Нолуоктан босхолуур сокуон ылылынна

Бөлөххө киир:

Бэс ыйын 18 күнүгэр Ил Түмэн ахсыс уочараттаах пленарнай мунньаҕар 61 пууннаах улахан бэ­­биэскэни көрдүлэр. Ол иһигэр биир сүрүн боппуруос быһыытынан, Арктика эргимтэтин олох­тоохторун тырааныспар нолуогуттан босхолуур сокуону бигэргэттилэр.

edersaas.ru

Маннык чэпчэтиинэн туһанарга биирдиилээн дьон Арктика улуустарыгар пропискалаах буолуох­таахтар, тырааныспар диэн өйдөбүлгэ катер, буран, мотуордаах оҥочо, массыына, көтөр аал барыта киирэр. Бу этиини аан бастаан Ил Дархан Айсен Николаев СӨ муниципальнай тэриллиилэрин сүбэтин VIII сийиэһигэр быйыл кулун тутар 30 күнүгэр этэн турардаах.

Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Арассыыйа Арктическай туонатын кэҥэтэргэ Саха сирин 8 улууһун хотугу эргимтэҕэ холбуурга өрөспүүбүлүкэ туруорсуутун өйөөбүтэ. Онон 13 улуус (Абый, Аллайыаха, Анаабыр, Булуҥ, Үөһээ Халыма, Үөһээ Дьааҥы, Эдьигээн, Муома, Аллараа Халыма, Өлөөн, Орто Халыма, Усуйаана, Эбээн Бытантай) бары Арктическай туона статуһун ылбыттара. Барыллаан ааҕыынан, ити улуустарга 67 674 киһи олорор, кинилэртэн 60% — тыа сирин олохтоохторо.

Эрэгийиэн нолуогун бэлиитикэтигэр уларыйыы киирэн, 2018 сылтан 13 арктическай улуус олохтоохторун тырааныспар нолуогуттан босхолуохтара. Маннык дьаһал уһук хоту дьону олохсутарга табыгастаах усулуобуйаны тэрийэр туһуттан оҥоһулунна. «Арассыыйа Арктикатын 2035 сылга диэри инники сайдыытын тосхоллорун» бу сыл бүтүөр диэри ылыныах­таахтар. Оччотугар хотугу эргимтэҕэ бырамыысыланнас сайдан, тырааныспар сырыыта тупсан, хамнастаах үлэ миэстэтэ тэрил­лиэхтээх, дьиэ-уот тутуута барыахтаах.

«Арктика олохтоохторугар оҥоһуллар тырааныспар нолуогун чэпчэтиитин харчытыгар та­­һаардахха, 29,8 мөлүйүөн сол­куобай. Ону таһынан, ити но­­луокка 24 мөлүйүөн солкуобай мунньуллубут иэс сотуллуоҕа. Ол эрэн, Арассыыйаҕа уонна Саха сиригэр дьон тэҥ быраап­­тааҕын тутуһан, 2016 сылга диэри төлөммөтөх 365 мөлүйүөн солкуобай тырааныспар нолуогун сотон, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар барыларыгар «нолуок ам­нистиятын» оҥорор туһунан этии киирдэ. Тустаах чэпчэтиинэн туһанарга нолуок уорганнарыгар са­­йабылыанньа суруйар ирдэммэт. Ону таһынан, Арктическай оро­йуоннар бары нэһилиэктэрэ муниципальнай тэриллии таһымыгар сир уонна хамсаабат баайы-дуолу бас билии нолуогуттан олохтоохтору босхолуур туһунан быһаарыныы ылыммыттара. Ол суумата 4 мөлүйүөн 300 тыһыынча солкуобай. Онон өрөспүүбүлүкэ хоту улуустарыгар урут хаһан да оҥоһуллубатах улахан чэпчэтии, судаарыстыбаннай көмө баар буолуоҕа», —диэн эттэ СӨ экэниэмикэтин ми­­ниистирэ Майя Данилова.

1990 сылга диэри ССРС-ка оҥоһуллубут биир массыына­лаах, эбэтэр матасыыкыллаах, мотороллердаах дьоҥҥо хаһаайыныттан тустаах сайабылыанньата суох тырааныспар нолуогар чэпчэтии оҥоһуллуоҕа. Бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор үгүс кырдьаҕастар докумуон оҥортороллорун ­ыарырҕаталлар, онон эргэ тиэхиньикэ нолуога бэйэтэ сотуллан хаалыаҕа.

Өрөспүүбүлүкэ норуодунай дьокутааттара, маннык со­­куон киирдэҕинэ, үгүс дьон ты­­рааныспардарын хоту аймахтарыгар, доҕотторугар суруттаран, нолуок төлүүртэн куотунуохтарын сөбүн туһунан эттилэр. Онуоха СӨ экэниэмикэтин миниистирэ Майя Данилова тырааныспар нолуогуттан босхолонорго Арктика оро­йуонугар массыыналаах киһиттэн булгуччу прописка ирдэнэрин эттэ. Холобур, анараа пропискаламмыт киһи олорор сиригэр оҕотун уһуйааҥҥа, оскуолаҕа суруттарар, поликлиникаҕа көрдөрөр кыаҕыттан матар, онон нолуок чэпчэтиитинэн туһанаары, хоту «көһөөччү» элбиирэ күүтүллүбэт.

Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо тырааныспар нолуогар төлүүр харчыларын суумата сылга 560 мөлүйүөн солкуобай, онтон 29,8 мөлүйүөн — Арктика оро­йуоннарын өлүүтэ. Арктическай улуустар сир нолуогар 1,6 мөлү­йүөн солкуобайы, хамсаабат баа­йы-дуолу бас билиигэ  2,7 мөлү­йүөн солкуобайы төлүүр этилэр. Онон саҥа сокуон күүһүн ылан, өрөспүүбүлүкэ арктическай туоната сылга 34 мөлүйүөн солкуобай нолуоктан босхолонуоҕа.

Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ». edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0