Күһүн кыстыкка киириигэ оҕо ыалдьыа суохтаах диэн этэллэр. Ол эрээри, субу оҕо саадыгар, оскуолаҕа киирээри сылдьар оҕо тымныйан, эбэтэр ыарыыга хаптаран ыалдьан хаалар түгэнэ үгүс. Оҕо төһө да сайын устата сөтүөлээтэр, сибиэһэй оҕуруот аһын аһаатар, күһүнү ыалдьан көрсүөн сөп. Тоҕо? Биһиги сайыммыт кылгаһа, күн уота ситэ тиийбэтэ иммунитет мөлтүүрүгэр дьайыан сөп. Оҕо эрэ барыта сыл ахсын муора салгынынан тыыммат, кумахха күөлэһийэ оонньообот. Оттон куруук ыалдьар оҕолоох төрөппүттэр сыаналаах эмп-том атыылаһаллар, балыыһалары кэрийэн унньуктаах уочаракка тураллар.
Оҕо ыарыйдаҕына быраас, биллэн турар, ыарыы көбөн тахсыбатын диэн күүстээх антибиотиктары, араас сироптары, ардыгар укол да анаан эмтиир. Сотору буолаат оҕо иккистээн ыалдьар. Күүстээх антибиотигы испит оҕо кэлин бу эрэ эми истэҕинэ үтүөрэр буолар. Оҕолорбутун хайдах көмүскүүбүт, кини доруобуйатын хайдах бөҕөргөтөбүт?
Иммунитет килиэккэтэ
Оҕо быраастара быһааралларынан, иммунитет килиэккэлэрэ, сүрүннээн оҕо иһигэр-үөһүгэр, куртаҕар бааллар эбит. Үгүс төрөппүт антибиотигынан эмтээн баран пробиотиктардаах (тыыннаах бактериялардаах) суорат эбэтэр «бифидумбактерин» диэн дьикти ааттаах эми иһэрдэрин үгүстүк умнар. Оттон ыалдьан баран үтүөрбүт оҕо кырата уонча күн маннык салгыы эмтэнии кууруһун хайаан даҕаны ааһыахтаах эбит. Иккиһинэн, күн ахсын чеснок сиир оҕо ыарыыга хаптарара 50% аччыыр эбит. Бу куһаҕан, аһыы амтаннаах чеснокка аллицин диэн айылҕа антибиотига баар эбит. Оҕо сатаан сиэбэт буоллаҕына, утуйар хоһугар бысталаан уурар, хаҕыттан ыраастаан сиэбигэр уган ыытар ордук туһалаах. Аллицин сыта ыарыыттан, ол-бу араас вирустан харыстыыр эбит. Үсүһүнэн, оҕо күн аайы саатар биир ыстакаан лимоннаах уу иһэр буоллаҕына, ыарыы өрө турбут кэмигэр көмүскэллээх буолар эбит.
Лимоннаах уу туһатын туһунан билэр киһим маннык кэпсээбиттээх. Куруук ыалдьар, тымныйар оҕолоох ийэ кыыһыгар сарсыарда аайы лимоннаах уу иһэрдэр буолбут. Бастаан аһыырҕатан баран кыыс кэлин бу утаҕар син үөрэммит. Үс-түөрт ыйынан бу кыыс доруобуйата бөҕөргөөн кыра ыарыы аайы тыбыыран да көрбөт буолбут. Оттон лимоннаах ууга мүөт эбэн биэрдэххэ, туһата икки төгүл элбиирэ чуолкай.
Холку эйгэ
Оҕо ыарыыта аһылыгыттан, дьиэ иһинээҕи эйгэтиттэн уонна ис уорганнарыттан улахан тутулктаахтарын умнумаҥ. Холку, сылаас эйгэҕэ, тапталга бигэнэн улаатар оҕо ыалдьара да кыччыыр эбит. Ону сэргэ, оҕо аһыыр аһылыга улахан оруоллааҕын умнумаҥ. Атыылаһыы аһы аһыыр оҕо хаһан даҕаны күүстээх иммунитеттаммат. Эт, балык, арыы, сымыыт, сибиэһэй оҕуруот аһа, фрукта, үүт аһылыктар оҕо күннээҕи рационугар хайаан даҕаны баар буолуохтаахтар.
Өскөтүн, оҕо сылга алтаттан элбэхтэ ыалдьар буоллаҕына, лор бырааска көрдөрөр наада. Оҕо муннунан үчүгэйдик тыынар буолуохтаах. Сорох төрөппүт оҕо тыынарыгар болҕомто уурбакка, тыынар сиринэн эт үүммүтүн билбэккэ сылдьыан сөп. Оннук эти аденоид диэн ааттыыллар. Аденоид кыра эрдэҕинэ эмтии сатыыллар эрээри, үгүстэр улаатыннаран кэбиһэллэр, оччоҕуна эпэрээссийэ нөҥүө эрэ бу эт ылыллар буолар. Муннунан үчүгэйдик тыынар эрээри куруук ыалдьар оҕо иммунолог бырааска сылдьан көрдөрүнэрэ тоҕоостоох. Сүүрэ-көтө, хамсана-имсэнэ сылдьар оҕо этэ-сиинэ сайдар. Онон оҕону спорт эйгэтигэр сыһыаран иммунитетын бөҕөргөтөрү умнумаҥ!
Ульяна ЗАХАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru