Уһук Илин эрэгийиэнигэр 2 %-наах ипотека бырагыраамата 2019 cыл ахсынньы 10 күнүттэн үлэлээбитэ. Соторутааҕыта Уһук Илини уонна Арктиканы сайыннарыы миниистирэ Александр Козлов бу бырагыраама олоххо киириитин, үлэ түмүктэрин, кыһалҕаларын туһунан оробуочай бөлөх үһүс мунньаҕын ыытта.
Онлайн-мунньахха биэс эрэгийиэн: Саха сирин, Забайкальскай кыраай, Амур, Магадан, Сахалин уобаластарын бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар. Ону тэҥэ, Уһук Илиҥҥэ, Арктикаҕа киһи хапытаалын сайыннарыы ааҕыныстыбатын салайааччы, Сбербаан уонна Дом.РФ бааннар бэрэстэбиитэллэрэ эмиэ отчуоттаатылар. Саха сириттэн тутуу миниистирэ Павел Кылатчанов дакылааттаата.
Суруналыыстары ыҥырар сигэни баттаан, онлайн-мунньах быһа эпиирин киирэн көрдүм. Федеральнай миниистир сүрдээх кытаанах, ирдэбиллээх киһи эбит. Отчуоттан чопчу чахчылары, сыыппаралары, дьиҥ оҥоһуллубут үлэни ирдиир, онон-манан эргитэри сөбүлээбэт. Эрэгийиэннээҕи миниистирдэри саба саҥарыан, быһа түһэн ыйытыан, мөҕөттүөн да сөп.
2 тыһыынча дуогабар түһэрсиллибит
Александр Козлов пандемия кэмигэр экэниэмикэ тэтимэ бытаарбытын да иһин, чэпчэтиилээх кирэдьиити ылыы-биэрии ахсаана аҕыйаабат диэн эттэ.
Ыам ыйын 14 күнүнээҕи туругунан, биэс ый иһигэр Уһук Илин эрэгийиэнигэр бу бырагырааманан 26,1 миллиард солкуобай суумалаах 7506 дуогабар түһэрсиллибит, 27 тыһыынча сайаапка киирбит.
Манна Приморье уонна Саха сирэ бастаан иһэллэр. Приморьеҕа 7,5 миллиард солкуобай суумалаах 2049 дуогабар, Саха сиригэр 7,8 миллиард суумалаах 2025 дуогабар түһэрсиллибит. Үһүс миэстэҕэ Бурятия тахсыбыт – 2,1 миллиард суумалаах 918 дуогабардаах.
Эрэгийиэннэр 2%-наах ипотеканы ылар кыахтаах, олорор усулуобуйаларын тупсарар баҕалаах эдэр дьоҥҥо, ыалларга сөптөөх информацияны тиэрдэр үлэни ыыппыттар. Миниистир ылыан сөптөөх хас биирдии киһиэхэ информация 100% тиийэрин хааччыйарга сорудахтаата.
Cаҥа тутуллар дьиэҕэ чэпчэтиилээх ипотека бырагырааматын үлэлэтиигэ бастакы хардыынан эрэгийиэн салалтата тутуу хампаанньатын кытары дуогабар, бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэһии түһэрсиитэ буолар. Ол чэрчитинэн тутуу хампаанньата дьиэни кэмигэр тутан киллэрэргэ уонна сыана олоҕо суох үрдэппэккэ эбээһэтэлистибэ ылынар, оттон эрэгийиэн салалтата кинилэри өйүүр, көмөлөһөр соруктанар. Сир учаастагын ыларга, инфраструктуратын тардарга, о.д.а. көмөлөһүөн сөп.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 22 тутуу хампаанньата маннык сөбүлэһиигэ бэлэмнэрин биллэрбиттэр. 9 хампаанньаны кытары дуогабар түһэрсиллибит. Онон киин куоракка саҥа дьиэ өссө тутуллара былааннанар. Санатар буоллахха, бу иннинэ Саха сирэ бастакы усунуоһу 20%-тан 5%-ҥа диэри түһэрэргэ этии киллэрбитэ. Ол гынан баран, чэпчэтиилээх ипотека киирээтин кытта киин куоракка кыбартыыра сыаната эмискэ үрдээбитэ, ол да былдьаһык буолбута. Холобур, 203 микрооройуоҥҥа саҥа тутуллар кыбартыыра 1 кв. миэтэрэтэ 100 тыһыынча солкуобайтан тахсыбыта. Мунньахха бу туһунан этиллибэтэ.
Министиэристибэ көмөлөһүөн сөп
Атын эрэгийиэннэри кытары тэҥниир буоллахха, Забайкальскай кыраайга каадыр, үлэһит илии тиийбэт буолан, саҥа дьиэлэри тутуу быстах кэмҥэ тохтоон турар эбит. Омуктары үлэлэтии тохтообутунан, олохтоох каадырдартан исписэлиистэри бэлэмнииргэ куурустары арыйан саҕалаабыттар.
— Биир да күнү көтүтүмэҥ. Үлэһит илии тиийбэт, тутуу барбат да буоллаҕына, бу кэми бэлэмнээһин үлэтигэр ыытыҥ. Сир, докумуон, инженернэй инфраструктура боппуруостарынан дьарыктаныҥ. Экэниэмикэ балаһыанньата көннөҕүнэ, тутууну тута ыытан барар курдук, — диэн миниистир сүбэлээтэ.
Амур уобалаһыгар тутааччылары кытары 11 сөбүлэһии түһэрсиллибит. Кинилэр сыана үрдээбэтигэр улахан болҕомто уураллар эбит. 2020 сылга 180 тыһыынча кв.м. олорор дьиэни тутан киллэрэр былааннаахтар. 2020-2021 сылларга 64 дьиэни (7200 кыбартыыраны) тутарга көҥүл бэриллибит.
Магадан уобалаһыгар 2 тутуу хампаанньатын кытары дуогабардаспыттар. 2021 сылга 84 кыбартыыра тутуллан киириэхтээх. Ону тэҥэ, чугастааҕы сылларга 100 тыһыынча кв.м. иэннээх дьиэ тутулларыгар үлэни ыыта сылдьаллар.
Сахалиҥҥа “Уһук Илин ипотеката” бырагырааманан 7 тутуу хампаанньатын кытары үлэлэспиттэр, 5 хампаанньаны кытары сөбүлэһии түһэрсиллибит. Ол чэрчитинэн тутуллар дьиэ 30%-на чэпчэки сыаналаах буолара күүтүллэр.
Александр Козлов эппитинэн, эрэгийиэн өттүттэн интэриэс баар буоллаҕына, федеральнай тутуу хампаанньаларын ыҥыран кытыннарыахтарын сөп. Холобур, “ПИК” хампаанньа Сахалиҥҥа уонна Приморьеҕа үлэлииргэ бэлэм.
— Министиэристибэ өттүттэн өйүүргэ, көмөлөһөргө бэлэммит. Араас механизмнар бааллар. Холобур, Забайкальеҕа Урутаан сайдар сирдэри (ТОР) тутуу бырагырааматынан чэрчитинэн, инфраструктуратын тутар туһунан губернаторы кытары кэпсэтэн турабыт. Ол эбэтэр, инвестордарга анаммыт уу, уот, ититии коммуникацияларынан тутуу хампаанньалара эмиэ туһаныахтарын сөп. Өссө биир “Единая субсидия” диэн механизм баар. Бу бырагырааманан дьиэлэри тутарга, инженернэй коммуникациялары тардарга туһаныахха сөп. Онон механизмнар бааллар, олору билиэххэ уонна сөпкө туһаныахха наада, — диэн Александр Козлов бэлиэтээтэ.
Онлайн кирэдьиит
Коронавирус инфекциятыттан бэйэни хааччахтанан олоруу кэмигэр кирэдьииттэри биэрэр туһунан боппуруоһу ырыттылар. Сороҕор бааҥҥа киһи бэйэтэ кэлэрэ ирдэнэр. Холобур, счет арыйарга. Муус устар 10 күнүттэн Киин баан ипотека кирэдьииттэрин ыраахтан (дистанционнай) биэрэр бааннарга сорох ирдэбиллэри сымнаппыта. Оччоҕо килийиэннэр офиска тиийбэккэ, онлайн көрүҥүнэн кирэдьиит оҥорторор кыахтаахтар, оттон бааҥҥа элбэх үлэһит кэлэрэ ирдэммэт.
Мунньахха “Дом.РФ” баан уонна Сбербаан онлайн-кирэдьииттэри маассабай биэриини олоххо киллэрии туһунан туох үлэни ыыталларын кэпсээтилэр.
«Уһук Илиҥҥи ипотека” бырагырааманы олоххо киллэрэргэ оробуочай бөлөх үһүс мунньаҕар Бурятияны, Камчатканы, Приморскай уонна Хабаровскай кыраайдары, Еврейскэй автономнай уобалаһы уонна Чукотканы кытары үлэлэстилэр. Кэлэр мунньахтарга губернатордар эмиэ кытталлара күүтүллэр.
Төһө да “изоляция” эрэсиимэ киирэн, экэниэмикэҕэ, ол иһигэр тутуу салаатыгар охсууну оҥордор, чэпчэтиилээх ипотекаҕа наадыйыы үрдүк. Ол аата нэһилиэнньэ, ордук эдэр ыаллар, судаарыстыба көмөтүгэр наадыйаллара көстөр.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Эбэн эттэххэ
Уһук Илиҥҥи чэпчэтиилээх ипотека 20 сылга 6 мөлүйүөн солкуобайга диэри 2 %-наах кирэдьиити ылан туһанар кыаҕы биэрэр. 35 саастарын туола илик эдэр ыаллар (аҥаардас төрөппүт), “Уһук Илиҥҥи гектар” бырагыраама кыттааччылара ылар кыахтаахтар. Маннык чэпчэтиилээх кирэдьиити кэлэр 5 сыл устата биэрэр былаан баар.