Дьокуускайга сыл аайы массыына элбээн иһэр. Тимир көлөнү көрүнэр, сууйтарар, сапараапкалыыр балачча элбэх үбү эрэйэр. Былырыыҥҥыттан өрөспүүбүлүкэбит киин куоратыгар массыынаны бэйэ сууйар аптамаат ыстаансыйалара арыллыбыттара. Ону суоппардар улаханнык биһирээн сылдьаллар.
Хайдах туттабыт?
Массыынаны бэйэ сууйар аптамаат ыстаансыйалар Дьокуускайга хас да сиргэ үлэлииллэр. Ол курдук, Өктөөп 50 сыла автострадаҕа, Хаҥаластыыр суол 5 км-гар уонна Покровскай куоракка “Туймаада – ньиэп” тэрилтэ сапараапкалыыр ыстаансыйаларыгар. Маны сэргэ, Хаҥаластыыр суол 6/2 Б аадырыһыгар “Мой-ка” диэн ааттаах ыстаансыйа үлэлиир.
Маннык сууйар ыстаансыйаларга суоппардар массыыналарын бэйэлэрэ сууйаллар. Манна элбэх харчы барамматын дьон-сэргэ ордук биһирээтэ. Холобур, “Туймаада-ньиэп” ыстаансыйаларыгар кыра массыыналары сууйарга мүнүүтэтэ 15 солкуобайга тэҥнэһэр. Покровскай суолугар уонна куоратыгар үлэлиир ыстаансыйаларга улахан массыыналары сууйар боксалар бааллар. Улахан массыынаны сууйарга, мүнүүтэҕэ 20 солкуобайы төлүүгүн. Ыраастыыр пенанан массыынаҕын сотон баран, кири хоҥуннарарын кыратык кэтэһэҕин. Ол кэмҥэр терминалга “стоп” кнопканы баттаатаххына, харчыгын аахпат. Ол курдук, ортотунан 7 мүнүүтэ иһигэр 100-150 солкуобайга бадараан буолбут массыынаны ып-ыраас гына сууйуохха сөп. Ыксыы сылдьар дьоҥҥо олус туһалаах диэн бэлиэтиибин. Массыынатын бэйэтэ көрүнэрин сөбүлүүр киһиэхэ аналлаах ыстаансыйалар диэн эттэхпинэ, мөккүөр суох.
Аппараат судургу оҥоһулаах буолан, холбуурга дөбөҥ, туттарга үчүгэй. Хас биирдии кнопка туохха баттанара суругунан быһаарыллыбыт.
“Туймаада-ньиэп” сапараапкатыгар оҕолор оонньуур былаһааккалара тураллар. Ыал аҕата массыынатын сууйар кэмигэр, оҕолор былаһааккаҕа оонньоон бириэмэлэрин атаарыахтарын сөп.
“Мой-ка” ыстаансыйаҕа массыынаҕын сууйан баран, өссө килэбэчитэр, быылы сыһыарбат арыынан сотуоххун сөп. Маннык арыынан соттоххуна, массыынаҕар өр кэмҥэ кир-хох сыстыбат.
Атын сиргэ хайдаҕый?
Европа дойдуларыгар массыынаны суоппар бу курдук сууйар ыстаансыйалара бэрт аҕыйах сыллааҕыта тэриллибиттэр. Бары өттүнэн табыгастаах буолан, аан дойдуга киэҥник тарҕана охсубут. Арассыыйа улахан куораттарыгар манныккиһи бэйэтэ сууйар ыстаансыйата хас хардыы аайы баар. Биир күнүнэн массыына начаас быылынан бүрүллэр буолан, сөбүлээбит “мойкаларыгар” клиеннэр күн аайы кэлэллэр. Холобур, 2016 сыллааҕы туругунан Москваҕа 8,6 тыһ. массыына сууйар тэрилтэ баар эбит. Оттон харчытыгар таһаардахха, биирдэ сууйтарыы — 100-150 солк. Күҥҥэ ортотунан 50 массыына ааһар буоллаҕына, 30 тыһ.солк. ыстаансыйа хаһаайыныгар киирэр. Ыйга – 1 мөл. солк. тэҥнэһэр.
Ханнык ыстаансыйа ордугуй?
Билигин сүрүннээн массыына сууйар ыстаансыйа үс араастаах: илиинэн сууйуу, туннельнай уонна бэйэ сууйара. Илиинэн сууйар ыстаансыйатыгар массыынаны “мойка” үлэһитэ шлангалаах уунан ыстаран сууйар. Иҥпит кири аалар, куурдар. Судургутук эттэххэ, бу ньыма инчэҕэй мыылалаах тирээпкэнэн сууйар кэриэтэ. Үчүгэйэ диэн, маннык сууйуу хаачыстыбалаах, ол эрээри, аҥаардас биир массыынаны сууйарыгар үлэһит элбэх бириэмэтэ барар, сэниэтэ баранар. Эбиитин сыаната ыарахан. Туннельнай ыстаансыйа бэйэтэ сууйар. Эргийэ турар щеткаларга, шланганан ыһылла турар мыылалаах уу анныгар массыынаны киллэрэн биэриэххэ наада. Маннык “мойка” холустук сууйар, онон массыына лааҕын алдьатыан сөп. Итиэннэ билиҥҥи кэмҥэ саамай судургу “мойка”. Суоппар сууйар тиэхиньикэнэн туһанарыгар эрэ харчы төлүүр, онон сыаната чэпчэки, туһанарга дэбигис.
Түмүккэ:
Онон, түмүккэ эттэххэ, бэртээхэй ыстаансыйалар арылланнар, суоппардарга улахан көмөнү оҥордулар.
Роман Мативосян, “Мой-ка” ыстаансыйа дириэктэрэ:
—Боростуой автомойкаларга дьон массыынатын сууйтарарыгар ортотунан 300-350 солкуобайы барыыр. Киһи барыта ити өҥөнөн туһанар кыаҕа суох. Массыынаны бэйэ сууйар ыстаансыйаларга дьон харчытын да бараабат, бириэмэтин да уһуннук «сиэбэт». Онон көлөлөөхтөр өйдөөн, маассабайдык сылдьар буоллулар.
Сергей Тихонов, “Сервис Ойл” ХЭУо генеральнай дириэктэрэ:
— Биһиги сапараапкаларбытыгар массыыналары бэйэ сууйуу үс ыстаансыйатын арыйбыппыт. Былырыыҥҥыттан саҕалаан Дьокуускай үрдүнэн үс ыстаансыйа туттубут. Маны таһынан, быйыл атырдьах ыйыгар Покровскайга өссө биир ыстаансыйаны үлэҕэ киллэрдибит. Этэҥҥэ үлэлии турар. Итинник өрөспүүбүлүкэни сыыйа толору хааччыйар баҕа санаалаахпыт. Биһиги сапараапкаланар ыстаансыйаларбытыгар массыынаны бэйэ сууйар өҥөнү киллэрбиппититтэн суоппардар үөрэллэр. Биһиги ыстаансыйаларбытыгар удамыр сыанаҕа тимир көлөҕүн килбэччи сууйаҕын.
Туһанааччы санаата:
Петр Иванов, урбаанньыт:
— Ыксыы сылдьар дьоҥҥо олус үчүгэй, табыгастаах. Бэйэ сууйар ыстаансыйа быылы, кыра сыстыбыт бадарааны үчүгэйдик сууйар. Эбиитин сапараапка таһыгар турар буолан табыгастаах, элбэх бириэмэни сүтэрбэккин. Ол эрэн, уутун ыһара күүстээҕэ уонна сууйар пенатын хойуннараллара буоллар, өссө үчүгэй буолуо этэ.
Сергей Никонов, инженер-тутааччы:
—Маннык ыстаансыйалар арыллыбыттара олус үчүгэй. Аҕыйах харчыга массыынаҕын ып-ыраас гына сууйаҕын. Бэйэҥ массыынаҕын бэйэҥ суунарыҥ быдан ордук дии саныыбын. Уонна киһи бириэмэтин сүүйтэрбэт. Айылҕа харыстабылыгар улахан өҥөнү оҥорор. Өрүскэ, күөлгэ сууйан ууну киртиппэккин. Маннык ыстаансыйалар элбээтэхтэринэ, уочарата суох буолуо этэ.
Николай ПОПОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru