Кини 23 эрэ саастааҕа. Эйэҕэс-сайаҕас, үтүө майгылаах, ис киирбэх дьүһүннээх, сэмэй, саха уолчаана. Бары эдэр дьон курдук кини эмиэ буруо таһааран ыал буолан, олох оҥостуон саныыра эбээт. Ол сырдык ыраны алдьархайдаах уот сэрии ааҥнаан күл-көмөр оҥорбута.
Алексей Афанасьевич Софронов 1921 сыллаахха Бэстээх нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата — Иванов Афанасий Иванович Дьиикимдэ киһитэ, айанньыт диэн аатынан биллэр, Алексеев Иван Алексеевич уола. Ийэтэ — Варвара Өҥөлдьө Тэҥкэтигэр олорбут Софроновтар кыыстара. Бу ыал биир кыыстара Александра Таркаайыга Моргусов Александр Игнатьевичка кэргэн тахсыбыта.
Алеша ийэтэ кинини төрөөт өлөн хаалбыт. Онон эбэтэ Мария Павловна саҥа төрөөбүт сиэнин, сайын, өҥүрүк куйааска, тымтайга сүгэн, Тэҥкэҕэ илдьэ тахсыбыт. Алеша эһэлээх эбэтигэр иитиллибитэ. Онон араспаанньата Софронов диэн буолта. Наһаа сайаҕас, күлэ-үөрэ сылдьар уолчааны төрөөбүт түөлбэтин дьоно бары олус таптыыллара. Өҥөлдьө сэттэ кылаастаах оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэн, оройуон киинигэр киирэн үөрэммитэ.
Ньурба орто оскуолатын маҥнайгы выпускнига. Оскуоланы бүтэрбит үөрүүлээх биэчэрдэрэ 1941 сыл бэс ыйын сүүрбэтигэр буолбута. Алеша сэриигэ бастакы ыҥырыыга барбатах. Өҥөлдьө оскуолатыгар тахсан биир сыл учуууталлаабыт. 1942 сыл атырдьах ыйыгар фроҥҥа ыҥырыллан, сэриигэ барбыт. Байыаннай училищеҕа үөрэнэн офицер-минометчик буолбут. Фроҥҥа взвод хамандыырынан сылдьан сэриилэспит. Сымнаҕас, үтүһө майгылаах буолан, саллааттар олус ытыктыыр, сөбүлүүр эбиттэр. Бииргэ сэриилэспит дьонун ахтыыларыгар оннук суруйбуттар.
От ыйын 4 күнүгэр 1944 сыллаахха Украина Ковель куоратын таһыгар баар дэриэбинэҕэ түүҥҥү кыргыһыы кэмигэр дьоруойдуу охтубута. Ол туһунан Ньурба бастакы нүөмэрдээх оскуолатын мусуойун төрүттээччи уонна салайааччы А.Г.Николаева ахтыытыгар суруйар:
“Выпускной биэчэрбитигэр А.И.Потапов, эмиэ маҥнайгы выпускник, Дьокуускайтан кэлэн ыалдьыттаабыта уонна 1944 сыллаахха «Кыым» хаһыакка тахсыбыт ыстатыйа илиинэн суруллубутун аҕалан бэлэхтээбитэ. Онно маннык диэн суруллубут этэ: «Биһиги, үс саха уола, младшай лейтенант Алексей Софроновы кытта бииргэ сэриилэспиппит. Алеша үс самоходнай орудиенан хаххаламмыт уон таҥкалаах өстөөх ротатын утары бэйэтин взводун туруоран иирбиттии атааканы үс төгүл киэр оҕуста, үс тааҥканы уматта уонна ыараханнык бааһыран баран, тиһэх мүнүүтэтигэр диэри ытыалаһа сытан тыына быһынна». Ити сурук аллараа өттүгэр үс киһи илии баттаабыт этэ, онтон икки эрэ киһи араспаанньата хаалбыт: Мигалкин, Сивцев диэннэр.”
Алексей Софронов Аҕа дойду сэриитин II истиэпэннээх уордьанынан наҕараадаламмыта. Кини оҕо сылдьан хоһоон суруйар идэлээх эбит. Бииргэ үөрэнэр уолунуун Потапов Өлөксөйдүүн оскуола хаһыатыгар сотору-сотору хоһоонноро бэчээттэнэллэр эбит. Кини Сындыыскай, оттон доҕоро Потапов Чопчулаахап Өлөксөй диэн аатынан илии баттыыр эбиттэр. Оҕо эрдэҕиттэн олус элбэх кэпсээннээх, хомоҕой уус-уран тыллаах-өстөөх эбит. Эбэтигэр Мария Павловнаҕа уһуйуллан төрөөбүт тылын кэрэтин, баайын, сүмэтин иҥэринэн улааппыт. Сэрии уот төлөнө илдьэ барбатаҕа буоллар, Ньурба аатын ааттатар биллэр бэйиэт буолуо хааллаҕа. Киниттэн кэриэс-хомуруос алта хоһоон хаалбыт.
Мин кырабар аҕам, олохтоох дьон-сэргэ үлэлии сылдьан «Арахсыы» диэн хоһоонун ырыа гынан ыллыыллара. Ол да иһин кыра сааспыттан ити хоһоону нойосуус билэрим.
Алексей Софронов бу сиргэ 23 эрэ сыл олох олорбут. Өлүөн икки хонук иннинэ табаарыстарыгар Айкаровтаахха, дьылҕатын таайбыт курдук, маннык суруйбут:
«Сэрии буолан баран сиэртибэтэ суох хаалбат. Олох сүрдээх үчүгэй. Ким да өлүөн баҕарбат. Өскө, олох үчүгэй буоллаҕына, биһиги кэнэҕэски ыччат дьолун, олоҕун көмүскүүрбүт быһыытынан, өлүү да ол курдук үчүгэй буолуохтаах. Өстөөххө сүгүрүйэ сытыахтааҕар, дьоруойдуу охсуһа сылдьан өлбүт ордук».
Күөх Тэҥкэҥ суугунас
Мастардаах ойуура
Көстөрө эн түүлгэр
Ыраахтан угуйа,
Сибэкки көбүөрүн тэлгэммит сыһыыта,
Санааҕын долгутан,
Дууһаҕын аймыыра,
Төрөөбүт дойдугун,
Улааппыт алааскын,
Кырдьаҕас эбэҕин,
Тапталлаах доҕоргун
Өстөөхтөн көмүскүү,
Түөскүнэн хаххалыы,
Саа тутан, барбытыҥ сэриигэ…
Өҥөлдьөҥ күөх дуола
Хаалбыта долгуйа
Ымыылаах ырыаһыт
Уолчаанын сайыһа.
Этэҥҥэ кэлэргин күннэтэ кэтэһэ,
Көрсүһэр дьол үүнүөн
Бүтэйдии эрэнэ…
Ол уоттаах сэриигэ
Эн толук уурбутуҥ,
Эдэркээн олоххун,
Маҥнайгы тапталгын…
Алексей СОФРОНОВ тиһэх хоһооно — «Сэттэ уоннаах эбээбэр»
Дорообо, эбэм, дорообо!
Тут ыытар бу кыра сурукпун.
Өлүөрбүн, этэҥҥэ сылдьабын.
Өстөөҕү, фашиһы кыргабын.
Саныыбын эбэкээм,
Саныыбын.
Тапталлаах дойдубун Ньурбаны,
Ол иһин өстөөҕү күөмчүлүүр
Өргөннөөх өһүнэн туолабын.
Итэҕэй, эбэкээм, итэҕэй!
Миномет алыс да үтүө сэп,
Мин илиим иһигэр эргийэр,
Фашиһы от курдук кыдыйар.
Эрэниий, эбэкээм, эрэниий!
Норуотум чиэһигэр туруоҕум,
Ыт фашист тыынын бысыһан
Төрөөбүт кыраайбар төннүөҕүм!
Ньурбаттан педагогическэй
үлэ бэтэрээнэ Евдокия Николаева.