От ыйын 10 күнүттэн атырдах ыйын 15 күнүгэр диэри оттооһуҥҥа охсуулаах ый!
Самаан сайыны көрсөр Улуу тунах ыһыах кэнниттэн тыа дьонугар дьылы быһаарар сүрүн үлэ – оттооһун кэмэ саҕаланар.
Былааммыт 484 тыһ. 972 туонна
Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата быйыл кыһын, олунньу 27 күнүгэр, таһаарбыт 230-р №-дээх «2017 сылга сааскы ыһыы үлэтин уонна сүөһү аһылыгын бэлэмнээһин үлэтин тэрийэн ыытыы миэрэлэрин туһунан» дьаһалын чэрчитинэн, тустаах улуустарга оттооһун сорудаҕа түһэриллэн турар. Бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 484 тыһ. 972 т от, 18 тыһ. 902 т сиилэс уонна 11 тыһ 850 т сенаж бэлэмнэниэхтээх.
Элбэх сүөһүлээх-сылгылаах улуустар былааннара улахан. Холобур, Мэҥэ Хаҥалас улууһа 43 тыһ. 246 т оту, 2 тыһ. т сиилэһи, 1 тыһ. 150 т сенаһы, Чурапчы улууһа 40 тыһ. 983 т оту, 800 т сиилэһи соҕотуопкалыахтаахтар. Отуттан тахса туоннаны Сунтаар (35 тыһ. 378), Таатта (36 тыһ. 531), Уус Алдан (35 тыһ. 466), Амма (31 тыһ. 469), Нам (30 тыһ. 458), Ньурба (32 тыһ. 738) оттуохтаахтар.
Хотугу улуустары ыллахха, Дьааҥы 12 тыһ., Орто Халыма 6 тыһ. 589, Өймөкөөн 5 тыһ., Муома 2 тыһ. 166, Абый 2 тыһ. 81, Эбээн Бытантай 2 тыһ., Үөһээ Халыма 869, Булуҥ 502, Усуйаана 564 туонна оту хааччынар соруктаахтар.
Суһал ыстааптар тэрилиннилэр
Өссө бэс ыйын саҥатыттан хас улуус ахсын сүөһү аһылыгын соҕотуопкатын иилиир-саҕалыыр суһал ыстааптар тэриллэн үлэлииллэр. Кинилэр салалталарынан нэһилиэктэр дьаһалталара, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрэ уонна хаһаайыстыбалар салайааччылара ходуһаларын кэрийэн көрөн, хайа сир хайдах үүммүтүн, төһө оту биэриэн сөбүн барыллаан көрдүлэр. Оттооһуну кэмигэр саҕалыыр туһугар оттугу-уматыгы хааччыннылар, тиэхиньикэлэри өрөмүөннээтилэр, ыраах учаастактарга барар суолу-ииһи оҥордулар, ходуһалар бүтэйдэрин сөргүттүлэр.
Киин улуустарга — кураан
Улуустарынан ылан көрдөххө, от үүнүүтэ араас. Биллэрин курдук, ыам ыйын иккис аҥаара ханна даҕаны олус тымныы буолан, күөх от бэс ыйын саҥатыттан эрэ сэрбэйбитэ. Ол эрээри, бу ый устата улаханнык ардаабакка, киин, илин эҥээр уонна Бүлүү эргин улуустарга тахсан испит от сиппэккэ, курааҥҥа оҕустарар чинчилэннэ.
Альбина Ионова, Бүлүү улууһун Дьөккөн нэһилиэгин баһылыга:
— Ааспыт кыстыкка «Сиккиэр» бааһынай хаһаайыстыба эбии от атыыласпыта, атыттар отторо тиийбитэ. Бу «Сиккиэр» элбэх сүөһүлээх-сылгылаах, сибиинньэни, көтөрү эмиэ иитэр, быһата, тыа хаһаайыстыбатын үлэтин хас да көрүҥүн тэрийэн олорор саамай бөдөҥ хаһаайыстыбабыт. Тиэхинькэ күүһүн толору туһанан оттуур, от кыайан үүммэтэх дьылыгар атын сиртэн от атыылаһарга күһэллэр. Ити иһин айылҕа тугу биэрэрин манаабакка, үүнүүнү ходуһаттан эмиэ ыларга суоттанан, кэнники үс сылга мелиорация Бүлүүтээҕи салаатын (начальник Виктор Константинов) көмөтүнэн сүүс гектардаах сири таҥастаан, элбэх сыллаах оту ыста. Мелиоратордар сис уута киирэр сирдэринэн турба быраҕан, тоҕус муостаны уонна биэс биэрэстэлээх суолу оҥордулар, онон ходуһаларбыт суоллара быдан тубуста. Бэс ыйын бэһис-алтыс күннэригэр ходуһаларбыт күрүөлэрин саппыппыт. Бу нэдиэлэттэн ХИФУ-тан сүүрбэ байыастаах тутар этэрээт кэлиэхтээх, олору күрүө тутуутугар үлэлэтиэхпит. Сирбитин кэрийэн көрдүбүт, от тахсыыта син хойуу эбит даҕаны, сүрдээх кылгас, аны бэс ыйын устата биирдэ да ардаабакка, хатан хаалар кутталланна. Ол да буоллар, санаабытын түһэрбэппит, оттуохпут, кыстыырбытын хааччына сатыахпыт.
Гаврил Петров, Мэҥэ Хаҥалас улууһун I Наахара нэһилиэгин олохтооҕо:
— Биһиги ыал оҕолорбутун кытары кыттыһан, икки сылгы үөрдээхпит, 16 ынах сүөһүлээхпит, онон 45 туонна кэриҥин оттуурга былааннанабыт. Ходуһаларбыт бөһүөлэктэн икки-үс көс ыраах сыталлар. Үүнүү орто, бэс ыйын быһа курааннаан, тыа өттө хатан хаалла, бу күннэргэ ардаатар көбүө эбит. Дьэ, хайыыр? Былырыын сүүрбэ үс оту туруорбуппут. Сыллата сылгыбытын, сүөһүбүтүн кыралаан эбэбит. Быйыл уон убаһаны эбии атыылаһыахпытын баҕарабыт да, төһөнү оттуурбутуттан көрүөхпүт. Уматыкпытын Майаттан үс буочуканы атыылаһан, хааччынныбыт. Тыраахтарбытын өссө биирдэ көрүнэн баран, кэлэр нэдиэлэттэн ходуһаҕа киириэхпит.
Хотуларга халаан
Ааспыт кыһын Халыма эҥээригэр (Үөһээ, Орто, Алын Халыма улуустарыгар, Муомаҕа, Абыйга, Усуйаанаҕа) балтараа-икки миэтэрэ халыҥнаах хаар түспүтэ. Ол содулуттан билигин үгүс ходуһалар ууга сыталлар. Орто Халыма улууһа кыстыгы көрсө 6,5 тыһ. туонна оту чөкөтүөхтээх. II Мээтис уонна Алаһыай нэһилиэктэригэр хаар уутугар эбии Алаһыай өрүс халааннаан, аймалҕаны таһаарда. Күнү-дьылы кэтээн көрөр сулууспа от ыйын 20 күнүттэн атырдьах ыйын 10 күнүгэр диэри уу өссө кэлиэн, уу таһыма үрдүөн сөбүн сэрэтэр. Атын да нэһилиэктэргэ балаһыанньа биир итинник.
Изабелла Ноговицына, Өлөөкө Күөл олохтооҕо:
— Биһиги нэһилиэккэ баар «Өлөөкө Күөл» сылгы собуота толору мэхэньисээссийэлээх биригээдэлэринэн оттуур, сенажтыыр. Былырыын сайын 1 тыһ. 630 туоннаны оттообута, онон кыстыгы талбаата суох холкутук туоруохтаах этэ. Ол эрээри, кыһын саҕаланыыта халыҥ хаар түспүтүгэр эбии күөллэр тааҥнааннар, тиэйии-таһыы үлэтигэр мэһэйдэр үөскээбиттэрэ, сылгылар кыайан хаһан аһаабакка, турбутунан хоргуйан өлөр кыһалҕалара тирээбитэ. Инньэ гынан, хаһаайыстыба отун «Буранынан» таһан, 161 ынах сүөһүтүн, ол иһигэр 51 ыанньыгы, 925 сылгытын, ол иһигэр 501 биэни, кыл мүччү кыстатта. Ол бэйэлээх хаар уутуттан билигин туох баар мэччирэҥ, ходуһа күөллүү мэндээрэн тураллар, учаастактарга барар муосталар алдьаннылар, тыа хаара өссө да сытар. Ити түмүгэр ынах сүөһү пиэрмэ сайылыкка кыайан көспөтө, түөрт ыанньыксыт күҥҥэ 200 киилэ үүтү ыыллар. Сылгылар учаастакка саҥа тахсан эрэллэр, ыараханнык кыстааннар, туруктара мөлтөх, эһиил төрүөҕү ылар уустугурда. Хаһаайыстыба окко былаана 1 тыһ. 350 туонна эрээри, Таалалаах, Тоҥуулаах уонна Чоҥкуйа курдук сүрүн ходуһалара ууга сыттахтара… Мантан сайын айылҕа тугу көрдөрөн үөрдэрин эбэтэр өссө эбии сатарытарын ким билиэ баарай? Сылгы собуотун салалтата, үлэһиттэрэ бары кыахтарын түмэннэр, туруулаһар, үрүйэ-харыйа сирдэри кэрийэн төһө кыалларынан оттуур санаалаахтар.
Улуус баһылыга Евгений Слепцов уонна тыа хаһаайыстыбатын управлениета балаһыанньаны хонтуруолга ылан олороллор, тастан көмөҕө найыламмакка, бэйэ күүһүнэн оттуур соругу туруораллар. Онон, II Мээтис уонна Алаһыай олохтоохторо мобильнай биригээдэлэринэн атын нэһилиэктэргэ көһөн оттуурга тэринэллэр. «Саханефтегазсбыт» хампаанньаны кытары дуогабардаһан, кыһыҥҥы суолунан наада буолар уматыктарын хааччыммыттар.
Раиса СИБИРЯКОВА.