«Дьокуускай куораттааҕы үүт собуота» – акционернай уопсастыба күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ Арассыыйа стандартыгар эппиэттиир хаачыстыбалаах бородууксуйаны оҥорор уонна сүҥкэн эппиэтинэһи сүгэр үрдүк кыамталаах, тэтимнээхтик сайдар тэрилтэ.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Бу улахан тэрилтэ туһунан сурулунна ини, суруллубата ини. Элбэх ахсааннаах суруйуулар ортолоругар хайҕааһын, киэн туттуу уонна «саба түһүүлэр» да баалларын бары билэ-көрө сылдьабыт. Собуот генеральнай дириэктэрэ Юрий Бабенко: «Куһаҕаны була сатаан суруйар дьон уонна үрдүк сололоохтор бэйэлэрэ кэлэн биһиги үлэбитин-хамнаспытын эт кулгаахтарынан истибэт, илэ харахтарынан көрбөт буоллахтарына, итинник суруйууларга итэҕэйиэххэ сөп дуо? Кинилэр биһиги ыҥырыыбытын ылыммат буоллахтарына, бэйэбит утары баран, сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ кырдьыгы көрдөрөртөн, кэпсииртэн хаһан да аккаастаммаппыт. Баһаалыста, кэлиҥ, көрүҥ-истиҥ. Ол түмүгэр биһиги бородууксуйабытыттан киһи доруобуйата, настарыанньата айгыраабатыгар эрэллээх тахсыаххыт», – диэн санаалаах үлэлии олорор. Ол да иһин, бу күннэргэ Юрий Иванович уонна собуот салалтата бииргэ үлэлиир тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэригэр уонна суруналыыстарга «аһаҕас аан күннэрин», пресс-тууру уонна собуот оҥорор бородууксуйаларын боруобалааһыны тэрийдэ. Манна даҕатан эттэххэ, итэҕэһин булларыан куттанар салайааччы итинник ыҥырбата эбитэ буолуо.
Собуот салалтата кэмиттэн кэмигэр дьоҕус уонна орто бизнес, улахан компаниялар, бииргэ үлэлиир бюджет тэрилтэлэрин салалталарын кытары көрсөр. Сөп ээ. Дойду экэниэмикэтигэр уонна бэлиитикэтигэр тахсар уларыйыыларынан сибээстээн, бэйэ-бэйэни кытары үчүгэйдик билсэн, бииргэ үлэлииргэ эрэллээх, бигэ туруктаах дьону талыахха наада. Иккиһинэн, маннык көрсүһүүлэр итэҕэли үөскэтэллэр, үлэҕэ-хамнаска бигэ тирэҕинэн буолаллар. Кистэл буолбатах, күнү быһа үлэлиир киһи киэһэ куорат маҕаһыыннарыгар «Молочный дождик» бородууксуйатын тымтыктанан да булбата баар буолар. Ол да иһин, Юрий Иванович нэһилиэнньэҕэ тириэрдээччилэр собуоттан ылар күннээҕи нуормаларын арыый улаатыннаралларыгар көрдөһөрө өйдөнөр уонна биһирэнэр. Аны туран, улахан маркеттарга, эргиэн дьиэлэригэр кэлии бородуукталар, табаардар кырыы-кырыытынан анньыллан тураллар (үксүгэр саха киһитэ бүгүн ылан сии охсор аһылыга буолбатахтар эрээри). Оттон олохтоох бородууксуйа күлүккэ хаалара баар суол.
Хаһаайын хайдаҕа тиэргэниттэн биллэр дииллэринии, собуот хайдах үлэлии-хамсыы олороро дьиэ таһыттан көһүннэ. Барыта ып-ыраас: бөх-сыыс, алҕаска да быраҕыллыбыт бородууксуйа тобоҕо сытыйа-ымыйа сытарын ханна да булан көрбөккүн. Оннук буолуохтаах да буоллаҕа. Нэһилиэнньэ күннээҕи остуолун хааччыйар тэрилтэ усулуобуйата санитарнай нуормаларга эппиэттиэхтээх.
Хас биирдии сыах, ыскылаат бэйэтэ туспа аналлаах. Оҥоһуллубут бородууксуйа хайаан да тымнытар камераҕа ууруллар. Бэлэм бородууксуйа ыскылаата эмиэ туспа. Бородууксуйаны суулуур, хаалыыр тетрапакеттар ыскылааттарга саас-сааһынан сааһыланан, бэйэлэрин күннэрин-дьылларын күүтэн тураллар.
Оҥорон таһаарар бородууксуйаларыгар Швеция киэҥник биллэр «Тетра Пак» технологиятын уонна тэриллэрин туһаналлар. Собуот киэн туттуутунан уу сүүрэр сирин ыраастыыр аныгы тэриллэр, компьютерынан сууйтарар сыах, үлэһиттэр доруобуйаларын чэбдигирдэр киин (сауналаах, спорт саалалаах) буолаллар. Күн аайы отуттан тахса массыына сүүрэн, бородууксуйаны күүтэр атыылаһааччыга кэмигэр тириэрдэр.
Үүт собуотун биир да бородууксуйата лабораторияны нөҥүө ааспакка эрэ, куорат маҕаһыыннарыгар тириэрдиллибэтин собуот бары сыахтарыгар сылдьан, көрөн итэҕэйдибит. Хас биирдии бородууксуйа икки түһүмэҕинэн: оҥорон таһаарыы кэмигэр уонна атыыга таһаарыах иннинэ бэрэбиэркэлэнэр. «Молочный дождик» үүттэрэ, суораттара, кефирдэрэ, бифациллара, иэдьэгэйдэрэ уо.д.а нэһилиэнньэ бары араҥатыгар, ол иһигэр оҕо уһуйааннарыгар, балыыһаларга, хаайыыга сытааччыларга уо.д.а. күн аайы сибиэһэйдии тириэрдиллэр.
Үүт куораттааҕы собуота хас эмэ сүүс мөлүйүөнүнэн харчынан эбии собуот тутара наадатын туһунан этиилэр бааллара. Оттон биһигини эбии собуот тутуллуоҕунааҕар буолуох, иһирдьэ-таһырдьа баар улахан кээмэйдээх сыахтар сорохторо кураанах кэриэтэ тураллара соһутта. Ол төрүөтэ – тыа сирин фермердэрэ сырьенан санаа хоту хааччыйбаттар. Оттон сүҥкэн кыамталаах, омук аныгы тэриллэрэ син биир үлэлээбиттэрин курдук үлэлии тураллар (уһаабыта күҥҥэ үс чаас).
«Ханнык да собуоту тутар наадата суох. Ол кэриэтэ ити этэр 400 мөлүйүөннэрин тыа сирдэригэр аныгы пиэрмэлэри тутарга, сүөһү ахсаанын элбэтэргэ биэрэллэрэ буоллар, барыбытыгар да туһалаах буолуо этэ. Биһиги эбии собуота да суох саҥаттан саҥа бородууксуйаны оҥорон таһаарарга кыһаллабыт.
Кытайтан хаһан да, биир да киилэ үүт бороһуогун ылбыт аньыыбыт суох. Алтай, Белоруссия бороһуоктарын боруобалаан көрөн баран, Удмуртияттан Ижевск үүтүн туһаммыппыт биэс-алта сыл буолла. Олохтоох бородууксуйаны оҥорооччулары өйөнүллүөхтээх. Олохтоох бородууксуйаҕа интэриэһи күүһүрдэр туһугар ханнык суолу талбыппытынан ол хайысхабытынан айаннаан иһэбит», – диэн Юрий Бабенко үүт собуотун иһин-таһын көрдөрө-көрдөрө кэпсээтэ.
Кырдьыга да, собуот саҥаттан саҥа бородууксуйалары оҥорор. Биир ыйынан өссө саҥа «От күөх линиэйкэ» үлэлиирэ, ол иһигэр 1,5% үүт, 1 % кефир, сыата суох иэдьэгэй тахсара былааннанар. Ону таһынан, ууллаҕас сыыры оҥоруу сөргүтүллүөҕэ.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru