччилэр, устудьуоннар, эдэр исписэлиистэр уонна салайааччылар лиидэрдии хаачыстыбаларын быһааран, Саха сирин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар сөпкө туһаналларын ыйыы-кэрдии буолар. Оонньуу соруктара эмиэ уларый дылар. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ салайар уонна ыччат каадырдарын резервэтин оҥоруу, дьыалабыай оонньуу финалистарын тус былааннарын сайдыытын бэлэмнээһин, лиидэрдэри, салайааччылары бэлэмниир бырагыраамалары оҥорсуу, өрөспүүбүлүкэ сайдыытын тосхоллуур биир санаалаах дьону түмэн, тэриллиилэри оҥоруу буолла.

— Сыалтан уонна соруктан ураты туох уларыйыылар киирдилэрий?

— Урут эрэгийиэннээҕи түһүмэх тэн кыттааччылар талыллан кэлэн, хамаанданан оонньуур эбит буоллахтарына, быйыл Ил Дархан ыйааҕынан оонньуу түһүмэхтэрэ уларыйдылар. Кыттааччы бэйэтин туһугар оонньуур, хамаанда тэриллибэт. Регистрация, сүүмэрдээһин кэтэхтэн ыытыллан бүппүттэрэ. Билигин финад 1/2 түһүмэҕэ буола турар. Оттон түмүк түһүмэххэ кыттааччылар барыллааһын көмүскүөхтэрэ уонна стратегическай сессияҕа кыттыахтара.

— Дьыалабыай оонньууга кимнээх кытталларый?

— Урукку сылларга 16-35 саастаах 112 киһи кыттар эбит буоллаҕына, саҥа ыйааҕынан 16-45 саастаахтар кытталлар. Кыттааччылары үс бөлөххө араарыахтара: “А” бөлөххө – 16-22, “В” бөлөххө – 22-35 саастаахтар, “С” бөлөххө – 45 сааһыгар диэри салайар уопуттаах дьон. Маны сэргэ эрдэ “МИНИСТР”-гэ кыттыбыт дьон эмиэ кыттыахтарын сөп буолла.

Мин бэйэм 2010 сыллаахха ыытыллыбакка кыттыбытым. Оччолорго Чурапчы нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччынан үлэлиирим. Биэс күн устата “Өлүөнэ сирэ” форумҥа олорбуппут, хамаанданан тимир суол кэлиитин уонна өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын ырыппыппыт, бырайыак толкуйдаабыппыт. Миэстэлэспэтэхпит да буоллар, мин ыччат каадырын резервэтигэр киирбитим. Ыччат миниистирэ буоларбар, бу эмиэ сабыдыаллаабыт буолуохтаах.

“МИНИСТР” оонньууга кыттыбыт ыччат “тойон-хотун буолар” диэн өйдөбүл сыыһа. Оонньууга үөрэнээччилэр, устудьуоннар, араас эйгэҕэ үлэлии сылдьар дьон, тэрилтэ салайааччылара кытталлар. Күрэхтэһии түмүгүн барытын көмпүүтэр быһаарар. Киэҥ билиилээх-көрүүлээх ыччаты булан, кинини өйөөн сайыннаран, өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар туһаныы буолар. Ыччакка олус туһалаах оонньуу буолан эрэр диэн эрэнэбин.

“МИНИСТР” дьыалабыай оонньуу кыайыылаахтара «Артек», «Сириус» кииннэргэ, Москватааҕы судаарыстыбаннай университекка, “Сколково” кииҥҥэ, Соҕуруу Кореяҕа баар “SolBridge” диэн норуоттар икки ардыларынааҕы урбаан оскуолатыгар, Массачусетстааҕы технологическай институкка стажировкаланыахтара диэн иһитиннэрдэ.

Айтана Аммосова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

СИА хаартыскалара.