Кэскиллээх ыччаты көҕүлээн, нэһилиэк аайы «Сатабыл» түөлбэни тэрийэн, тыа сирин сайыннарыыга туһуламмыт бырайыактары олоххо киллэрэн эрэр Иван Степанов туһунан «Дириҥ «Сатабыла» — аныгы нэһилиэк сирэйэ» диэн ыстатыйаны суруйан турабын.
edersaas.ru
Соторутааҕыта кыахтаах эдэр киһини OneClickYakutia портал салайааччытынан анаабыттара.
Онтон аҕыйах хонуктааҕыта бэйэтин инстаграмыгар Иван Степанов коронавируска хаптарбытын туһунан сиһилии сырдатыытын түбэһэн аахпытым.
Ыалдьыбыт дьонтон ким да бу ыарыы туһунан аһаҕастык кэпсээбэт. Ол иһин мин киниэхэ эрийэн, ааҕааччыларбытыгар бэйэтин санаатын үллэстэригэр көрдөспүтүм. Иван Степанов улгумнук сөбүлэһэн, кэпсэтиибит маннык буолла.
Ыарыы тымныйыыга тэҥнээх
— Коронавирус кирииптэн атыннаах дуо?
— Бастаан утаа майгынныыр курдук: температура, тоҥон титирээһин, сэниэҥ суох. Оннук сибики баар буолла да, тута поликлиникаҕа эрийэн, быраас ыҥырыахха наада. Эмчит «тымныйыы» диэн диагноз туруорар. Онтон үһүс-төрдүс күнүгэр вирус бэйэтин биллэрэр. Доруобуйаҥ ордук бу кэмҥэ күүстээх охсууну ылар эбит. Тымныйыыттан туох да уратыта суох. Бэһис-алтыс күҥҥэ температураҥ түhэн барар. Сыты уонна амтаны билбэт буолаҕын.
— Төһө өр буолан баран, эйигин балыыһаҕа ылбыттарай?
— Ыалдьаат, тута быраас ыҥырбыппар, анаалыс ылбыттара. Дьиэбэр эмтэнэ-эмтэнэ, түмүкпүн кэтэспитим. Анаалыһым «ковиды» бигэргэппитин кэннэ, инфекционнай отделениеҕа илдьибиттэрэ. Онно тыҥабын снимоктаабыттара. Ити сэттис күммэр этэ.
Тыас-уус холбонуута – тыҥа сүһүрдэҕинэ
— Күн аайы суһал көмө массыыната сигнализациятын холбоон, тыас-уус бөҕө буолан, киин куорат уулуссаларын толорон кэбиһэр. Итиччэ суһаллык ыалдьыбыт дьону ханна илдьэллэрий?
— Бастаан сыппыт сирбэр — Кулаковскай 42/2 уулуссатыгар баар инфекционнайга илдьэллэригэр боростуойдук «УАЗ» суһал массыынанан илдьибиттэрэ. Онтон тыҥабын көмпүүтэр томографиятыгар снимоктаан көрөн, улаханнык сүһүрбүтүгэр, дьэ, бэрт ыксалынан сирена холбоон, инфекционнайтан илдьибиттэрэ. Онон итинник тыастаах-уустаах сиренанан киhи тыҥатын 50%-на сүһүрбүт буоллаҕына, пульмонологияҕа илдьэллэр эбит.
Эрдэттэн бэлэм сылдьар ордук
— Сорох дьон, ыалдьа иликтэриттэн, балыыһаҕа барарга тугу ылалларын эрдэттэн испииһэк оҥостон, чугас ууруна сылдьаллар эбит. Оннук эрдэттэн дьаһаныахха сөп дуо? Балыыһаҕа ордук туох наада эбитий?
— Оннук дьаhанар саамай сөп. Ол курдук, киhи эрдэттэн наадалаах тэриллэрин испииһэктээн кэбиһэрэ ордук. Ыксаллаах балаһыанньаҕа ким баҕарар түбэһиэн сөп. Онон эрдэттэн бэлэм сылдьыахха наада эбит. Мин, холобура, ордук туохха наадыйарбын испииһэктээн көрбүтүм, маннык тахсыбыта: пааспар, ноутбук, зарядник араас көрүҥэ, удлинитель (наһаа наада эбит!), смартфон подставката, наушник, хаста да уларыттар футболка уонна шортик, мааска, суунар-тараанар тэрил, сөбүлүүр кинигэ, эрдэттэн хачайдаммыт киинэ.
— Дьон билигин да харыстаммат курдук. Үбүлүөй, уруу бөҕө. Маныаха эн санааҥ.
— Биллэн турар, олох тохтоон хаалбат. Маннык үтүө сайыҥҥы кэмҥэ дьиэҕэ хааллан олорбут дьон, тыыннарын таһаараллара, санааларын атастаһаллара, үөрүүлэрин үллэстэллэрэ чахчы. Ону мин өйдүүбүн эрээри, олох сэрэнэ сылдьыахха, харыстаныахха наада. Элбэх дьону кытта алтыһар олох сатаммат! Ордук саастаах эбэтэр хроническай ыарыылаах дьон. Эдэрдэр биллэрбэккэ ыалдьаллар эбит. Дьаҥы илдьэ сылдьар буолан, ону бэйэлэрэ да билбэккэ, атын дьоҥҥо сыһыараллар. Сыстыһыы онтон тахсар. Ким «ковидтааҕа» таһыгар биллибэт…
— Ыалдьалларын кистииллэрэ төһө оруннааҕый? Дьиҥэр ким баҕарар ыалдьыан сөп буоллаҕа.
— Ыалдьыбыт, кыһалҕаҕа түбэспит, доруобуйалара айгыраабыт дьон, куттара-сүрдэрэ баттанар. Бастаан ыалдьыбыт дьоҥҥо, нууччалыы эттэххэ, «клеймо» курдук туоруоран кэбиспиттэр. Ол иһин дьон сэрэхэдийэр. Сыстыганнаах ыарыы буолан, киһи бэйэ-бэйэтиттэн сэрэнэ, тэйэ сылдьар. Ол эмиэ соҕотохсуйууга, дьонтон тэйитиигэ тиэрдэрэ баар суол. Ол иһин санааҕа-онооҕо ылларан, ыалдьыбыт киһи бэйэтин иһигэр киирэн, дьонтон сабыллан хаалан, кыһалҕатын кимниин да үллэстибэт. Дьиҥэр, бу ыарыы туох да кистэлэҥэ суох. Тымныйыы, кириип ыарыы саҥа көрүҥэ диэххэ сөп. Онон ким баҕарар ыалдьыан сөп.
«Ковид» — киhи кыбыстар ыарыыта буолбатах. Онон ыалдьыбыт дьон аймахтарыгар уонна да атын чугастык алтыhар, билсэр дьонноругар хайаан да бэйэлэрин туруктарын билиһиннэриэхтэрин, санааларын атастаһыахтарын наада. Оччоҕо дьон да өйдүө, ыарыыга сыhыан да уларыйыа, ыарыы хайдах киирэрин, киһи үтүөрэрин истэн билиэ этэ.
Онон ыалдьыбыт дьоҥҥо туһаайан, бу ыарыы туһунан аhаҕастык кэпсээҥ, дьону харыстаналларыгар ыҥырыҥ диэн этиэм этэ.
Олоххо сыһыан тосту уларыйар
— «Сыстыганнаах дьаҥҥа ылларбыт киһи санаата, толкуйа, олоххо сыһыана тосту уларыйар эбит…» диэн инстаграмҥа суруйбуккун аахпытым. Бу туһунан санааҕын үллэстиэҥ дуо?
— Коронавируһунан ыалдьыан иннинэ киhи бэйэтин олоҕор, доруобуйатыгар көтүмэхтик сыһыаннаһар эбит. Ыарахан ыарыыны бэйэҕинэн биллэххэ эрэ, олоххо сыһыаныҥ уларыйар. Миэхэ оннук буолла. Ол иhин билигин олоҕум «Коронавирус иннинэ уонна кэннинэ» диэн өйдөбүлгэ арахсар. Үтүөрэн тахсан баран, өйбүн-санаабын сааhыланыам — салгыы хайдах дьаһанан олоробун диэн. Үгүстэр ковидтаабыт дьонтон сыстыахпыт диэн куттаналлар. Ол сыыһа өйдөбүл. Төттөрүтүн ыалдьыбыт киһи бэйэтэ дьонтон сэрэнэ сылдьыан наада. Куттала баар, бу ыарахан ыарыыга иккистээн ыалдьыахха сөп эбит. Иммунитетыҥ аһара мөлтөөн, ыарыыҥ барыта көбөр.
— Эн «ковидынан» ыалдьыбыт дьон түмсүүтүн тэрийэр санаалааххын. Туохтан маннык санааҕа кэллиҥ?
— Ыалдьа сытар кэммэр бэрт элбэҕи биллим, көрдүм. Бүгүҥҥү күҥҥэ сүрүн болҕомто дьаҥы бохсууга, дьону быыhыырга ууруллунна. Ыарыыны эмтээһин үчүгэйдик үөрэтиллэ илик. Онон ыалдьыбыт дьон иммунитеттарын бөҕөргөтөргө, санааларын көтөҕөргө, урукку нус-хас олохторугар төннөллөрүгэр хайаан да уопсастыба өйөбүлэ наада.
Балыыhаттан тахсан баран, сыстыганнаах дьаҥҥа сүһүрбүт киһи доруобуйатын туруга, өйө-санаата (психиката) хайдах буолара биллибэт. Биллэн турар, маннык кэмҥэ бу киһи бэйэтин кытта бэйэтэ эрэ хаалыа суохтаах. Туораттан көмө, өйөбүл хайаан да наада. Атын да дьон бу ыарыыга бэлэмнээх буолуохтаахтар. Ол инниттэн мин кэллиэгэлэрбин кытта OneClickYakutia цифровой платформа уонна «Телеграмм» мессенджер иhинэн араас исписэлиистэри кытыннаран, иһитиннэрэр-сырдатар үлэни саҕалаатыбыт. Дьон бэйэтигэр туһалаах сүбэни, интэриэһиргиир боппуруостарыгар хоруйу булуохтара. Коронавирус ыарыы туһунан уонна сыстыганнаах дьаҥынан ыалдьыбыт дьон сүбэлэрин OneClickYakutia: http://www.yakutia.click/coronavirus/, «Телеграмм-канал «Жизнь после ковид»: https://t.me/lifeaftercovid19russia диэн порталарга булуоххутун сөп.
… Бу күннэргэ Иван Степанов балыыһаттан тахсан, дьиэ кэргэнин кытта Хаҥалас Тиит Эбэтигэр доруобуйаларын бөҕөргөтүнэ бардылар. Эдэр дьон доруобай буолуннар, этэҥҥэ сырыттыннар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru